محمد علي پٺاڻ : شخصيت ۽ علمي ادبي خدمتون
سڪ روحاني سامئين، جسمي جاهلن،
ٻگهن مڇي مَنِ، پارس پسن ڪين ڪي.
لاکيڻي لطيف فرمايو ته:
اڇو پاڻي لڙ ٿيو، ڪالوريو ڪنگن،
ايندي لڄ مرن، تنھن سَرَ مٿي هنجڙا.
انهن جو بس اهو ئي ايترو ئي (Approach) انداز فڪر هوندي آهي. اهڙا انسان پنھنجي علم کي جڏهن پنھنجي حرص هَوَسَ، خواهشن ۽ ذاتي مفادن لاءِ استعمال ڪندا آهن. تڏهن اهو علم سندن رهبري ۽ رهنمائي ڪرڻ بجاءِ پيڙائن ۽ پريشانين جو نانگ بڻجي هميشه سندن دل ۽ دماغ کي پٽيندو ۽ کائيندو رهندو آهي. سندن روح هميشه بيچين ۽ بيقرار رهندو آهي. تنھن لاءِ لطيف فرمايو ته:
پڙهيو پيا پڙهن، ڪڙن ڪين قلوب ۾،
پاڻا ڏوهه چڙهن، ورق ورائين وترا.
اهڙا انسان حرص ۽ هوس جي انڌ ۾ ڪڏهن به حقيقي زندگيءَ جي حسن ۽ خوبصورتيءَ کي پسي ڪونه سگهندا آهن. اهي هر نيڪيءَ کان محروم رهندا آهن. اهي انساني وقار ۽ انساني قدرن کان نا آشنا رهن ٿا، بلڪ انساني آپي کان ئي ٻاهر نڪتل ٿين ٿا. هو ٻي ڪابه حقيقت علمي فضيلت ۽ عقلي دليل ٻڌڻ لاءِ به تيار نه هوندا آهن. سندن اڳيان اگر علم ۽ عقل جي ڳالهه نڪرندي آهي ته هو نفرت ۽ بيزاري ظاهر ڪندا آهن. اهڙا ماڻهو ماڻهن کي بيوقوف بنائڻ لاءِ ڳالهيون ته وڍين واريون ڪندا آهن، پر هوندا آهن ٿلها متارا جھڙا سانَهه. کاهوڙڪي هامَ هڻندا آهن، آڳڙين واريون رسمون پيا ڪندا آهن، مگر انهن ڪڏهن هڪ تيليءَ جيتري تابش به نه ڏٺي ۽ سَٺي آهي. ڌوڌا، عشق جا اُلا سِرَ تي سهڻ، محبت واري مچ ۾ ڪڏي ڪاهي پوڻ ته تمام پري جي ڳالهه آهي، هتي ته اهو گهرجي جنھن جو اندر اڌ هجي. پر لطيف جي چواڻي ته،
”اڃا ڪي آهينِ، ڪل جڳ ۾ ڪاپڙي.“
ڪي اهڙا عظيم ۽ امر انسان به ڌرتيءَ جي هن گولي تي رهن ٿا، جن جي ڪري هن سنسار جي گلشن ۾ مکڙيون مھڪن ٿيون. موتين جيان تن مٿان ماڪ ڦڙا ڪرن ٿا. چيٽ ۽ چانڊوڪيون هڪٻئي سان کيچلون ڪن ٿا. هن سماج مان سڳنڌ ۽ سرهاڻ اچي ٿي. جيڪي ويرانين ۾ ويهي اميد جي ٽٽل تارن کي جوڙي امن ۽ محبت جا سُرَ ۽ سنگيت سجائن پيا. بانسريءَ مان اها سوز ڀري آلاپ ڪري ڪيئي من مگن پيا ڪن. اهڙا