سرور منگي هڪ نه وسرندڙ شخصيت: امتياز ٻگهيو
منھنجو ماضي ڪجهه تلخ ۽ ڪجهه حسين لمحن جو سنگم آهي. ماضي مونکان بنھ وسريو نه آهي ۽ اچانڪ سوچيندي هڪ پل لاءِ يادگيريون ذهن جي سطح تي تري آيون....! منھنجو ذهن انساني تاريخ جي نه کٽندڙ سلسلي کي سمجهڻ جي ڪوشش ڪندي، مختلف ۽ غير معمولي شخصيتن جي ڪردارن ۾ گم ٿي ويو. انھن ڪردارن ۾ جن دنيا کي تبديل ڪري ڇڏيو. انھن ڪردارن ۾ جن اميد جو هڪ نئون سج طلوع ڪيو. اميدن ۽ حوصلن جا عَلَمَ بلند ڪيا. انسانيت کي نئين سري سان جيئاريو، پيار محبت ۽ ڀروسي کي هڪ نئون روپ ڏنو.
اهڙن ڪردارن سان دنيا ڀري پئي آهي؛ جن پنھنجي عقل، فھم ۽ سچائي سان دنيا ۽ دنيا وارن لاءِ پنھنجي زندگي ارپي ڇڏي. ڄڻ ته انهن شخصيتن پنھنجو پاڻ کي سمجهي ورتو هو. تڏهن ته پنھنجي نفس سان جنگ ڪندي، سماجي تبديلي لاءِ پنھنجي زندگي ارپي ڇڏي. اهڙن مھان ۽ معتبر شخصيتن سمجهي ورتو هو ته دلي خوشي ۽ ذهني سڪون انفرادي نه پر اجتماعي هوندو آهي. جڏهن قوم جو هر فرد شعوريافته هوندو، جڏهن قوم جو هر فرد معاشي مسئلن کان آجو هوندو، جڏهن قوم جو هر فرد سماج ۾ موجود فرسوده رسمن مان آجو هوندو، تڏهن ئي اها قوم ترقي جي بلندين تي پھچي سگهي ٿي. اهڙن ماڻهن جي رهنمائي ۽ رهبري قومن کي آٿت ۽ نئون حوصولو ڏيندي آهي.
اهڙن ڪامياب ۽ قوم جو حقيقي درد رکندڙ ماڻهن مان هڪ، منھنجو استاد ۽ سماج سڌارڪ، سائين سرور منگي به آهي. جنھن پنھنجي زندگيءَ جو آرام ڦٽائي قوم جي معمارن کي تعليم جي زيور سان مالا مال ڪيو ۽ زندگيءَ جي آخري گهڙيءَ تائين علم جي لاٽ سان غريب ۽ بي پھچ شاگردن جي ذهنن کي روشن ڪندو رهيو. اهڙي طرح هن هڪ اجتماعي مقصد کي حاصل ڪرڻ جي لاءِ پنھنجي زندگي وقف ڪري ڇڏي.
سائين سرور منگي جسماني طور تمام گهڻو ڪمزور، پر پنھنجي ارادي ۾ جبل کان به وڌيڪ اٽل نظر آيو. سائين پنھنجي زندگي قوم جي معمارن کي تربيت ڏيندي گذاري ڇڏي. سائين وڏي اميد ۽ همٿ جا مالڪ هئا. سائين کي سرڪاري نوڪري يا خانداني ملڪيت نه هجڻ باوجود هميشه ضبط ۾ ڏٺو. غصو ۽ ڪروڌ ڪرڻ سائين جي مزاج ۾ شامل ئي نه هيو. سائين سرور منگي صاحب سڄو ڏينھن مختلف ماڻهن سان ميل جول رهندي هئي. سندس ڪچهري ۾ سگهڙ، اديب، شاعر، سياسي ڪارڪن ۽ مختلف مڪتبه فڪر سان تعلق رکندڙ ماڻهو شامل هوندا هئا.ڇاڪاڻ ته سائين بهترين اديب ۽ شاعر پڻ هئا. سائين جي ڪچھريءَ جو موضوع اڪثر ڪري سنڌ ۽ سنڌي نوجوان جو ماضي، حال ۽ مستقبل هوندوهو. سائين اڪثر چوندو هو ته، ”تعليم ئي واحد ذريعو آهي جنھن سان اسان سنڌي نوجوانن ۾ شعور پيدا ٿيندو ۽ شعور اسانجي معاشري جي سياسي، سماجي ۽ معاشي حالتن کي تبديل ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪندو.“
سائين زندگي جي گھرائين ۽ ان جي پيچيدگين کي ڀلي ڀت سمجهي ورتو هو. تنھنڪري پاڻ ڳوٺ ۽ تر وارن ماڻهن جي زندگيءَ کي تبديل ڪرڻ لاءِ رهبر ۽ سونھين جو ڪردار ادا ڪيو. سائين جي ڏنل تعليم ۽ ڪارآمد صلاحن جو نتيجو اهو نڪتو جو اڄ ڪيترائي شاگرد ۽ شاگردياڻيون زندگيءَ جي ڪاميابين جو لطف حاصل ڪري رهيا آهن.
