پيئي ڪانه پرک
ڪڏهن اسٽرائيڪ ڪرڻ، ڪڏهن بسن جا شيشا ڀڃڻ، ڪڏهن ملڪي ۽ عالمي سياست تي تبصرا ۽ تنقيد ڪرڻ. ڪڏهن مجازي عشق ۾ ديوانو ٿيڻ. ڪڏهن ڪنھن ليلى جي محبت ۾ مجنون ٿي وڃڻ. ڪڏهن سيٽيون وڄائڻ، ڪڏهن نعري بازي ڪرڻ، ڪڏهن پارڪن ۾ ويھي ڇوڪرن ۽ ڇوڪرين جو هچرون پچرون ڪري ٽائيم پاس ڪرڻ. ڪو جنسيات کي مقصد ڄاڻندو هوته ڪو وري هم جنس پرستيءَ جي عذاب ۾ پيڙبو رهندو هو. يار گهڙي کن نه ملي ته اندر ۾ آنڌ مانڌ، لُڇَ ۽ بيقراري. نه چڱو ماڻهو وڻي نه چڱي ڳالهه. نه ڪم تي دل ڪڍي نه پڙهڻ ڏانھن ڌيان. بس رڳو يار جي هورا کورا ته دلبر جو ديدار ٿئي. جي هو دير ڪري ته پاڻ وڃي دلبر جي در جو ڪڙو کڙڪائبو. مان به ان اَري ۾ اچڻ وارو هوس پر جيئن ته سنڌيءَ ۾ ويچارا مسخرا چوندا آهن ته، ”بابي جو موت ڏسي منھنجي ته مرڻ تان دل ئي کڄي وئي آهي.“
سو ان چواڻي ظفر جي اهڙي محبت جي حالت ڏسي مون ته ان محبت کان توبهه ته ڇا پر، زاري ڙي زاري ڪري ڇڏي.پوين کي به ڏَسَ ڏيندس ته هم جنس پرستيءَ جي عذاب ۾ نه ڦاسو.
ظفر اسان جو دل گُهريو دوست هو، هو پنھنجي هڪ جيڏي ڇوڪري تي جيڪو رنگ جو ته گهڻو ڀورو هو پر بدن جي بيھڪ ۽ ڊول ۾ ڪائي ڪشش ڪونه هئس. ان تي صفا چريو بلڪ ديوانو هو. ڇوڪري جي کاڌي پيتي، لٽي ڪپڙي، اُٿي ويٺيءَ ۽ پڙهائيءَ جو سمورو خرچ ظفر جي کاتي ۾ هوندو هو. ظفر جو پيءُ واپار وڙو ڪندو هو. چار ٻارا ٻنيءَ جا به هئس. ظفر پنھنجي پيءُ کان ڪونه ڪو ڪوڙو بھانو بڻائي پيسا پيو گهرائيندو هو. وري جو ڳوٺ وڃي ته يار به ساڻ. اتان وري ناني، ماسي، ماءُ ڀيڻ کي مٿي تي هٿڙو گهمايون هَڙَڪوسي ڪيون ايندو هو. ڀلا آخر ته هو به ڪاليجي شاگرد. ڪراڙين جو به ساڻس گهڻو پيار هو. ماءُ جو ته وري رشتو ئي اور آهي. ائين پيو پرينءَ جي پورت ڪندو هو. پنھنجا جيڪي ويجها يار دوستار هئس تن کان ڪوڙ هڻي ٺڳيون ڪري اوڌر تي پيسا وٺندو هو. انھن پيسن کي وري واپس ڪرڻ لاءِ ٻيڻ ۽ چئوڻ تي وڌيڪ پيسن ڏيڻ تي پئسا وٺي گهڻيءَ ڇڪتاڻ ۽ تلخيءَ کانپوءِ واپس ڪندو هو.
اهڙيءَ طرح هن پنھنجي وقار کي ڊانوان ڊول ڪري ڇڏيو هو. پر محبت ۾ ته سڀ ڪجهه سَهڻو هوس. نه ته ديوانن جي دفتر ۾ نالو ڪيئن لکجيس ها! اهي خبرون سندس مائٽن تائين به پھتيون، پر ويچارا کيس سڀڪجهه ڄاڻندي به ان ڪري ڪجهه ڪونه چوندا هئا ته متان ساڃاهه کان نڪري بي ادب، بي فرمان ۽ گستاخ نه ٿي پوي، جيڪو سنگتي ساٿي کيس هدايت ڪندو هو. کيس ماحول مٽائڻ لاءِ چوندو هو، جنھن ماحول کيس معاشي، ذهني، علمي، نفسياتي ۽ سماجي طور تي برباد ڪري ڇڏيو هو ته ظفر اهڙن ماڻهن سان تعلقات ٽوڙي ڇڏيندو هو. انھن وٽ اچڻ وڃڻ بند ڪري ڇڏيندو هو. بلڪه چڙي پوندو هو. آپي کان نڪري ويندو هو. ڄڻ ڪو کيس ڪنھن وڏي عھدي تان هيٺ پيو ڪيرائي يا سندس لاءِ بھشت جا دروازا بند ڪري.