به آهن جي اونداهي ٻاٽ ۾ ڏيئو بڻجي چمڪي پوندا آهن. جن جي لاٽ مان ٻيا به ڪيئي ڏيئا ٻري پوندا آهن. ڪي اهڙا به آهن جي انسان جي هٿ جي ٺاهيل غير فطري، غير انساني ۽ غير تھذيبي تنگ ۽ محدود دائرن، ريتن ۽ رسمن جي ڄارن ۽ پنجوڙن کي ٽوڙي پنھنجي علم ادب ۽ فڪر جي سرحدن کي وسيع ۽ لامحدود ڪري ڇڏيندا آهن. جتي ڪابه سرحد نه هوندي آهي. جتي ڪابه طبقاتي ۽ گروهي ۽ فرقيواريت جي ڇڪتاڻ نه هوندي آهي. اهي پنھنجي علم کي دل جي بصيرت جي تابع بڻائيندا آهن. تڏهن انهن ۾ روح جي سجاڳي پيدا ٿيندي آهي ۽ جڏهن انسان ۾ روح جي سجاڳي پيدا ٿئي ٿي ته هن اڳيان ڪائنات جا ڪيئي راز ۽ اسرار نروار ٿين ٿا. اهڙا انسان علم کي فقط معلومات جو ذريعو نٿا سمجهن بلڪ ان کي زندگي، فطرت ۽ ڪائنات جي حقيقت معلوم ڪرڻ لاءِ استعمال ۾ آڻن ٿا. اهڙا انسان لفظ ”ڪين“ جي هر پاسي کان اصل مفهوم کي سمجهندي، پاڻ ۾ پيهي پاڻپڻي کان پاڻ وڃائي پاڻ کي حاصل ڪندا آهن. جڏهن ڪو انسان پاڻ وڃائي پاڻ سڃاڻي ٿو وٺي ته وقت جون ويرون هن کي ڪڏهن به وڃائي نٿيون سگهن. هو تاريخ جي هر دور ۾ زنده رهي ٿو. اهڙا انسان سڀڪجهه ڄاڻندي به ڪي ڪين ڄاڻندا آهن. اهي ماٺ مطالع ڪري انسان، ڪائنات ۽ فطرت تي غور ۽ فڪر ڪري اصل حقيقتون معلوم ڪندا آهن. اهي انسان انهن سوالن جا صحيح جواب ۽ حل تلاش ڪندا آهن ته ڪائنات ڇا آهي؟ زندگي ڇا آهي؟ موت ڇا آهي؟ ڪائنات جي تخليق جو سبب ڇا آهي؟ ڪائنات ۾ انسان جو اصل مقام ۽ مرتبو ڪهڙو آهي؟ اهي اهڙا سوال آهن جن کي سچا صوفي، مفڪر، دانشورن، شاعر، اديب ۽ انساني زندگيءَ جا پارکو ئي سمجهي انهن جا جواب تلاش ڪري انسان ذات لاءِ سنئين، سڌي ۽ روشن راهه متعين ڪري ڏين ٿا. اهڙا انسان زندگيءَ کي پنھنجي اختيار ۾ آڻي ان کي پنھنجي مرضيءَ تي هلائيندا آهن. اهي زندگيءَ جا امين ٿين ٿا. جڏهن ته اسين زندگيءَ جي پويان پويان بي مقصد ڊوڙندا ٿا وتئون. اسان ظاهري ڏيک ويک ۽ چلڪن تي موهجي زندگيءَ جي روح کان غافل ٿي ويا آهيون تڏهن زندگي اسان کان رُسي وئي آهي. تنھنڪري اسان جي زندگيءَ جي نه ڪائي منزل آهي ۽ نه مقصد!
