گهر گر هستيءَ کان دفتر تائين: نصير سومرو
جنهن ڪردار نڀائڻ ۽ وجود مڃرايو سوئي ڪامياب شخص آهي، اڄ هڪ اهڙي مڃتا لهڻي ڪردار جو ذڪر ڪرڻو آهي. جيڪا ذميداراڻي سڀاءُ واري ۽متحرڪ عورت آهي. ليکڪ آهي ۽ شاعر آهي، جنهن پڙهئي لکئي هجڻ جي ناتي پنهنجو قلمي پورهيو پڙهندڙن تائين پهچائي ڪاميابيءَ جو ثبوت ڏنو آهي.... سلطانہ وقاصي
سلطانہ وقاصي ڪالم نگار آهي، ڪالم نگار: زندگي سان جڙيل ڪنهن به معاملي تي حالتن پٽاندڙ راءِ ڏيڻ جي اهل هوندو آهي. تڏهن زيربحث دعويٰ جي تاعيد ڪندو آهي. يا رد دعويٰ پيش ڪندو آهي. سلطانہ وقاصي سنڌ جي سياسي ۽ سماجي معاملن تي ڀرپور راءِ ڏيڻ جي اهيلت رکي ٿي. اُن ڪري چٽائيءَ سان راءِ ڏيڻ ۽ سنڌ دوستي وارا دڳ وٺڻ سان شخصي تعلقات جي سيهي جهڙي پڪي ڀت ۾ به ڏار پئجيو وڃن. کري ليکڪ کي نتيجا ڀوڳڻا پون ٿا. ڪيترن کي بنديخاني اندر منگهڻ ۽ مڇرن ۾ ننڊ تياڳڻي پيئي. دوستن جون ميارون، ۽ طعنا ته سندن زبان کان وڌيڪ نرڙ جي گهنجن ۽ منهن ڦير جي ڀائنائن ۾ پئي بکندا آهن.
1990ع جو ڏهاڪو هو جڏهن انور پيرزادي جي ايڊيٽر شپ ۾ شايع ٿيندڙ اخبار جو ادبي صفحو سلطانہ وقاصي ترتيب ڏيندي هئي. اخبارن ۾ لکڻ ۽ ڇپجڻ سان ليکڪن ۽ ليکڪائن سان به ڄاڻ سڃاڻ ٿي. سلطانہ وقاصيءَ جي سنڀال هيٺ شايع ٿيندڙ ادبي صفحي ۾ پنهنجون ڪاوشون ته چپجنديون رهيون، پر ساڻس ملاقات سن 2000ع کان بعد ٿي، جڏهن صنعتي سروس کي الوداع چئي صحافت ۽ ادب سان روح جو رشتو جوڙيو.
ڪالم لکڻهار جي سڃاڻپ ادبي انداز ۾ سياسي ٿئي ٿي. جڏهن ته شاعري ڇاپ نج ادبي آهي. مان سلطانہ وقاصيءَ جو، سندس شاعري سبب قدردان آهيان. هن نثري شاعري جي نڪور گهاڙيٽي ۾ تجربو ڪيو آهي. نثري نظم جو ڪو مقرر گهاڙيٽو نه آهي.ان ڪري به نئين صنف آهي، جنهن ۾ تخيل جي اپٽار تڏهن ڪرڻي پئي ٿي، جڏهن ڪجهه منقشف ٿئي. سليس پيرائي ۾ ، انڪشاف جي ويجهي سلطانہ جي شاعريءَ ۾ احساس جي سچائي، غم جي گهرائي. اظهار جي بيباڪي روح کي رهڙ ڏيندي آهي. هي شعري اظهار، جيڪو فني اڻت ۾ پيڙائن مان پلئه پوندڙ احساس جي صوتياتي تشاڪيل آهي. تڏهن ممڪن ٿيندو آهي. جڏهن دل بانسري جيان وٺجي وايون ڪندي هجي. هن وڍيل دل جي وائين جا واڪا پنهنجي نثري نظمن جي ڳٽڪي ڪتاب ”دونهاٽيل درشن“ ۾ ڏنا آهن. ان کان پوءِ واري شاعريءَ جو مجوعو اشاعت هيٺ اٿس. گڏ گڏ سندس شاعري فيس بوڪ جي وال تي پڻ دستياب آهي. نئين ٽهيءَ جا پڙهندڙ شايد نه ڄاڻيندا هجن ته سطانه وقاصيءَ ڪير آهي. ڊاڪٽر فهميده حسين، سلطانہ وقاصيءَ بابت لکي ٿي: ”70 جي ڏهاڪي ۾ سنڌ جي نئين سجاڳي م سنڌي عوررت کي فعال ڪردار ادا ڪرڻ لاءِ اتساهن جي ڏس ۾ هلايل تحريڪ ۾ جن سنڌي ليکڪائن سان ڪم ڪرڻ جو موقعو مليو، انهن ۾ سلطانہ وقاصي به هڪ آهي، هن سان منهنجو پهريون تعارف سندس لکڻين ذريعي ٿيو، جيڪو ملير ڊائيجيسٽ ۽ سهڻي رسالي کان سواءِ هلال پاڪستان اخبار جي ’سگهڙين سٿ‘ نالي صفحي ۾ ڇپجنديون هيون“
