پنهنجي پاران
ڪافي ماڻهو ساھُ کڻي جيئرو رهڻ کي زندگي سمجهندا آهن، ڇو ته انهن زندگي کي ڪڏهن سمجهڻ جي ڪوشش ئي ناهي ڪئي ته زندگي ڇا آهي ۽ زندگي ڪهڙي ڪرڀ اذيت ۽ درد جو نانءُ آهي زندگي جو سفر طويل هوندي به ڏاڍو مختصر هوندو آهي.
ان مختصر سفر ۾ انسان جيئڻ جا جتن ڪندي ڪندي آخر ان منزل تي رسندو آهي جنهن کي عام طور تي مري وڃڻ ئي چئبو آهي.
مري وڃڻ ڪا عام ڳالهه ناهي ڇو ته اهو سلسلو صدين کان جاري وَ ساري آهي ۽ ائين ئي رهندو.
بھرحال عام طور تي گهڻا ماڻهو زندگي کي محبوب جي مرڪ به سڏيندا آهن ته زندگي کي محبوبه به سڏيندا آهن، پر ائين ناهي جو زندگي محبوب هجي زندگي ته آهي بيوفا جيڪا نيٺ ڇڏي ويندي ۽ موت ئي محبوب ٿيندو، استاد بخاري به ڪيڏو نه خوب چيو آهي:
”زندگي تي ناهي ڪو ڀروسو حسن کي پوڄي وٺو، پوڄي وٺو“
حسن ۽ فطرت کي پوڄڻ به زندگي جو خوبصورت لمحو آهي، جنهن ۾ ڌرتي ۽ سرتي سان وچن واعدا نڀائي سگهجن ٿا، پر اهو به تڏهن جڏهن موت مھلت ڏي.
هن سان وعدو ڪيل آ ملڻ جو فقط،
موت موڪل جي ڏين مان نڀائي وٺان.
زندگي انسان کي موقعو ڏيندي رهي ٿي ته انسان پنهنجو ڪو ڪردار ڪو اهڙو نيڪ ڪم ڪري وڃي جو ان جو نالو زنده رهي سگهي، باقي موت کان زندگي جي خيرات گهرڻ به ائين آهي، جيئن ٻٻرن کان ٻير گهرڻ، صرف ساھُ کڻي جيئرو رهڻ وارا جيڪي صرف ڄمڻ ۽ مرڻ کي ئي زندگي سمجهن ٿا ته انهن کي اها ڄاڻ به ضرور هئڻ گهرجي ته زندگي جا هزارين رنگ روپ هوندا آهن، زندگي جي هر رنگ روپ جي پنهنجي شڪل شبيهه ۽ معنى مطلب هوندو آهي ائين به ناهي جو زندگي جا مڙئي رنگ روپ شبيھه هڪ جهڙا ئي هجن.
زندگي حسين روپ رکڻ سان گڏ ڀيانڪ چهرا به رکي ٿي جيڪي ماڻهو کي وڏي ڪرڀ ۽ پيڙاءُ ۾ وجهي ڇڏيندا آهن، زندگي جي روپن کي پاڻ کڻي ڪيترا ئي نانءُ ڏيون پر زندگي دلڪش هئڻ سان گڏ هڪ ڀيانڪ سفر پڻ آهي.
زندگي کي پيار جو گيت چئون يا درد جو نوحو اميدن آسرن جو ڪشڪول سمجهون يا اڌاري کنيل رقم جيڪا واپس به ڪرڻي پوندي آهي، زندگي کي لڙڪن جو سيلاب چئجي يا ٽهڪن جي ڇير يا کڻي کي زندگي کي مٺي پاڻي جو چشمو سڏيون يا اهڙو کوههُ جنهن ۾ کاري پاڻي کان سواءِ ٻيو ڪجھه نه به هجي، زندگي اها راند آهي، جيڪا موت جي ٻکن ۾ اچڻ کان پوءِ لڇي ۽ ڦٿڪي به ناهي سگهندي.
زندگي حساب جي ان سبجيڪٽ جيان آهي، جنهن ۾ ونڊ ڪٽ جوڙ ضرب الجبرا ۽ اڻپور جهڙيون مشڪل مشقون هونديون آهن، جنهن کي حل ڪندي ڪندي انسان پاڻ حل ٿيو وڃي، زندگي کي جيڪو جئين سوچي لوچي سمجهي، پر مون زندگي کي هن نظم وانگر پرکيو آهي.