لاکيڻي لطيف فرمايو آهي ته، ”لوڪ وهي لهوارو، تون اُڀو وَهُه اڀار.“ اهي عظيم انسان مٿي ڀر هلندا آهن ۽ اسين ٽنگن ڀر هلڻ سکيا آهيون. جن انسانن من ماري، نور نچوئي، اوجاڳا ڪري، اکيون پچائي ”ڪين“ جي مامَ پروڙي دانشورن، شاعرن ۽ مفڪرن ڪائنات جي نظام ۽ زندگيءَ جي رمزن ۽ رازن کي غور ۽ فڪر ڪيو آهي. فطرت ۽ انساني مزاج جو ڳوڙهو اڀياس ڪيو آهي ۽ سچ کي هميشه نروار ڪيو آهي، تن مان اسان جي سنڌ جو سچو، سچ جو ساٿي، اهل دل، وسيع نظر، زندگيءَ ۽ فطرت جو مصور، سچو برک ۽ ناميارو شاعر، ڪهاڻيڪار، ليکڪ ۽ ڪالم نگار محترم محمد علي پٺاڻ به هڪ آهي.
محمد علي پٺاڻ هڪ سنجيدو، بردبار، اهل دل، هر ڪنھن جو دوست، صوفي منش، صاف گو، کاهوڙي، ارڏو، اڏول، جرئتمند، بي لوث ۽ بيباڪ انسان آهي. سندس زندگيءَ جي هر پاسي ۾ بنيادي شعور پاريون ڪيو پلٽيو پيو آهي. پاڻ هر قسم جي مت ڀيد، گروهه بندي ۽ مصلحتن کان بالاتر رهي لکيو اٿس. محمد علي مظلومن ۽ محرومن، ماروئڙن ۽ جهانگيئڙن، سادڙن ۽ سٻاجهڙن لاءِ هر محاذ تي لُڪن ۽ جهولن ۾، روهن ۽ رڻن ۾، کيتن ۽ کرن ۾، وادين ۽ صحرائن ۾، برن ۽ ٿرن ۾ جهيڙيندو ۽ جوٽيندو، لڇندو ۽ لوچيندو، ووڙيندو ۽ لوڙيندو نظر اچي ٿو. پاڻ شعور جي بلنديءَ تي بيهي عتابي نظر سان عوام جي احساسن ۽ ڪيفيتن، مسئلن ۽ معاملن، ڏکن ۽ ڏوجهرن، ڪِيسن ۽ ڪلورن کي ڏسي ٿو، محسوس ڪري ٿو ۽ پوءِ پنھنجي علم ادب، ڏات ۽ ڏانوَ کي انهن ماروئڙن لاءِ استعمال ۾ آڻي ٿو. ڇاڪاڻ ته شاعر نه فقط قومن جا حقيقي نمائندا ۽ ترجمان هوندا آهن، بلڪ اهي قومن جا ريڊار به هوندا آهن. جي قوم کي ايندڙ خطرن کان اڳواٽ آگاهي پڻ ڏيندا آهن. ڇو ته شاعر جي نگاهه تمام تيز ٿيندي آهي.
محمد علي، آئيني جيان شفاف ۽ مکڻ جھڙو صاف ۽ نرم انسان آهي. جا ڳالهه سندس سماجي، زندگيءَ مان ثابت ٿئي ٿي. ڪهاڻين ۽ ڪالمن، نثر ۽ شاعريءَ ۾ محمد عليءَ کي جنھن شيءِ ممتاز ۽ منفرد بڻايو آهي، سا آهي سندس لکڻين جي مخصوص انفراديت ۽ نرالي اسلوب. ان کان به وڌيڪ سچائي ۽ بيباڪيءَ واري خوبي آهي. محمد علي سنهي سُٽَ جا منجهيل ڦورا ڪونه ٿو ڦولهي، پر صاف صاف، سڌيون، سچيون ۽ کريون ڳالهيون سواءِ ڪنھن خوف ۽ مصلحت جي وڏي واڪي ڀير تي ڏونڪو وڄائي ڪري ٿو. هن ڪڏهن به حق تي ڪک رکي سج کي تريءَ هيٺان لڪائڻ جي ڪوشش نه ڪئي آهي. پاڻ سنڌيءَ جي مقبول ۽ مشھور اخبارن ۾ عوام ۾ بيحد مقبول ۽ پراثر ڪالم ”پسيو بازاريون“ ۽ ”ڌڪ ڪنگي هل ناکئا“ لکيائين. جن کي عوام ۾ تمام گهڻو پسند ڪيو ويو. ان کان علاوه پاڻ زندگيءَ جي مختلف موضوعن تي مضمون، مقالا ۽ ڪهاڻيون لکيون اٿن. سندن شاعريءَ جا هاڻي پنج ڪتاب ڇپيل اٿس پهريون مجموعو ”اکيون اعلى چنڊ“ ۽ ٻيو ”عاشورا آهن“. شاعريءَ جا اهي مجموعا سنڌي ادب ۽ شاعريءَ جي تاريخ ۾ اهم جاءِ والارين ٿا ۽ هڪ نئين باب جو اضافو آهن.