سائين سرور منگي پنھنجي زندگيءَ جو ڳچ عرصو پنھنجي گهر جي اڳيان تڏي تي ويهي گذاريو. سائين حقيقي معنى ۾تبديلي پسند هو. سندس مذهب انسانيت هو. سائين وڏو ڏاهو هو، تنھنڪري قوم جي نبض تپاس ڪندي سمجهي ورتو هئائين ته هن قوم جي ترقيءَ جو واحد حل علم ۾ سمايل آهي.
سائين پنھنجي دوست حاجي خان سومرو سان گڏجي هڪ سرڪل جو بنياد رکيو. جنھن جو نالو ”سلطان الاولياء اسٽڊي ۽ ڊبيٽنگ سرڪل“ هو. هن سرڪل تحت غير نصابي سرگرميون (Co Calcular Activities) ڪرايون وينديون هيون. شاگردن جا چٽاڀيٽي جا مقابلا ڪرايا ويندا هئا ۽ ان سان گڏوگڏ تقريري پروگرام پڻ منعقد ڪيا ويندا هئا، جنھن جو مقصد گهڻ رخو هوندو هيو. هڪ ته شاگردن ۾ ڄاڻ وڌندي هئي ٻيو ته شاگردن کي ننڍي عمر ۾ اسٽيج تي اچڻ ۽ ڳالھائڻ جو موقعو ملي ويندو هو ته جيئن شاگردن ۾ خوداعتمادي پيدا ٿئي. شاگردن ۾ دلچسپي ۽ شوق پيدا ڪرڻ لاءِ مختلف قسمن جا انعام ۽ ٽرافيون پڻ ڏنيون وينديون هيون. اهڙي طريقي سان هن سرڪل مان سکيا ورتل شاگردن، اسڪولن، ڪاليجن ۽ يونيورسٽين ۾ وڏي اعتماد سان مقابلن ۾ حصو ورتو ۽ سٺا نمبر کڻي پنھنجو ۽ پنھنجي استاد سرور منگي صاحب جو نالو روشن ڪيو.
سائين وڏو خوددار قسم جو ماڻهو هو. پوري زندگي غربت ۽ افلاس ۾ پيڙهبو رهيو پر ڪڏهن به مائٽن ۽ دوستن اڳيان هٿ ٽنگي مالي سھائتا جي گهر نه ڪئي هئي. سائين کي ڦڦڙن جي تڪليف هجڻ باوجود غربت جي اها نوبت هئي جو پوري زندگي ڪنھن وڏي ڊاڪٽر کان علاج نه ڪرائي سگهيو.
سائين جي ڳوٺ ۽ تر وارن سان ايتري ته قربت ٿي وئي هئي جو ڪراچي مان سندس دوست انور پيرزادي، ستار پيرزادي، مير محمد پيرزادي طرفان مليل نوڪري جي آڇ کي ٿڏي ڇڏيو ۽ آخري گهڙي تائين ويڙهيچن سان وچن نڀايائين.
مان هينئر زندگيءَ جي چوٿين ڏهاڪي ۾ آهيان. زندگي کي ڏاڍو ويجهو کان ڏٺو آهي، زندگي ڪجهه تلخ ۽ ڪجهه بهتر تجربن سان ڀري پئي آهي. سائين جھڙي رهبر هستي هوندي زندگيءَ ۾ ڪجهه ناعقلي ۽ ناسمجهي واريون غلطيون سرزد ٿيون آهن. اڄ به سائين جي سٺن شاگردن جي لسٽ ۾ شامل ٿيڻ لاءِ غلطين کي سڌارڻ جي ڪوشش ۾ رڌل آهيان. ڪجهه مهينا پھريان ڳوٺ جي دوستن سان گڏجي سائين جي نالي پٺيان هڪ مفت ڪوچنگ سينٽر جو آغاز ڪيو آهي، جنھن جو مقصد سائين جي شروع ڪيل مشن کي اڳتي وڌائڻ آهي. هن سينٽر ۾ 4- استاد ڪم ڪري رهيا آهن ۽ 120 شاگرد داخل آهن. هي سينٽر نه صرف نئين گڏ پر ڀر وارن ڳوٺن جي غريب ٻارن لاءِ معياري تعليم مهيا ڪري ڏيڻ جو سونهري موقعو فراهم ڪرڻ لاءِ ڪوشان آهي.
اهڙي طرح مان ۽ منھنجن دوستن زندگيءَ کي نئين معنى ڏيڻ جي ڪوشش ڪئي آهي ۽ سائين جي سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن جي روشن مستقبل واري ڏٺل خواب جي تعبير ۾ مصروفِ عمل آهيون. سائين هينئر به اسانجي دلين ۾ وسي ٿو. فنا ڪندڙ موت سائين جي اڳيان شڪست کائي ويو آهي ۽ سائين هميشه لاءِ امر بڻجي ويو آهي.
مرڻا اڳي جي مئا سي مري ٿيا نه مات،
هوندا سي حيات، جيئڻا اڳي جي جيا.
(شاهه)