حياتي يار اهڙي اٿئي،
لڳي ٿي لار ماکي جي،
هجي ڄڻ هار گلڙن جو،
هجي ڄڻ نڪ جو ڪوڪو،
هجي ڄڻ سونهن کي ڀاڪر،
هجي ڄڻ اک جو سرمو،
مگر مون آ ڏٺي گهاري،
سموري زندگي اهڙي،
اٿئي ڄڻ چيڙھُ وارن جو،
اٿئي ڄڻ اک ۾ ڪوڪو،
اٿئي ڄڻ جُونَ ۾ واري،
اٿئي ڄڻ سونهن ڪا ڪاري،
اٿئي ڄڻ سج جي ويجهو،
اٿئي ڄڻ بک ۾ ڪوڪون،
اٿئي ڄڻ ڌُوڙ جون ٻڪون،
ڏٺي ٿم زندگي اهڙي،
ڏٺي ٿم زندگي اهڙي،
زندگي هڪ اهڙو حادثو پڻ آهي، جيڪو زندگي جي معنى مطلب ۽ مفهوم کي تبديل ڪريو ڇڏي، اهڙي ڀيانڪ حادثي کان پوءِ انسان جي اندر جي سرزمين تي ڪو گلشن آباد ٿيڻ بدران انسان جي اندر جي علائقي ۾ خيالن جا خوفناڪ حادثا پڻ انسان کي اندر جي آغا خان ايمرجنسي وارڊ تائين منتقل ڪيو ڇڏين.
انسان جي اندر جي احساسن تي جڏهن ايمرجنسي لاڳو ٿيندي آهي ته اهي احساس لڙڪن جو روپ ڌاري ڳلن جا ڳوٺ ٻوڙي ڇڏيندا آهن ۽ پو سدائين اکين جي اڀ تي وسندڙ ڪڪر گجندا رهندا آهن ۽ انسان جي اندر جي علائقي ۾ سور سڏڪا آهون، دانهون، اُڌما، اُلڪا روز نئين سج سج نوان ٿي اڀرندا آهن.
بھرحال آءٌ به ان سماج جو حصو آهيان، جنهن سماج جو مونسان ۽ منهنجو ان سماج سان رشتو رهيو آهي، ان سماج جي رشتن ۾ ڪنهن سان رت جو ته ڪنهن سان ڀت جو رشتو رهيو آهي ته وري ڪنهن سان روح جو رشتو، پر آءٌ استاد کي رت جو رشتو سمجهي پنهنجي والدين وانگر سمجهان ٿو، ڇو ته اولاد جي پهريون مڪتب ماءُ جي هنج کان پوءِ استاد ئي آهي، جن مونکي علم عقل فهم فضيلت ادب اخلاق نياز نوڙت جهڙن زيورن سان نوازي ماڻهو مان انسان بنايو.
روح جو رشتو ڏاڍو نازڪ ۽ نفيس هوندو آهي، جيڪو غلطي ته پري پر غلط فهمي جي ڪري به ٽٽي پوندو آهي پر سچ پڇو جڏهن روح جو رشتو ٽٽندو آهي ته زندگي وڏو ڪرڀ لڳندي آهي اکين جا بند ٽٽي پوندا آهن اکڙيون بي مندائتي مينهن وانگر وسي پونديون آهن ۽ روح پياسو ٿر بڻجي پوندو آهي.
بند ٽوڙي ڇڏيان اکين جا سڀ،
۽ اکين کي پو جر ڪري ڏسجي.
۽ وري جڏهن سار جا پکي اڏري ساڻان ٿي ذهن جي لامن تي لٽڪي ويهندا مس آهن ته ڪا مٺڙي ياد ان سار جي پکين کي ٽاھُ ڏئي اڏاريندي آهي ته چپن تي هلڪي مسڪراهٽ سان گڏ اکيون به جر بڻجي پونديون آهن ۽ پو اهي يادون سموري زندگي جو سرمايو بنجي ذهن جي الماري ۾ سانڍجي وينديون آهن. ياد ته ياد ئي هوندي آهي ياد به پهرين پيار وانگي ڪڏهن پراڻي نٿي ٿي سگهي.
اک ڀي هوريان هوريان برسي پئي آهي،
تنهنجي ياد هينئين تي ترسي پئي آهي.