اهڙو رويو اختيار ڪرڻ ڪري ظفر کي هاڻي چڱيءَ صلاح ۽ چڱيءَ واٽ ڪير به ڪونه ڏسيندو هو. سندس مائٽ ساڻس ڏيءَ الفت ۽ اڪير مان ملڻ ايندا هئا ته نھايت خفي ۽ بيزار پيو ٿيندو هو. کين ٿوري ٿوري ڳالهه تي منھن خراب ڪري ڇڙٻون پيو ڏيندو هو. ساڻن بيحد ناروا سلوڪ اختيار ڪندو هو. ان رويي تي اسان جي ذهن کي ڏاڍيون چھنڊڙيون پونديون هيون. ڏاڍي خار ايندي هئي، پر ڇا ٿي ڪري سگهياسين. پاڻ هڪڙي تي پروانو ته هن جي آڙِ ۾ مٿس وري ٻيا ديوانه هوندا هئا. پر اُهي هن وانگر گهر ڦورائو ڪونه هئا. ڏاڍا چالاڪ ۽ حرفتي هئا. بازيون به وجهندا هئا. جان به بچائيندا هئا. ائين پيا وقت گذاريندا هئا. حيرت جي ڳالهه اها ته انھن جو خرچ به وري ظفر ئي ڪندو هو.
”هڪڙي پنھل ڪاڻ ٻانهي ذات ٻروچ جي.“ جي چواڻي ظفر پنھنجي يار جي مائٽن مِٽن، سنگتين ساٿين جون به ڪاڻيون رهاڻيون پيو ڪڍندو هو، جيڪو اچي کيس يار جي ڳالهه ٻڌائيندو هو يا ان جي تعريف ڪندو هو ته ظفر کُٿو نه ماپندو هو. ائين ئي ڏسندي ڏسندي کانئس چڱي صحبت ۽ چڱا ماڻهو ويا ڪٽبا. مطلبي ۽ لالچي ماڻهن جو گهيرو ويس مضبوط ۽ سوڙهو ٿيندو جي کيس پيا مختلف طريقن سان لٽيندا ۽ ڦريندا هئا.
هڪڙي ڀيري مون کيس چيو، ”ظفر تون ڪيڏو نه اياڻو ٿي پيو آهين. علم ۽ عقل تي ڄڻ تالو ڏئي ڇڏيو اٿئي، تو پنھنجي علم، عزت، وقار، وقت ۽ پئسي جو تمام گهڻو زيان ڪيو آهي. زندگي برباد پيو ڪرين. امتحان ۾ هر سال فيل پيو ٿئين. ان ماحول کي آخر ڇڏين ڇونه ٿو. ڇا ڏٺو آ تو ان ماحول ۾؟ هزارن جو قرضي ٿي چڪو آهين، ڪنھن دوست کي منھن ڏيکارڻ جي قابل نه رهيو آهين. ٻيو ته تون شادي شده آهين. ان طرف به ڪجهه ڌيان ڪر! پنھنجي ۽ پنھنجي خاندان جي زندگي ڇو ٿو تباهه ڪرين. پنھنجي ٻچن لاءِ به ته توکي ئي سوچڻو آهي نه .... .“
هو غور سان منھنجون ڳالهيون ٻڌي رهيو هو. چيائين، ”تنھنجون سڀ نصيحتون بلڪل درست آهن. پر مان مجبور آهيان. منھنجي لاءِ ته بس اِها ئي زندگي آهي. مون کي ان کان دنيا جي ڪابه طاقت روڪي نٿي سگهي. اسان جو رشتو صاف ۽ بي داغ آهي. مان ان لاءِ سڀڪجهه قربان ڪرڻ لاءِ تيار آهيان. اهي ئي منھنجي زندگيءَ جو سھارو ۽ مقصد آهن. مان انھن کي هرگز ڇڏي نٿو سگهان.“