محمد علي، ڪنھن جي سرٽيفڪيٽ ڏيڻ ۽ خوشامد ڪرڻ جو محتاج ڪينهي. پاڻ پنهنجي علمي فضيلت، شعوري بلندي ۽ انساني خدمتن جي روشنيءَ ۾ هڪ تاريخ ساز شخصيت آهي. جيڪي انسان انسان ذات لاءِ پاڻ پتوڙيندا آهن. انسانن لاءِ محبت، همدردي، خلوص ۽ خدمتن جا جذبا رکندا آهن. جيڪي سونَ تي سيڻ ڪڏهن به نه مٽائيندا آهن، جيڪي پاڻ کي پنھنجي ڌرتي ۽ ڌرتيءَ واسين لاءِ سنهيءَ سُئيءَ جيان سبي ڇڏيندا آهن ته اهڙن عظيم انسانن جي آجيان لاءِ تاريخ شدت سان منتظر هوندي آهي، ڇو ته اهي ماڻهو تاريخ جي به تاريخ جوڙيندا آهن.
محمد عليءَ جو نثر هجي يا نظم، ڪالم هجي يا ڪهاڻي، ان ۾ ڌرتيءَ جي خوشبوءِ آهي. زندگيءَ جا چٽا پٽا عڪس موجود آهن. سندس لکڻين ۾ آهَه آهي، دانهن آهي، ولولو ۽ ووڪ آهي آس ۽ اميد جو آٿت آهي. سندس لکڻين ۾ انسان جا جملي احساس، جذبا، مجبوريون ۽ محروميون، ڪاميابيون ۽ ناڪاميون موجود آهن. سندس ادبي صداقت ڀرين لکڻين ۾ زندگيءَ جا سمورا رنگ ۽ انسان جا سمورا روپ ۽ ٻھروپ وڏي بيباڪيءَ ۽ ادبي سچائيءَ سان نروار ڪيا ويا آهن. ڌرتيءَ مٿان جڏهن ظلم ۽ جبر، ڪيس ۽ ڪلور، ماڻهو، ماڻهوءَ جي خون جو پياسو، نفرتون ۽ دل جليون ٿيندي ڏسي ٿو، اڳي ماڻهو بلائن کان، جهنگلي جانورن شينهن ۽ بگهڙن کان ڊڄندا هئا، چوندا هئا ته ”شل ڪو ماڻهو منهن پوي.“ پر هاڻي هيئن چون ٿا ته،”مرون مانگر، شينهن ۽ بگهڙ منهن پوي ته ڀلي پوي ڪا ڳالهه ڪونهي، پر خداڪري شل ڪو ماڻهو منهن نه پوي.“ تڏهن محمد عليءَ جي دل مان هڪ احساس اندر مان اڌمو ڏئي اڇل کائي لفظن جو روپ ڌاري شعر جي صورت ۾ ٻاهر اچي ٿو. پاڻ چوي ٿو ته:
مگر منھنجي ڌرتيءَ تي منھنجا پرين!
