هڪ سوال سلطانہ وقاصيءَ کان
جواب: سنڌ ۾ وڌندڙ انتهاپسنديءَ جو سبب ڌارين جي وڌندڙ آبادي آهي، ڌاري آباديءَ سنڌ جي صوفياڻي ثقافت کي وڏو ڌڪ رسايو آهي، پهرين ڌارين جو مرڪز ڪراچي شهر هو پر هاڻي اهي سنڌ جي ٻين شهرن ۽ ڳوٺن ۾ به تيزيءَ سان پکڙجڻ لڳا آهن. ۽ مدرسا ٺاهي تبليغي ڪمن ۾ رُڌل آهن، انهن تبليغي ڪمن ۾ عورتون به شامل آهن.
انهن ڌارين تبليغين خاص ڪري غريبن کي پاڻ ڏانهن متوجه ڪيو آهي. غريبن جي ٻارن کي اُهي تعليم به ڏين ٿا، ماني به کارائين ٿا ۽ ڪپڙو به مهيا ڪن ٿا.هيڏي غربت ۾ غريب واسي ان عمل کي پنهنجي لاءِ وڏو رليف سمجهن ٿا. ايئن انتها پسندي جو ماحول جڙندو وڃي ٿو.
جڏهن ته پاڪستان ٺهڻ کان اڳ سنڌ ۾ وڏو سيڪيولر ماحول هو. ڪراچيءَ کي جيئن ته سمنڊ ۽ بندرگاهه آهي، ايئرپورٽ آهي. تنهن ڪري هر دور ۾ هتي ڌارين جو اچڻ وڃڻ هو ۽ هر قوم ۽ مذهب جا ماڻهو هتي رهن ٿا، تنهن ڪري سنڌ ۾ مذهبي ڪٽرپڻو نه هوندو هو. سنڌ ۾ پاڪستان ٺهڻ کان اڳ يهودي به رهندا هئا ۽ ڪراچيءَ ۾ يهودين جي عبادت گاهه به هوندي هئي. هتي هر مذهب جون عبادتگاهون آهن، صوفي ازم ۾ سڀني مذهبن جو احترام آهي. هتي ڪو متڀيد نه هو. گڏوگڏ مختلف مذهبن جون عبادتگاهون هونديون هيون، پر هاڻي برداشت ناهي رهي نه ئي اها اخلاقيات رهي آهي ۽ اهو سڀ ڌارين جي آبادي جو نتيجو آهي، ڇاڪاڻ ته اُهي سنڌي ناهن. مون کي حيرت آهي ته آخر سنڌ حڪومت، قوم پرست پارٽيون پنهنجن پنهنجن علاقن جا وڏيرا ڪٿي آهن ۽ اهي پنهنجن شهرن ۽ ڳوٺن ۾ ڌارين کي پير پختا ڪرڻ ڇو ڏين ٿا. ڌارين کي زمينون ۽ جڳهيون ڏئي رهائين ٿا ۽ کين انتهاپسندي جي تبليغ لاءِ ماحول ٺاهي ڏين ٿا.
هونئن به ڌارين جي آبادڪاري سبب سنڌ جو اقتدار، سياسي، معاشي ۽ وسيلن جو به استحصال ٿيندو آهي، جنهن کي ٻنجو ڏئي يعني ڌارين کي روڪي انتهاپسنديءَ کي چٿي سگهي ٿو.
**
(روزاني عوامي آواز ڪراچي مارچ 2014ع)