”ڳالهيون پيٽ ورن ۾“ ڀاڱو پهريون – صفحا 368، ڀاڱو ٻيو- صفحا 386، سلطانہ وقاصي جي سياسي، تاريخي، تنقيدي ادبي ڪالمن جو مجموعو آهي، هن ڪتاب جو پهريون ڇاپو سن 2015ع ۾ پڌرو ٿيو. ڪتاب ۾ ليکڪ پنهنجو، پنهنجي خاندان جو تعارف هيٺئين ريت ڪرائي ٿي:
”مان اڪرم سلطانہ وقاصي آهيان، مون کي ٻه ٻار آهن، روماسه، (روماسا مخدوم/ڊاڪٽرياڻي/ريڊيولاجيسٽ اسپيشلسٽ)، ۽ امر مخدوم(آءِ بي اي مان ايم بي اي آهي) انهن کي سُٺي تعليم ۽ سُٺو ماحول ڏنو اٿم... سرڪاري نوڪري ڪئي اٿم، مون کي پيسي جو قدر آهي، ڏهه هزار هجن يا ڏهه رپيا، بي مقصد خرچ نه ڪندي آهيان... لکڻ منهنجي ضرورت آهي، نه لکنديس ته مري وينديس.... دنيا جي ڪنڊن ڀري واٽ، نٽهڻ اُس ۾ هلندڙ پنهنجي وجود جي همدرد ۽ دوست به مان پاڻ آهيان.
منهنجو بابا سائين خان صاحب عبدالحق وڪو، جيڪي پاڻ ميهڙ شهر جا هُئا، اُنهن اچي ٽنڊو آدم وسايو، منهنجو خاندان وڏيرڪو نه زميداري وارو آهي.
”گهر جي چوديواريءَ م رهندڙ امان جيجي، پنهنجي وقت جي وڏي عالم ۽ تعليمي ماهر علامه علي خان ابڙي جي وڏي ۽ پياري ڌيءَ هُئي. منهنجو ننڍو ڀاءُ نادر وڪو ڦوهه جواني ۾ گذاري ويو، اهو هڪ وڏو سانحو ۽ ڏُک هو اسان جي خاندان ۾ هو بيحد ذهين ۽ سٻاجهو انسان هو، هن جي گهر واري عظميٰ بروهي آپا گل جان بروهيءَ جي ڌيءَ هُئي. منهنجي ڀاءُ جي وفات کان پوءِ عظميٰ کي ڪينسر ٿي پيو، اُها به گذاري وئي... نادر سائين کي چار ڌيئر آهن. وڃڻ کان اڳ هڪ ماءُ پنهنجين نياڻين کي ڪي سمجهاڻيون ڏيندي آهي. ڪيترن سمجهاڻين سان گڏ منهنجي ڀاڀي عظميٰ پنهنجين نياڻين کي سمجهاڻي به ڏني تي پنهنجي امان جيجي (ڏاڏيءَ) جهڙا بهادر ۽ باهمت ٿجو ته پوءِ دنيا ۾ ضرور ڪامياب ٿيندؤ، بس اهڙي ئي هئي منهنجي امان جيجي.
”ابي امان وٽ گهر جي ماحول ۾ بابا سائين سان گڏو گڏ منهنجا ڀائر به اسان ڀيڻين جو ساٿ ڏيندا هئا. ادبي دنيا م اچن کان پوءِ اڳتي وڌڻ ۾ منهنجا ڀائر تمام گهڻو تعاون ڪندا هئا. منهنجو وڏو ڀاءُ لالا سڪندر حيات وڪو جنهن کي اسان سڀ لالا سائين چوندا آهيون، جو منهنجي زندگي ٺاهڻ ۽ ادبي دنيا ۾ اڳتي وڌائڻ ۾ وڏو ڪردار رهيو آهي. هڪ وڏو عزت وارو نالو ۽ شخصيت منهنجي پڦيءَ جو پُٽ ۽ ڀيڻيوو ڊاڪٽر مٺل وقاصي سالن کان وٺي آمريڪا ۾ رهي ٿو، پر لڳندو آهي ته هُن جو روح سنڌ جي گهٽين گهمندو آهي. آمريڪا ۾ ويندڙ ڪيترا سنڌي سندس مهمان هوندا آهن، انهن ات آمريڪا ۾ هڪ وڏو ادارو ’سنڌ‘ جي نالي پٺيان کوليو آهي.“
سلطانہ وقاصيءَ جا هيٺ ڏنل لفظ ڪيڏا نه جيءَ کي جهنجهوڙيندا آهن. ”لڳندو اٿم پر يقين اٿم ته شاهه عبداللطيف ڀٽائي هي شعر منهنجي لاءِ ئي لکيا هوندا:
• جيئن ڪارن جيڏيون وڏا وس ڪيام....
• هڪ سسئي ٻيا سُور ويا پٽيندا پاڻ ۾.“
**
(اربع 27 اپريل 2016ع ڪاوش مڊويڪ)