سلطانہ وقاصي جو ڪھاڻي ڪتاب: جانور...!: عبدالواحد سومرو
سنڌ ڀل تھ سياسي بحرانن ۾ رھندي آئي آھي، رھي آھي، اڄ بھ انھن مونجھارن مان سنڀرجڻ جا جتن ڪري پئي، ان سڄي اٿل پٿل جي پويان قلمڪار رھيا آھن، ڏات ڌڻي!
سنڌ جي ڏات ڌڻين جي سرتاج ڀٽائي جيڪو درس ڏنو، اھو اڄ بھ جيئن جو تيئن قلم ڌڻي، قلم جي ذريعي ظاھر ڪن ٿا، ڪندا رھندا، ان قافلي ۾ محمد ابراھيم جويي، سوڀو گيانچنداڻي، اياز ، بخاري، گدائي، عبدالحڪيم ارشد، جمال ابڙي، سراج کان اڄوڪي نئين ٽھيءَ تائين جا قلم ڌڻي ھر دور ۾ اڳيان بيٺا آھن.
ان سفر ۾ ھڪ ليکڪھ جنھن جو خانداني پس منظر بھ رھيو آھي، ناناڻي گھراڻي ۾ ڏات ڌڻي رھيا آھن، اڄ بھ موجود آھن، ان ميدان تي ھڪ قلمڪار مانائتي، شانائتي پرخلوص، ملنسار، ٿڌي لب لھجي جي مالڪياڻي سلطانھ وقاصي موجود آھي، هن ڪالم، خاڪا، شاعري ۽ ڪھاڻين ۽ ادب جون ٻيون به صنفون لکيون آهن. هوءَ پنھنجو قلمي پورھيو سھيڙي رھي آھي، ان سھيڙ ۾ جس لھڻي جو ھن مصروف، بيزاري، وٺ وٺان واري دور ۾ نھ صرف پنھنجو مواد لائبريرين مان ھٿ ڪيو آھي، پر پنھنجي وڏي ڀيڻ منور سلطانہ جو مواد بھ ھٿ ڪيو اٿس، جيڪو بھ جلد ڇپائي جي مرحلن مان پار پوندو.
سلطانھ وقاصي جا ٻھ ڪتاب ڪالمن جا ”ڳالھيون پيٽ ورن ۾“ پهرين ڇپجي چڪا آهن ۽ ٻھ تازا ڪتاب به ڇپجي سامھون آيا آهن.
(1) پنهوارن پاٻھويو (خاڪن تي مبني آھي)
(2) جانور (ڪھاڻي تي مبني آھي)
سلطانھ وقاصي صاحبھ جو ڪجھھ مھينا پهرين پيڪاڪ اداري جي ذريعي ڇپجي آيو آھي، جنھن ڪتاب ۾ (30) ٽيھھ ڪھاڻيون شامل آھن، ”اداري پاران“ کان پوءِ پنھنجي طرفان ”تون ۽ مان“ ۾ ليکڪھ لکي ٿي تھ: ”منھنجي لکڻين جا سڀ ڪردار ھن معاشري جا زندھ ڪردار آھن، منھنجا ڏٺل وائٺل ڪردار آھن، ھنن ۾ ڪو بھ خيالي ڪردار نھ آھي، مان شروع ۾ لکي چڪي آھيان تھ وقت وڏو بادشاھھ آھي، ھن وقت جي بادشاھيءَ ۾ منھنجو لکيل ادبي پورھيو ھڪ ادب جي فقيرياڻيءَ جي ڪستي ۾ پيل پيار جو پورھيو پيار سان توھان آڏو آندو اٿم...“
”پيار جي کاڻ“ ۾ تنوير جوڻيجو لکي ٿي تھ ”اڪرم سلطانھ جا ڪردار حقيقي آھن، جيڪي سندس چوڌاري رھندڙ آھن، جن کي ھن ھڪ طرف مشاھدي ۽ ٻئي طرف تحقيق جي اک سان جاچيو، پرکيو ۽ ڏٺو آھي، ۽ ڪردارن جي حوالي سان جيڪڏھن جائزو وٺبو تھ نھايت رنگا رنگي نظر ايندي.“
ڪھاڻي ۾: (1) مرڻو جي آھي تھ وڙھي مرجي (2) موھن جي دڙي ۾ ويٺل اسان جو ارواح (3) رت ۾ ٻڏل پوپريون (4) عشق جا روپ ھزار، (5) زندگي ۽ حقيقت (6) ھڪ سسئي ٻيا سور، (7) ڏکن جون واٽون، (8) رستي تي پيل ھڪ مرڪ ۽ چمڪ (9) گناھھ (10) پنجن رپين وارو انڪل (11) زندگي، (12) ڏکن ۽ سکن جون ساروڻيون (13) پيار ۽ نصيب (14) درد جو داستان (15) منھنجي ڪھاڻي (16) قصو شاھن ۽ ڪرسين جو (17) گلابن جي گلن جھڙي ثريا (18) ڏکايل ڪردار (19)جن ۽ عورتون (20) وجود جي سچائي ۽ ڏکن جو گھر (21) جذبن جا رستا، احساسن جي جنگ (22) ڪراچيءَ جي صدر بازار ۾ منھنجي دنيا (23) جانور (24) منھنجو لاش منھنجي اڳيان ھو (25) منھنجي دل ۾ خوف جو آستان (26) مرڪي پيو ماڳ شعلن جي شعاع ۾ (27) پياسي ڌرتي پور پچائي (28) لھرين ۾ لڙھندا ملياسين وچ سير ۾ (29) مائي حبل ۽ جمل، (30 ) زندگي تنھنجا روپ...