رات پاري جيان جيڪا پئي آ ڄمي،
سا رِجي ئي نٿي،
سج اڀري نٿو،
ڏينهن ٿئي ئي نٿو.
محبتن جي مٽيءَ مان آ نفرت ڦٽي،
ماڻهو، ماڻهوءَ جي نالي کان ڇِرڪي پيو
خوف کائي پيو،
ڏاٺ ڪرٽي پيو.
انساني زندگيءَ جي اڻانگي ۽ پٿريلي پنڌ تي لڳاتار پختن ارادن، عزم ۽ استقلال سان همسفر ٿي هلڻ ڪنهن ڪنهن جو ڪم آهي. نه ته ڪو محض سڪ جون سڌون ڪندو آهي. ڪي ته فقط هامون ئي هڻندا رهندا آهن. ڪي ٿورو اڳتي هلي ٿڪجي پوءِ ڪونه ڪو بھانو بڻائي واپس وري پوندا آهن. ڪي وري جسمن ۽ سڪن تي شڪن ٿي پوندا آهن. ڪن کي وري ڪاريون گهٽائون ۽ اکين جا تير گهائل ڪري ٿا وجهن ۽ پوءِ هو اتي ئي ٺپ ڪري پنهنجي زندگيءَ کي بيهاري ٿا ڇڏين. ڪي وري خوف ۽ لالچ جي ڪشمڪش ۾ پويان پير ٿا ڪن. اتي شاعر کي ڪجهه مايوسي ۽ ناڪامي ۽ نااميديءَ جو احساس ٿئي ٿو، چوي ٿو:
طويل سفر آ ۽ همسفر به ناهي ڪو،
اداس شام آ مايوس هوائون آهن.
پرينءَ جي پيار جو آٿت نه ڪو دلاسو آ،
ڏسان ٿو نيڻ اگهي چؤطرف ويراني آ.
انسان جا جڏهن سمورا حيلا وسيلا، سهارا ۽ سهڪار، نسبتون ۽ قربتون ٽٽي پوندا آهن. هر طرف مايوسي ۽ اداسيءَ جون گهٽائون ڇانيل نظر اينديون آهن. اتي انسان جو آخري سهارو اميد ئي هوندو آهي. اميد ئي انسان جي احساسن ۽ جذبن همت ۽ حوصلن، ڪوشش ۽ ڪاوشن، عزم ۽ استقلال کي تمام تيزيءَ سان متحرڪ ڪندي آهي. دنيا ۾ جيڪي به ڏاها، مفڪر ۽ دانشور انسان پيدا ٿيا آهن. تن پنھنجي فڪري پرواز ۽ پيغام کي اميد جي سهاري ئي وڌايو ويجهايو ۽ قائم رکيو آهي. اگر اميد جي سهاري جي به نفي ڪري ڇڏجي ته هوند دنيا جو ڪوبه ڪاج سري ڪين سگهي. ڪوبه مقصد حاصل ڪري ڪين سگهجي. اگر اميد جو تصور ختم ڪري ڇڏجي ته انسان بي مقصد بي وزن ۽ غير متحرڪ بڻجي بيهي رهي. سندس سوچ جو انداز ئي بدلجي وڃي ته هن کي بس ائين ئي رهڻو آهي. ان حوالي سان محمد علي هڪ نظم ۾ چوي ٿو ته:
”نئين سال جا سج،
توکي ڏسڻ لئه،
سڄي رات مون آهي جاڳي گذاريو،
ته شل منھنجي من تي،
انڌيرو جو ڇانيو پيو آ صدين کان،
انهيءَ کي هٽائي،
نئين ڪنهن خوشيءَ جو،
نئون دؤر بخشين،
ته جيئن منھنجا،
ڀڳل ۽ ٽٽل خواب سچ ٿي پون.“
جيئن ته شاعر ڪنھن به سماج جو انتهائي حساس دل فرد ٿئي ٿو. سماج مٿان جو ڪجهه وهي واپري ٿو يا سماج اندر جو ڪجهه ٿئي ٿو ته شاعر سڀ کان اول ان درد کي محسوس ڪري دانهن ڪري ٿو. محمد علي اهڙين ئي حالتن ۽ ڪيفيتن جي عڪاسي ڪندي چوي ٿو:
”گهڻو وقت ٿيو آ،
نه ڪنهن ٽهڪ جو ڪوئي پڙلاءِ منھنجي،
ڪنن تائين پيو آ،
رڳو روڄ راڙي ۽ سور سڏڪن جو آواز منھنجي،
ڪنن ۾ ڪنهن سيهي جيان پرٽيو آ.