ظفر اُن پيڙا ۾ جُواري، پتئي ۽ نشئي بڻجي سُرت ۽ ساڃاهه وڃائي چڪو هو. سندس اهڙا اڻ وڻندڙ ۽ اخلاق کان ڪِريل لفظ ٻڌي مان سوچن جي سمنڊ ۾ گم ٿي ويس. دل ئي دل ۾ چيم ته، ”شخصي سچي محبت جي بينسريءَ جو مڌر آواز هن ڪائنات ۾ تمام گهڻو اڳ نڪتو هو. ان مان سوز ۽ سُرور جي سنگيت وڄندي هئي. پر اها برهه ۽ بيراڳ جي بينسر گهڻو اڳ ڀڄي چڪي آهي. جڏهن انسانن مفادن جي هَوَسَ ۾ محبت جي مقدس رشتي جي آڙ ۾ ڦرلٽ ڪئي هئي. هڪٻئي سان مڪاريون ۽ منافقيون ڪيون. هڪٻئي جو خون وهايو هو. هي نفسانفسيءَ جو دور، ڀاءُ، ڀاءُ جي خون جو پياسو لڳو پيو آ، حقيقي رشتا ۽ ناتا ڀورَ ڀورَ پيا ٿين ته ان سمي هي همراهه ڪٿان مريخ يا زهري جي دنيا تان لڏي، سچي محبت پاڻ سان کڻي اسانکي تحفو ڏيارڻ آيا آهن. بھرحال، مون هاڻي کيس ڪجهه چوڻ بند ڪري ڇڏيو هو. جيڪو روزانو ڪلاڪ ڪچھري ڪندو هو. سو هاڻي فقط ڪٿي واٽ ويندي ئي ملي سگهندو هو. رڳو عام ماڻهن جيان دعا سلام ٿيندي هئي نه ته مڙئي خير.... !
هڪ ڏينھن اوچتو ئي مان هڪ هوٽل تي چانهه پيئڻ ويس ته اتي اتفاق سان سندس لاڳيتا ٽي دوست جن ۾ اهو گورو ڀورو دلبر به هو. اڳ ۾ ئي ويٺا هئا. هو مونکي ڏسي ڪجهه ڪترائڻ ۽ لنوائڻ لڳا. ڄن ته بھشت ۾ خچر پھچي ويو. هنن کي اها خبر هئي ته مان ظفر کي انھن جي صحبت کان جهليندو هوس. مان سڌو سنئون سندن ٽيبل تي هليو آيس. ڪرسي سيري سندن سامھون رکيم. هو بي دِليئي سهي، پر چڱي نموني سان اچي مليا. بئري کي چانهه جو آرڊر ڏنم، چانهه آئي، چانهه جو پھريون ڍڪ ڀرڻ کانپوءِ ظفر جي ڀوري يار کي مخاطب ٿيندي چيم، .يار مونکي اوهان جو سخت افسوس آهي، جو اوهان ظفر کي سڌاري ته نه سگهيئو، پر ايترو بگاڙيوس ته نه ها....! اڄ هُو اوهان جي سبب جي ڪري محتاج ۽ مفلوج ٿي چڪو آهي. سندس زندگي ڄڻ عذاب بڻجي وئي آهي.“
منھنجو ايترو چوڻ، پوءِ ته ڄڻ ککر ۾ کڙو لڳي ويو. هڪ همراهه ٽھڪ ڏيندي چيو، ان سان چڱائي ڪرڻ يا ان کي چڱائيءَ ڏسڻ ناممڪن آهي. اسان کي ڪو پنھنجو سکيو ستابو در بند ڪرڻو آهي ڇا...!“
مون چيو،”اهو وري ڪيئن چڱائي ته آخر چڱائي آهي.“
ظفر جي اصل دوست مشڪندي چيو، ”ادا اسان کي خبر آهي ته ظفر جي مٿان تنھنجا تمام وڏا احسان آهن. اهي احسان جي اسان سان ڪرين ها ته هوندي سڄي عمر تنھنجا ڳڻ ڳايون ها. تنھنجو دَرُ هرگز ڪونه ڇڏيون ها. ليڪن اسان کي اها به خبر آهي ته توهان ظفر کي اسان کان روڪيو هو ته هو اسان جي صحبت کان پاڻ کي دور ڪري، پر هُن اوهان جي ڪابه ڳالهه ڪونه مڃي، بلڪ هو توهان جھڙي انسان سان سامھون ٿيو هو. تون اڄ به امتحان وٺي ڏس اسين رڳو ظفر کي حڪم ڪريون ته هو وڏي کان وڏا رشتا به ٽوڙي ڇڏيندو. ڪيڏي به وڏي قرباني ڏئي ڇڏيندو، بلڪ اسان جي حڪم جي تعميل ضرور ڪندو. ته پوءِ اهڙي انسان لاءِ اسان سان ڇوٿا ڦٽايو. اسين ته ان کان به وڌيڪ اوهان جي عزت ۽ احترام ڪندا آهيون.“