ھن مجموعي ۾ سلطانھ وقاصي جون ڪجھھ شروع واريون ڪھاڻيون بھ شامل آھن، سندس چواڻي موجب ته پنھنجي حياتيءَ ۾ سمورو مواد ڇپائڻ گهرجي.
”موھن جي دڙي ۾ ويٺل اسان جو ارواح“ ڪھاڻي موھن جي دڙي جي حوالي سان چٽيل آھي، جيڪو اٺ نو دفعا ٺھيو ڊھيو آھي، ان جي اندر ھڪ ماحول ڏيڻ ۾ تھ ليکڪا کي ڪاميابي ملي آھي، اتي جي ماحول، مزاج، کي پيش ڪرڻ جي ھڪ ڪوشش ڪيل آھي، ھڪ ڪھاڻيءَ جو پئرا پڙھي ٿا ڏسون:
”ھڪ پوڄاري موھن جي دڙي جي چوٽيءَ تي چڙھي بگل وڄائڻ لڳو، ان بگل جو آواز ٻڌي جيڪو جت ويٺو ھو ان اتان ھلڻ شروع ڪيو...آھستي آھستي سڀني جي ھلڻ ۾ تيزي اچي وئي ۽ سڀ ڪو تيز تيز ڀڄڻ لڳو، سڀني جو رخ ان وڏي حوض طرف ھو، رات جي خاموشيءَ ۾ ڊوڙڻ جو آواز وحشت ۽ ھيبت پيدا پيو ڪري، ھر ڪو پريشان، حيران ڀڳو پئي ويو، ٻار مرد، پوڙھا، جوان پوڙھيون عورتون، اديب، دانشور، قانون دان، شاگرد، پوڄاري، ديو داسيون، ۽ اھا موھن جي دڙي جي ناچڻي وٽ سڀ اچي گڏ ٿيا ھئا....“
ھي موھن جي دڙي جي ماحول بابت ھڪ تاثراتي ڪھاڻي آھي، ڇو تھ اڃان تائين موھن جي لپي پڙھي نھ وئي آھي، ان جي تباھي بابت ڪا حتمي آخري راءِ جڙي، ان جي باوجود ليکڪا پنھنجي ڪھاڻي ۾ پيشڪش چٽڻ ۾ ڪامياب ٿي آھي.
“رت ۾ ٻڏل پوپريون” ھي بھ ھڪ تاثر ۽ بيان جي پس منظر ۾ ليکڪا ٻن ڇوڪرين جي تڪليف کي چٽيو آهي: ”ھي جي ٻھ پوپريون آھن، نالو انھن جو گلشاد ۽ شاھجھان آھي، مون کان سوين ميل پري رھندڙ ھي ٻارڙيون، الائجي ڪير؟ الائجي ڪٿان جون؟.....پر ھن مھل بغير غسل ۽ ڪفن جي ھو منھنجي ھنج ۾ لڪل آھن.....مان ڪائنات جا سڀ قانون ٽوڙي انھن کي غسل ڏئي، ڪفن پھرائي، ڪائنات جون سڀ محبتون گلن وانگر، انھن مٿان وجھي شھادت جو ڳاڙھو وڳو پھرائي اھو سوچي انھن کي قبر داخل ڪيا پئي ھي سڀ منھنجي سوچ جو عمل آھي، ڇو تھ بي ڏوھي ۽ شھيدن کي نھ ڪفن جي، نھ نماز جي، ۽ نھ وري قبر جي ضرورت آھي.“
”درد جو داستان...“ نھ صرف جميلا ۽ سلميٰ جي گھر جي ڪھاڻي آھي پر حقيقت ۾ گھڻن گھرن جي اندر ان قسم جو ماحول موجود آھي، ھن گھر ۾ سلميٰ جي دل جو درد بھترين انداز ۾ چٽيل آھي، ھڪ ڇوڪري جنھن سان پيار ڪري ٿي، مڱڻي ڪرڻ کان پوءِ اھو عشق، اھو پيار، اھو غرور، اھو ناز جنھن تي ھو مست اڪن ڇڪن ٿي پئي ھئي، والدين جي مخالفت....پر ھن جي پيار واري ھمراھھ جميل واري ھڪ ڀيلياڻيءَ سان شادي ڪري ڇڏي!
سلميٰ جي درد جو نوحو...ڏک، پيار، پڇتاءَ جي صورت وٺي ڏنگيندو ٿو رھي، اھڙن ڪيسن، ڪلورن سان سنڌ جي اڪثريتي آبادي واري عورت ڀوڳي ٿي، جڏھن تھ ھي ڏھاڪا اڳ جي ڪھاڻي آھي، اڄ جي عورت جي بھ ڪھاڻي آھي.
سلطانھ وقاصي ھڪ چست، تيز ۽ سرگرم ڪردار جي ھڪ ھمگيريت واري شخصيت، ڪھاڻيڪاره، شاعره، ڪالمسٽ، ماءُ ھڪ متحرڪ ڪردار ادا ڪندڙ وڏو ادبي نانءُ آھي...!
**