گهڻو وقت ٿيو آ،
ڏٺا ڏيل اهڙا ڏکويل مون آهن،
ڀُلجي به جن جي چپن تي نه آئي،
ڪڏهن مرڪ ڪائي،
هميشه اداسي،
چپن سان ۽ چهرن سان چهٽي رهي آ.
گهڻو وقت ٿيو آ،
ته مون دل ئي دل ۾ سوچي ۽ سمجهي،
اهو طئي ڪيو آ،
ته سنڌ واسين جي چهرن تان ڳوڙها،
سُڪائڻ جي خاطر،
مِڙي مُٺِ ٿيڻ جي نئين واٽ لهبي،
نئون گس وٺبو،
نوان خواب ڏسبا،
خبر ناهي ڪڏهن،
انهن منھنجي خوابن کي تعبير ملندي.
محمد علي پنھنجي هڪ وائيءَ ۾ آئيني جيان انسان کي ٿيندڙ حالتون ڏيکاريندي ۽ انهن لاءِ همت ۽ حوصلو ڏياريندي پنھنجي اڌمن جو اظھار موتين جھڙن لفظن ۾ ڪندي چوي ٿو:
”واڪ وڏي ڳالهاءِ،
مونن ۾ ڇو ڪنڌ هنيو ٿئي؟
ڌرتيءَ جي دک ڏي او دلبر، وري وري واجهاءِ،
مونن ۾ ڇو ڪنڌ هنيو ٿئي؟
موڳي ۽ مايوس نسل کي، پيار سان تون پرچاءِ،
مونن ۾ ڇو ڪنڌ هنيو ٿئي؟
منزل ڏاڍي ڏور اٿئي تون، وتري وک وڌاءِ،
مونن ۾ ڇو ڪنڌ هنيو ٿئي؟“
محمد عليءَ جي شاعريءَ جي مجموعي ”عاشورا آهن“ مان نموني طور مختلف صنفن مان ڪجهه نمونا پيش ڪجن ٿا. جيئن معلوم ٿئي ته سندس شاعري ڪيتري پـڪي، پختي، وزندار، اثرانگيز، معياري ۽ مقرر ڪيل معيارن تي پوري لھندڙ ۽ زندگيءَ جي گهراين ۾ پيهي ويل آهي. انساني احساسن ۽ جذبن، سماجي ۽ معاشي مسئلن ۽ معاملن جو ڪوبه پاسو اهڙو رهيل نظر نه ايندو جنھن جي محمد عليءَ پنھنجي شاعريءَ ۾ صداقت سان نشاندهي ۽ نرواري نه ڪئي هجي. محبت جي جذبات ۽ قوت جو اظھار ڪندي چوي ٿو:
اڃا ته ترس ڪا گهڙي،
اڃا ته ويهه ڪو پھر،
اڃا ته دل ڀري نه آ.
*
چيٽ چانڊاڻ سان واسيل يادون،
سوچ جو اڳ جهلي بيٺيون آهن.