ٽئين دوست وچ ۾ ڳالھائيندي چيو ته،”حرام جي ملڪيت اٿن، غريبن جو رت ٿا پيئن. انھن جا پيسا کائڻ واجب آهن.“
مون چيو،”ته پوءِ ڀلا ان کي ڇڏي ڇونه ٿا ڏيو. جي هن جا سڄڻ آهيو ته!؟“
ظفر جي اصلي يار چيو، ”گهر ويٺي سڻڀو گرهه ملي ته ان کي ڪير ڇڏيندو. هُو اسان جي پويان آهي، اسانکي ڳوليندو آهي. اسين ان جي پويان نه لڳا آهيون.“
مون چيو،”هُو اوهان جي پويان ڇو ٿو لڳي؟“
ظفر جي يار چيو،”اُها هن جي مجبوري آهي. اسين مجبور ناهيون. باقي دنيا آهي مطلب ۽ مفادن جي جنھن جو مطلب هوندو ته اهو ڳولي لھندو.“
”اسان جو به جڏهن ڪو مفاد هوندو آ ته ضرور ڳولي لھندا آهيونس.“
مون چيو، ”تنھنجي معنى ته ظفر جو اوهان تي ڪوبه احسان ڪونھي؟“
”نه، بلڪل نه! هن جو ڪوبه ٿورو اسان تي ڪونهي. اسان لاءِ هن قرض ڪونه کنيا آهن. هن جو ڪجهه ڏنو آهي يا کارايو آهي، اهو سڀڪجهه پنھنجي مرضيءَ سان ۽ پنھنجي مجبوريءَ خاطر ڪيو آهي.“ انھن مان هڪ چيو.
”هو برابر اوهان تي مجبور آهي، پر ان لاءِ اوهان هاڻي هڪڙي قرباني ڪريو. هن جي مٿان تمام گهڻو قرض ٿي چڪو آهي. قرض وارن هن جو جيئڻ زهر ڪري ڇڏيو آهي. هو هاڻي ٻاهر گهمي ڦري به نٿو سگهي. اچو ته سڀ گڏجي ڪجهه پئسا گڏ ڪري سندس اها پريشاني دور ڪريون. يار، ظفر ڏاڍو پريشان آهي.“ مون چيو.
ظفر جي اصل دوست چيو، ”قرض اسان لاءِ ته ڪونه کنيو اٿئين، يا وري ڪو اسان چيو اٿس ڇا ته وڃي قرض کڻ. اهو ان جو ذاتي مسئلو آهي. ان سان اسان جو ڇا وڃي. پاڻ ئي وڃي منھن ڏيندو.“
مون چيو، ”ڇا ڪنھن مجبور انسان سان ڏکئي وقت ۾ ساٿ ڏيڻ يا همدردي ڪرڻ بُري ڳالهه آهي؟“
دوست چيو،”ها، اهڙن ماڻهن سان چڱائي ڪرڻ، جيڪي چڱائيءَ وارن سان بُرو سلوڪ ڪن ۽ بُرائيءَ وارن جا پير مھٽيندا وتن، حماقت ۽ نادانيءَ کانسواءِ ڪجهه به نه آهي. ان جو زنده ثبوت ۽ پختو دليل توهان سامھون ويٺا آهيو.“
مان اٿيس ڪائونٽر تي اچي چانهه جا پئسه ڏنم. هنن همراهن جا خيال ذهن تي هٿوڙا هڻڻ لڳا. اڳتي هلي معلوم ٿيو ته ظفر برابر مجبور هو. هن کي هڪ مجبوري هئي. برابر هم جنس پرستي هڪ وڏو عذاب آهي. محبت جي مقدس جذبي سان ڪيڏي وڏي مذاق آهي. ماڻهو پنھنجي نفسياتي جبلتن ۽ خواهشن کي محبت جو نانءُ ڏئي مختلف سٺن نالن ۽ رشتن جا پوش پھرائي بدنام ڪن ٿا.
اهڙيءَ طرح ڪاليجي لائيف مان گذري آياسين. مونکي هاڻي نوڪري ملي چڪي هئي. برابر، انسان ويچارو ڪيترو مجبور آهي. ڪيترو چالاڪ ۽ تاڪائو آهي.!؟
**