هڪ مثالي ڪردار: خالده زلف
جاپڻ جيئن ڄاڻان، تون پڻ هوئج.
اسان سڀني جي پسنديده شخصيت ميڊم سلطانہ وقاصي جي جنم ڏينهن تي مان هي سڀ لکي رهي آهيان. ميڊم سلطانہ وقاصي جيڪا اسان جي ادي سلطانہ وقاصي آهي هوءَ اُستاد، شاعر، ڪهاڻيڪار، مضمون نگار ۽ ڪالم نگار آهي. ادي سلطانہ جو تعلق هڪ پڙهيل لکيل ۽ ادبي گهراڻي سان آهي. ادب ته ڄڻ سندس خاندان جي خون ۾ رچيل آهي، جيڪو کيس ورثي ۾ مليو آهي. ادي سلطانہ وقاصي ننڍي عمر ۾ ئي لکڻ شروع ڪيو ستر جي ڏهاڪي ۾ هن جون ڪهاڻيون ۽ مضمون باقاعدگيءَ سان اخبارن ۽ رسالن ۾ ڇپجندا هئا. ادي سلطانہ سڄي عمر ادب ۽ سماجي ڪم ۾ رڌُل نظر اچي ٿي. مقصد ته هن پنهنجي سڄي عمر استاد ٿي ڪري علم پهچايو ۽ قلم هٿ ۾ کڻي مسلسل لکندي رهي. ادي سلطانہ شاعري ته ٻاهتر ڌاري لکڻ شروع ڪئي جيڪا سنڌ جي اهم اخبارن ۽ رسالن ۾ پڇجندي رهي. ان ڇپيل مواد کي گڏ ڪري شاعريءَ جو مجموعو“ دونهاٽيل درشن“ 1984ع ۾ ڇپيو.
ادي سلطانہ جي ان دور ۾ نثراڻي نظم جي شاعر جي حيثيت سان سڃاڻپ هئي. ڪهاڻيون به ان دور ۾لکيون اٿائين. پر جڏهن ستاسي ۾ هن سنڌ جي ٻرندڙ مسئلن تي هلال پاڪستان ڪراچي ۾ ڪالم لکڻ شروع ڪيا. سنڌ جو اهو دور ڏکيو دور هو ان ڪري ان عواميءَ عواز ۾ نوي کان وٺي سالن تائين مسلسل ڪالم لکندي رهي. هاڻ شاعره سلطانہ وقاصي تي ڪالم نگار سلطانہ وقاصي حاوي ٿي ويئي. سندس لکيل ڪالم ان دور جي هڪ ڀيانڪ تاريخ آهن. ان تاريخ کي ان جرعت سان لکيو آهي. ڳالهيون “پيٽ ورن” جي عنوان سان عوامي آواز ۾ ڇپيل ڪالم جا ٻه ڪتاب 2015ع ۾ ڇپجي چڪا آهن. شاعريءَ جو ٻيو ڪتاب “سوال” جي عنوان سان 2017ع ۾ ڇپيو. 2019ع ۾ ڪهاڻين جو ڪتاب جانور ۽ خاڪن تي ٻڌل ڪتاب “پنهوارن پاٻوهيو” جي عنوان سان ڇپجي چڪا آهن. هاڻ 2019ع ۾ سگا سان گڏ ڪيل سنڌ جي سفر جي ڪٿا جو ڪتاب جيڪو سفر 1988ع ۾ ڪيو ويو آهي ۽ پنهنجي وڏي ڀيڻ منور سلطانہ جي شاعري ۽ ڪالمن جو ڪتاب ٻيهر ادي سلطانہ وقاصي ڇپرايو آهي.
اسان سمجهندا آهيون ته ادب ۾ عورتون گهٽ ٿيون لکن پر ادي سلطانہ وقاصي جو مثال اسان جي آڏو آهي جو هوءَ سالن کان وٺي مسلسل لکي پئي. اڄ ڪلهه ادي سلطانہ جي شاعري ۽ مضمون۽ سنڌ جي حالتن تي فيس بڪ تي کوڙ رکيل پڙهڻ لاءِ ملندا آهن. ادب سان گڏ هوءَ سماجي ڪمن ۾ به ڀرپور حصو وٺندي آهي. ننڍن وڏن ادبي ميڙاڪن ۾ هوءَ موجود هوندي آهي.
اُهي پروگرام آرٽس ڪائونسل ۾ هجن، پاڪستان ميوزيم ۾ هجن، پريس ڪلب يا تين تلوار تي هجن هوءَ هر هنڌ موجود رهندي آهي. ادي سلطانہ وقاصي جا ست ڪتاب ڇپجي چڪا آهن. سندس لکڻين ۾ سنڌي ٻولي ۽ لکڻ جو انداز تمام سادو پر کرو ۽ سچو هوندو آهي. ادي سلطانہ علمي ڪم جي قائل آهي. اسان سڀني عورتن کي ادي سلطانہ تي فخر آهي . اسان لاءِ هوءَ شاهه لطيف جي سورمي آهي. جڏهن ادي سلطانہ ذميدارين جي بوجهه هيٺان دٻيل هئي تڏهن ادبي دنيا ان جو سهارو هو ۽ سماجي ڪم ڪرڻ سان ان کي سڪون ملندو آهي.
اسان ادي سلطانہ کي چوندا آهيون ته پنهنجي آتم ڪٿا لکي ته هوءَ چوندي آهي ته سچ مان لکي نه سگهندس ۽ ڪوڙ مان لکڻ نه چاهيندس. ادي سلطانہ روشن خيال عورتن مان هڪ آهي جيڪا مرد ۽ عورت ۾ فرق نه ٿي رکي. ادي سلطانہ اسان کي عزت به ڏني ته محبت به ڏني آهي. ادي کي ڪيترائي ايوارڊ ملي چڪا آهن. جن مان اهم مارئي فورم طرفان مليل گولڊ ميڊل آهي. هاڻ تازو ٻارهين ڊسمبر تي پاڪستان وومن ڊي تي، سنڌ ڪميشن آن دي اسٽيٽ گورنمنٽ آف سنڌ طرفان کيس شهيد بينظير ڀٽو ۽ محترمه فاطمه جناح لائيف اچيومنٽ ايوارڊ مليو آهي. اسان جي دعا آهي ته الله اديءَ کي وڏي زندگي ڏئي ۽ هوءَ اهڙي طريقي سان لکندي رهي.
**