منھنجي زال کي ڪريڊٽ نه ڏي
ڪئپٽن متسوئي جپان جي هڪ شپنگ ڪمپنيءَ جو جنرل مئنيجر آهي. ڪنھن زماني ۾ جھازن جو ڪئپٽن به رهي چڪو آهي. سندس ڊرائيور گاڏي هلائي، پاڻ اسان سان پٺيان ٿي ويٺو. اڳئين باقي هڪ سيٽ تي هڪ ٻيو مھمان جيڪو ڪافي قداور هجڻ ڪري جپاني نه ٿي لڳو، پر جپاني ٻولي تمام سٺي ٿي ڳالهايائين. ڪئپٽن متسوئي ويھڻ سان ان سان جپاني زبان ۾ خبرون ۽ چرچا ڀوڳ ڪندو هليو، جنھن مان لڳو ٿي ته ٻئي پراڻا سڃاڻو آهن. اسان ماٺ ميٺ ۾ ٻڌندا هلياسين ۽ ان ڪوشش ۾ لڳا رهياسين ته ڳالهين مان ئي اندازو لڳائجي ته اڳيان اهو ويٺل همراهه، دلچسپ شخصيت جو مالڪ، ڪير آهي، جنھن جي ڪئپٽن متسوئي اسان سان ڄاڻ سڃاڻ ئي نه ڪرائي. (در اصل پوءِ خبر پيئي ته ڪئپٽن متسوئيءَ سمجهيو ته اسان اڳھين ڪي واقفڪار آهيون.)
ڪجهه وقت کان پوءِ ڪئپٽن متسوئي چيس يار تون ڏاڍي سٺي جپاني ڳالهائين ٿو، شايد تنھنجي زال جپاني آهي، ان ڪري تو سٺي سکي ورتي آهي.
ٿوري دير اڳ جا هن جي کلمک چھري تي خوشي ۽ کِل هئي سا غائب ٿي ويئي. سنجيدو ٿي چيائين:
”ڪئپٽن متسوئي اهو ٻڌي افسوس ٿيو اٿم. مھرباني ڪري پنھنجا لفظ واپس وٺ. توکي منھنجي سٺي جپانيءَ جو ڪريڊٽ منھنجي جپاني زال کي ڏيڻ نه کپي. جپاني ٻولي مون ان ڪري نه سکي آهي جو منھنجي زال جپانڻ آهي، پر ان ڪري جو منھنجي پسنديده زبانن مان هڪ آهي. جپاني ته آئون شاديءَ کان اڳ به ڳالهائيندو هوس.“
سندس سنجيدگي ڏسي ڪئپٽن متسوئي به ٿورو پريشان ٿي ويو، پر کلي ڳالهه کي ٺاهي ويو. اڳيان ويٺل همراهه جيتوڻيڪ عمر ۾ اسان کان کڻي ٻه ٽي سال وڏو هو پر پوڙهي ڪئپٽن متسوئي جي اڳيان ته گهڻو ننڍو ٿي لڳو، پر سندس ضد ۽ سنئين سڌي ڳالهه ڪرڻ جي طريقي مان اندازو لڳايوسين ته هو اصولن جو پڪو آهي ۽ جيڪي اندر ۾ سو ٻاهر سڏائڻ وارن مان آهي. سندس هڪ ٻي ڳالهه مان اهو به اندازو لڳائي ورتوسين ته هن جو ڌنڌو ڌاڙي هتي جي يونيورسٽيءَ ۾ پڙهائڻ آهي، جو رستي تي هڪ هنڌ ڪئپٽن متسوئي چيس ته يار توکي انگريزي به سٺي ٿي اچي ته جپاني به. تون جيڪر ڪو بزنس ڪرين يا ڪنھن واپاري فرم ۾ پارٽ ٽائيم جاب ڪرين ته تنھنجي ته پئسي ڏوڪڙ ۾ لئه ٿي وڃي.
ان تي پاڻ ٿورو مرڪي ڏاڍو ڌيرج سان پنھنجي خيالن جي پوئيواري ۾ ٻڌايائين: ”ڏسو نه ڪئپٽن متسوئي! اها ڳالهه نه فقط توهان، پر خبر ناهي ڪيترا ماڻهو مون کي چوندا رهن ٿا. خاص ڪري منھنجا جپاني دوست_ جيڪي هر ڳالهه کي ”وقت“ ۽ ”پئسي ڏوڪڙن“ جي وَٽن ۾ تورين ٿا. پر خبر ناهي ڇو منھنجي دل نٿي مڃي. ڇو جو آخر مون کي وڌيڪ هڻ هڻان جي ڪھڙي ضرورت آهي. صبح جي پھر يونيورسٽي وڃي پڙهائڻ جو معاوضو مون کي ايترو مليو ٿو وڃي جو منھنجي کائڻ پيئڻ، رهڻ ڪرڻ جو سڄو خرچ آرام سان نڪريو وڃي. منجهند ڌاري گهر ٻارن سان اچيو لنچ ڪريان. شام جو سڪون سان ويھي اخبارن رسالن لاءِ مضمون لکان. ان کان وڌيڪ ٻيو ڇا کپي_ گهٽ ۾ گهٽ آئون ته هن زندگيءَ مان مطمئن آهيان. خوش آهيان ۽ رب جو شڪر ٿو ڪريان.“
سندس ان ڳالهه مان اندازو لڳايم ته هو اديب يا شاعر به آهي ۽ مسلمان پڻ. جيتوڻيڪ سندس ڀريل جسم ۽ گوري رنگ ڪري شڪ هيم ته يورپين يا آمريڪن هوندو . پر هاڻ اهو حساب لڳايم ته ڪو عرب _ شامي، مصري يا فلسطيني هوندو. جيتوڻيڪ اهو ٿورو به شڪ اسان ٻنهي جھازين کي نه هو ته اسان جي ملڪ پاڪستان جو ئي آهي. بھرحال اسان کي هاڻ ته ويتر ڏاڍي آنڌ مانڌ ٿي ته ڪٿي وجهه لڳي ته زوريءَ تعارف ڪرايونس ۽ کانئس سندس بابت پڇون. هڪ هنڌ نيٺ سندس ڳالهين جو سلسلو ٿورو جهڪو ٿيو ته کانئس انگريزيءَ ۾ پڇيم: ”ڇا توهان بابت معلوم ڪري سگهون ٿا؟“
”ها. بلڪل، آئون به توهان وانگر پاڪستاني آهيان.“ هن انگريزيءَ ۾ وراڻيو.
