سنڌي ٻوليءَ جو مسئلو (ڪراچي سنڌ کان ڌار نه ٿي ڪري سگهجي): سلطانہ وقاصي
اردو کي اسلامي ۽ مذهبي ٻولي جي حيثيت ڏيڻ ۾ به ڪين گهٽايو اٿن. سندن چوڻ ته اسلام سڄو اردو ٻوليءَ ۾ آهي. پاڪستان جو وجود به اردو ٻوليءَ جي ڪري آهي، اگر سندن اهو چوڻ ته اسلام اردو ٻوليءَ ۾ آهي ته ڇا اردو اچڻ کان اڳ سنڌ ۾ مسلمان ڪونه هئا. سنڌ کي باب اسلام ڪري به مڃين ٿا ۽ اردو ئي اسلامي زبان به چون ٿا. هنن جي پنهنجن لفظن ۾ ئي ڪا سچائي نه آهي، نه ته ڪاٿي سنڌ جو باب اسلام ٿيڻ ڪاٿي اردو ٻولي.
سندن چوڻ آهي ته سنڌي ٻوليءَ کي سرڪاري ٻولي ٺاهي سنڌين سان دشمني ڪئي پئي وڃي، سنڌ ٻين صوبن جي نسبت ترقيءَ ۾ پوئتي پئجي ويندي، مطلب ته سنڌ تباهه ۽ برباد ٿي ويندي.
پهرين اردو اخبارن جيئي سنڌ کي جئي سنڌ ڪري لکنديون هيون، هاڻ ڪجهه وقت هنن جيئي سنڌ لکڻ شروع ڪيو هو. رئيس امروهي جو هڪ شعر ڇپيو هو جنهن جو مطلب هو ته اسان سڀ چئون ٿا جيئي سنڌ مگر هاڻ جڏهن کان وٺي سنڌي ٻوليءَ کي سرڪاري ٻولي ٺاهڻ جو اعلان ٿيو آهي ته انهن کان جيئي سنڌ وسري ويو اٿن ۽ هاڻ وري جئي سنڌ تي اچي بيٺا آهن.
جنگ اخبار پنهنجي ايڊيٽوريل ۾ لکيو آهي ته سنڌي ٻولي سرڪاري ٻولي ڪئي ويندي ته ٻيو بنگلا ديش جنم وٺندو. مشرقي پاڪستان به ان ڪري اسان کان علحيده ٿيو جو اُتي جي قومي ٻولي بنگالي قرار ڏني ويئي.
مشرقي پاڪستان مان بنگلاديش ڪيئن ٺهيو؟ اها ته الڳ حقيقت آهي، جنهن کي اسان ڪنهن محدود دائري ۾ نه ٿا ڪري سگهون ته هن ڳالهه جي ڪري بنگلاديش ٺهيو. ها اها الڳ ڳالهه آهي ته جيئن اسان کي ۽ اسان جي ٻولي کي حقير سمجهيو پيو وڃي. ٻاهرين رياست جو هي چوڻ ته اسان مسلمان آهيون، پاڻ ۾ ڀائر آهيون ۽ عملي دنيا جو پنهنجي برتري ڏيکارڻ پاڻ کي وڏو سمجهڻ افسوس جي ڳالهه آهي ته هيءَ آهي جو اڌ کان وڌيڪ پاڪستان هٿ مان هليو ويو آهي ته به انهن پنهنجي روش نه ڇڏي آهي. خبر نه ٿي پوي ته هن ننڍڙي ٽڪري کي سندن اهي ڳالهيون اڃان الائجي ڪٿي پهچائينديون.
ڪجهه وقت اڳي جنگ اخبار ۾ ئي هڪ خط ڇپيو هو، جنهن ۾ لکيل هو ته اگر اسان کي اها خبر هجي ها ته هتي اردو ٻوليءَ سان حشر ٿيندو ته اسن پاڪستان ۾ اچون ئي نه هاڻي، اسان ته پاڪستان ۾ اردو ٻولي جي تحفظ لاءِ آياسين، الا هنن کي ڪير ٻڌائي ته جڏهن اوهان سنڌ جي سرحد ۾ داخل ٿيا هئا. ان وقت اوهان جي زبان تي اسلام جو نالو هو ان ڪري اسان اوهان جو آڌر ڀاءُ ڪيو. هاڻ وري ٻي ڳالهه نڪتي آهي ته ڪراچي کي الڳ صوبو ٺاهيو وڃي.
اهو وقت گذري ويو ته جڏهن ڪراچي کي سنڌ کان الڳ ڪيو ويو هو. هاڻ دنيا جي ڪا به طاقت ڪراچي کي سنڌ کان الڳ نه ٿي ڪري سگهي. ڪراچي سنڌ جي دل آهي. هونئن به سنڌ هڪ غريب صوبو آهي جنهن کي چئني طرفن کان کاڌو ويو آهي، هاڻ وري ڪراچيءَ کي الڳ ڪري اقتصادي طرح سنڌ کي ڌڪ هڻڻ ڪڏهن به نه ڏينداسين.
گورنر، وزير اعليٰ ۽ ٻين وزيرن ڪافي اميد افزا بيان ڏنا آهن پر اڳيان به ويري واچوڙي وانگر آهن، هو هر ڪوشش ڪندا، انتشار ڦهلائيندا، پوءِ ايئن نه ٿئي جيئن ته بورڊ آف ايڊيوڪيشن ۽ سنڌ يونيورسٽي اعلان ڪيو هو ته انهن جي دفتري ٻولي سنڌي ٿيندي ۽ پوءِ فسادن جي ڪري ان فيصلي تي عمل ئي ڪونه ڪيو ويو هو. ايئن نه ٿئي جو حڪومت تي گهڻو دٻاءُ پوي ۽ حڪومت هن اعلان ۾ ترميم ڪري ۽ پوءِ پنهنجي مجبوري ٻڌائي اگر اوهان سنڌ جا پُٽ آهيو، سنڌوءَ جو پاڻي پيتو اٿوَ ته مڙس ماڻهو ٿي بيهو. **
(روزاني ”عبرت“ 15 جون 1972ع)