مون ڪوشش اها ئي ڪئي آهي ته آئون هر رشتي سان نڀائي سگهان رت جي رشتن ۾ عزيز و اقارب، مٽ، مائٽ، ۽ سماجي رشتن ۾ دوست يار سنگتي ساٿي اچي وڃن ٿا ۽ مونکي تمام گهڻن سٺن سچن دوستن جو ساٿ مليو، منهنجي زندگي جي ڪل قيمت ۽ سڄو سرمايو منهنجا اهي دوست ئي آهن جن ۾ راجا رضوان جلباڻي، ساحل بلوچ ، غلام سرور جلباڻي، محمد اسحاق سنجراڻي، زاهد حسين جلباڻي،شيوا رام سکاڻي، لالچند راءِ وشناڻي، سائين ڪريم شاھُ شيرازي، سليم ستار لغاري، محمد سليم ڪيريو، پنهل ڪنڀار، درياء خان لغاري، محمد صديق جلباڻي، عبدالله جروار، خدا بخش جروار، غفار جروار، مير اڪرم ٽالپر، اظهار نظاماڻي، پنهل ڪنڀار، ناز فقير محمد جلالاڻي، مصطفىٰ شر بلوچ ، عزيز لغاري ۽ ٻيا شامل آهن.
منهنجي خوش نصيبي اها آهي ته زندگي جي سفر ۾ امان ابي جهڙن عظيم رهبرن جي ڇپر ڇانءُ ۾ مون گهڻو ڪجهه پرايو ۽ امان ابي جي دعائن محبتن ممتا ۽ شفقت سان اڄ آءُ اهڙي سماج جو حصو آهيان جيڪو سماج جهڙي تهڙي مطلب اٻوجهه مسڪين ۽ غريب ماڻهن کي ليکي ئي نٿو:
پيءُ جي شفقت رنگ لڳائي،
ماءُ جو مٺڙو دڙڪو ھُوندو.
منهنجي شاعري تي ٻه اکر لکندڙ پيارن ۾ سائين ادل سومرو صاحب، سائين علي دوست عاجز صاحب، سائين فراق هاليپوٽو صاحب، سائين سارنگ نظاماڻي صاحب ،سائين حبيب لغاري صاحب، ۽ سائين شاهنواز صاحباڻي ۽ راز ربنواز لغاري صاحب جا وڏا وڙ جن منهنجي ادبي پورهي تي نهار وڌي ۽ مانُ ڏنو.
مِٺُو سانگهڙائي جا وڏا وڙ جنهن ”اکين جا پنڌ“ تي مُھاڳ لکيو مون کي سوشل ميڊيا تان به تمام گهڻو ڪجهه سکڻ لاءِ مليو ۽ سوشل ميڊيا تي پڻ هڪ آر جي طور ريڊيو نيٽورڪ جهول ۽ ريڊيو نيٽورڪ سانگهڙ تي ٽي سال پروگرام ڪيا ان بعد ڀيڻ پارسائي بتول، سائين عامر وساڻ صاحب، سائين عمران هنڱورو صاحب، ڀيڻ سويرا، جن جي مهرباني سان ايف ايم ايڪانوي ٽنڊو آدم تي پروگرام ڪرڻ جو موقعو مليو ۽ ايف ايم ايڪانوي ٽنڊو آدم تي هڪ سال پروگرام ڪرڻ بعد سائين علي هنڱورو صاحب، ناز چاڪراڻي صاحب، ادا عمران خاصخيلي صاحب، ۽ سائين نواز ڪنڀر صاحب، جن جي مهربانين سان هاٽ ايف ايم سانگهڙ جي ٽيم جو حصو آهيان.
ادب جي دنيا ۾ مون ڪتاب ” ڳوڙهن سندو ڳوٺ“ جي مصنف استاد مٺو سانگهڙائي جي آڱر جهلي وکون کنيون ۽ استاد مٺو سانگهڙائي منهنجي رهنمائي رهبري حوصلا افزائي ڪئي ۽ ادبي دنيا ۾ هڪ نانءُ ڏنو ان کان علاه معزز مانائتي انسان سنڌ جي ڀلوڙ شاعر سائين سارنگ نظاماڻي جنهن پڻ منهنجي تمام گهڻي رهنمائي ۽ رهبري ڪئي جيڪو مون لاءِ ادبي استاد جي حيثيت رکي ٿو رومي پبليڪشن جي پوري سٿ ۽ احسان لغاري جا وڏا وڙ جنهن ڪتاب ڇاپي اوهان سڄڻن تائين پھچايو.
آزاد مري
واٽس ايپ نمبر ، 03412872884
موبائيل نمبر، 03343166553
Email:azadazam2015@gmail.com
سانگهڙ