”واهه سائين واهه! توهان جي بھترين جپاني ۽ انگريزي لھجي ڪري اسان کي ٿورو به شڪ نه هو.“ اسان چيس.
”آئون ته عربي به سٺي ڳالهائيندو آهيان، جو سعودي عرب جي يونيورسٽيءَ ۾ پڻ ٽي سال رهيو آهيان. هونءَ آئون پٺاڻ آهيان، عمر دراز منھنجو نالو آهي. توهان شايد منھنجو نالو ٻڌو هجي.“ هن هاڻ اڙدوءَ ۾ ڳالهايو.
”هن وقت ڌيان ۾ نٿو اچي.“
”آئون پاڪستاني اخبار جنگ ۽ اخبار جھان جو به نمائندو آهيان ۽ انهن لاءِ لکندو آهيان. ان کان علاوه جپانيءَ ۾ پڻ .“
”هتي جپان ۾ ڪڏهن کان رهيل آهيو؟“
”هتي آئون پھرين به هوس ان بعد آمريڪا ۾ ٽي سال رهيس، ان بعد سعودي عرب ۾ هوس ۽ هاڻ وري هتي رهي به ٽي چار سال ٿي ويا اٿم.“
”ڪيئن ٿو لڳي جپان توهان کي _ ٻين ملڪن جي ڀيٽ ۾؟“ اسان پڇيس.
”ٺيڪ آهي، ملڪ سڀ مولا جا آهن، جيئن انسان پاڻ چاهي ايئن هو رهي سگهي ٿو. چاهي سعودي عرب هجي، چين هجي يا آمريڪا.“
ٿورو ترسي وري ٻڌائڻ لڳو: ”خبر اٿانوَ! ماڻهو چوندا آهن ته يار تون ته جپان ۾ رهين ٿو اتي وڏا عيش ڪندو هوندين. چوطرف ڇوڪرين ۾ گهيريل رهندو هوندين وغيره وغيره. ڪيڏو عجيب ٿو لڳي اهي ڳالهيون ٻڌي! ٻه چار ڏينھن اڳ هتي هڪ هوٽل ۾ پنھنجي پاسي جي ماڻهن جي گڏجاڻي هئي، شراب عام پئي هليو. هڪ ٿو مون کي چوي، ”يار تون ڇو نٿو پئين؟ جپان ۾ رهي ڪري به تون شراب نٿو پئين! ڪھڙي قسم جو ماڻهو آهين.“
آئون خاموش رهيس، سوچيندو رهيس. اتي وري هڪ ٻيو ٿو چوي، ”هل سائين شراب کڻي نه پيئندو هوندين، پر ڇوڪرين کي ته نه ڇڏيندو هوندين.“ مون کي ڪاوڙ وٺي وئي. چيومانس، ”ڀاءُ مان توکي سڃاڻا به ڪونه ٿو. آئون ته هڪ سڌو سادو مسلمان آهيان. هي پھريون دفعو آهي، آئينده ڪڏهن اهڙي ڳالهه مون سان ڪئي اٿئي ته بھتر نه ٿيندو _ سو اهي اٿئي خبرون.”
اسان اڃا ٽوڪيو ۽ يوڪوهاما جي وچ ۾ ڪنھن ڳوٺ ۾ پھتا هئاسين جتي عمر دراز کي لھڻو هو. ساڻس اڃا خبرون چارون ڪرڻ جي موڊ ۾ هئاسين، پر سندس منزل اچڻ ڪري موڪلائڻو پيو. ڪار ۾ ويٺلن مان اتفاق سان ڪنھن وٽ به پينسل نه هئي جو کڻي سندس ائڊريس لکائجي. چيومانس ته ٻئي دفعي ٽوڪيو يا يوڪوهاما آيس ته آئون توکي ڳولي لھندس. هينئر ته اسان جو جھاز هتان لنگر کڻي نگويا ٿو وڃي جو هتان چڱو پري شھر آهي.
جھاز تي پھچي ظفر شيخ کي ٽوڪيو فون ڪيم.
”عمر دراز کي سڃاڻين؟“ مون پڇيومانس.
”ها. چڱيءَ طرح، هو ته منھنجو دوست آهي.“ ظفر وراڻيو.
”يار ان سان ڪڏهن تفصيلي خبرون ڪرڻيون آهن. بيحد دلچسپ ماڻهو ٿي لڳو. جڏهن به ٽوڪيو وري آيس ته ملائجانءِ.“ مون ظفر کي تاڪيد ڪئي.
ٽوڪيو ان بعد به ٻه دفعا وڃڻ ٿيو پر جھاز جي ڪمن ڪارين ۾ ايترو ته رڌل رهڻو پيو جو ظفر کي فون ڪرڻ جي به فرصت نه ملي سگهي. ٿي سگهي ٿو وري ڪو جلدي وجهه ملي وڃي. تيسين عمر دراز سان مٿين اڌ گابري ملاقات جو احوال اتي ٿو ڇڏيان.