*
تو بنا سوچ ڪين سرجي ٿي،
سوچ جو تون ئي ترورو آهين.
توتي سوچي لکان ٿو شعر گهڻا،
شعر جو تون ئي سوجهرو آهين.
*
سڀ ٻڏا پيا آهيون،
جاڳندي به ٿو لڳي،
ڄڻ ستا پيا آهيون.
ٿو جڏهن قتل ٿئي،
ڪين ڪنھن کي چھنڊڙي،
ٿي پنھنجي هانوَ ۾ پوي.
اُڀ ۾ بادلن کي ڊوڙندو ڏسي شاعر جي اڳيان ٿَرَ ۽ ٿر واسين جو منظر ڦِري اچي ٿو، چوي ٿو:
جڏهين بادل گڏجي ويندا،
تڏهن اڀ ۾ ڪڙڪو ٿيندو،
ٿر واسي سڀ اڏجي ويندا.
جڏهين بادل گڏجي ويندا،
تل ترايون ڀرجي ويندا.
جڏهين بادل گڏجي ويندا.
*
بيقراريءَ ۾ قرار ڳوليان پيو،
ڄڻ خزائن ۾ بھار ڳوليان ٿو.
ڀروسي جوڳن ۽ مٺن ماڻهن ۾،
ڀروسو ۽ اعتبار ڳوليان ٿو.
نفرتن جي وڏن جبلن مٿان،
محبتن جو آبشار ڳوليان ٿو.
ڪوڙ جي بازار ۾ سچائيءَ جو،
گم ٿيل ڪو شاهڪار ڳوليان ٿو.
*
اڌ رات جو سپنا اڻندو آ،
هو شآعر شعر ئي لکندو آ.
ترهو نه کنيائين ساڻ ڪڏهن،
تک تار منجهان هو ترندو آ.
جنهن کيس ستايو سور ڏئي،
تنهن ماڻهوءَ تي ئي مرندو آ.
دوريءَ کان ڪنهن کي ڪين ڏٺئين،
ويجهو ٿي سڀ کي ڏسندو آ.
ڪنھن آليءَ ڪاٺيءَ وانگي هو،
پيو دل ئي دل ۾ دکندو آ.
ويران ڏسي وستيون ساريون،
ڪو ڪنڊو اک ۾ ڇڀندو آ.
*
بي وسي ڇا ڪبي؟
بي حسين ڇا ڪبي؟
موت جي وات ۾،
زندگي ڇا ڪبي؟
خوف جي خول ۾،
دل لڳي ڇا ڪبي؟
ڪنھن به مقصد سوا،
شاعري ڇا ڪبي؟
*
روئي زارو زار،
هيٺ سمهي پيا ٻارڙا.
پوڙهو پيءُ پيو آ پٽ تي، هفتن کان بيمار،
هيٺ سمهي پيا ٻارڙا.
مانيءَ بدران پيٽ بکئي سان، پاڻي پي لاچار،
هيٺ سمهي پيا ٻارڙا.
ماءُ مُئي کانپوءِ هنن جي، وڍجي وئي وڻڪار،
هيٺ سمهي پيا ٻارڙا.
دوها:
ٽاڪ منجهند جو پير اگهاڙا، منزل ڏاڍي ڏور،
واري ئي واري چوڌاري، ڇانوَ نه ڪائي مُور.
*
ڏک جي پاڇي هيٺ رهي، جي ڏنڀ سهان ٿو مان،
تن جا ئي پنهنجي گيتن ۾، عڪس چِٽيان ٿو مان.
*
ساحل تان جيئن موٽيل ڇولي، ٻئيءَ ڇوليءَ سان گڏبي آ،
تيئن ئي منهنجي سوچ هميشه، تنهنجي سوچ سان رلبي آ.
*
ٻول اسانجي سچ جا، گونگا ڪين ٿين،
چؤڏس ٿا ٻرن، اوچن آلاپن سان.
**