الطاف جون چونڊيل ڪهاڻيون :
الطاف جا جپان بابت ڪيترائي سفرناما ڇپجي چڪا آهن جهڙوڪ ”جپان جن جي جيءَ سان“ ”جپان 25 ورهين بعد“، ”ڪراچي کان ڪوڪورا“ وغيره ۽ ڪجهه جپان جي ادب بابت جهڙوڪ ”جپان رس“ ”ڳالهيونت نهن جپان جون“ ۽ ”ٽوڪيو جي گيشا“ (مس سدا بهار چنبيلي).... اهڙي طرح جپاني ڪهاڻين جو هڪ مجموعو ”ٻارن جون آکاڻيون“ هن کان اڳ به ڇپجي چڪو آهي. تازو ڪتاب ”جل پريءَ جي اڳ ڪٿي“ ٻارن جي انهن ڪهاڻين جو مجموعو آهي جيڪي هيڪدو کان اوڪيناوا ٻيٽن تائين ۽ فڪو شيما کان ناگاساڪي تائين جپاني مائرون پنهنجن ٻارن کي ٻڌائين ٿيون.
هونءَ ٻارن جون ڪهاڻيون ٻار ته وڏي شوق سان پڙهن ٿا پر وڏن لاءِ اهي دلچسپ نٿيون ٿين. خاص ڪري ڪنهن ڌارئين ملڪ جون. پر مون کي پڪ آهي ته الطاف جون هي گڏ ڪيل جپاني ڪهاڻيون مون وانگر وڏي عمر جا پڙهندڙ به ضرور پسند ڪندا. اهو ان ڪري جو الطاف جتي جتي ضرورت محسوس ڪئي آهي اتي جپاني ڪلچر ۽ ٻين ڳالهين جي ڄاڻ ڏني آهي جيئن اسان جي ملڪ جا ماڻهو جيڪي جپاني ادب، ڪلچر، ثقافت، مِٿ، ڏند ڪٿائن کان اڻ واقف آهن اهي هنن ڪهاڻين کي سمجهي سگهن. جپاني سوچ مطابق هنن ڪهاڻين ۾ به جنن ڀوتن کي ڏيکاريو ويو آهي جن تي فتح هميشه مندر جي ٻائي جي ٿئي ٿي. عورت کي هٻڇي، بيوقوف ۽ ڏنگو ڏيکاريو ويو آهي. بقول الطاف جي جپاني عورتون اعليٰ تعليم يافته ۽ اعليٰ سرڪاري عهدن تي پهچي ويون آهن ته به هنن ۾ عرفانا ملاح ۽ امر سنڌوءَ جهڙيون به ٻه عورتون پيدا نه ٿي سگهيون جيڪي کڻي جپاني مرد اديبن خلاف آواز اٿارڻ جي همٿ ڪن.
ڪيتريون ئي جپاني ڪهاڻيون اسان جي ننڍي کنڊ جي ٻارن جي اڙدو، سنڌي، بنگالي، تامل ڪهاڻين سان ملن ٿيون ۽ مغرب جي ماڻهن لاءِ کڻي اوپريون هجن پر اسان انهن کي وڌيڪ سمجهي سگهون ٿا. جپانيڪ هاڻين جي شروعات به ان ئي مشهور جملي سان ٿئي ٿي ته... گهڻو گهڻو اڳ ڪنهن هنڌ هڪ پوڙهو مرد ۽ سندس پوڙهي زال رهيا ٿي. ڪهاڻين ۾ ٻارن کي صبر ۽ غريب جي مدد ڪرڻ سان گڏ هنن کي جنن ڀوتن (بد روحن) کان ڊيڄاريو به وڃي ٿو ته مندر جي ٻائي جي اهميت به اجاگر ڪئي وڃي ٿي.
مومو تارو (پيچ وارو ڇوڪرو..... يعني بادام وارو ڇوڪرو) ڪهاڻي جپان جي ٻارن جي هڪ دلچسپ ڪهاڻي آهي. جپاني لفظ Memo جي معنيٰ بادام جنهن کي انگريزيءَ ۾ Peach سڏجي ٿو ۽ ……. معنيٰ وڏو ڀاءُ آهي. مومو تارو ڇوڪرو هن دنيا ۾ هڪ وڏي بادام ۾ آيو. درياهه جي ڪناري تي ٻه پوڙها بي اولاد زال مڙس ويٺا هئا ته هنن جي نظر هڪ وڏي بادام تي پئي جيڪو هنن ڏي ترندو اچي رهيو هو. هنن ان بادام کي کائڻ لاءِ ٻه اڌ ڪيو ته منجهانئس هڪ سهڻو ٻار نڪري آيو جنهن جو هنن ”مومو تارو“ يعني پيچ تارو نالو رکيو. هي نينگر وڏو ٿي پهلوان، دلير ۽ ڳوٺ جي ماڻهن جو همدرد ثابت ٿيو. ڀر واري ٻيٽ تان جيڪي جن، ڀوت ۽ شيطان اچي هن ڳوٺ جي ماڻهن کي تنگ ڪندا هئا تن سان مقابلو ڪري هنن کي مات ڪيو ۽ ڳوٺاڻن کي سک جو ساهه پٽڻ ڏنو.
اهڙي طرح اراشيما تارو نالي هڪ مهاڻي جي ڪهاڻي آهي. جيڪو هڪ ڪميءَ جي زندگي بچائي ٿو جنهن جي بدلي ۾ ڪُمي هن کي سمنڊ اندر پنهنجي ”ازدها ديوتا“ جي سلطنت ۾ وٺي وڃي ٿي ۽ شهزادي ڪميءَ جي جان بچائڻ جي بدلي ۾ اراشيما کي انعام اڪرام ڏئي ٿي.
اهڙي طرح .ڪونج نينگريءَ“ جي ڪهاڻي آهي جيڪا پڻ جپان ۾ بيحد مشهور آهي. ڪونج جي زندگي بچائن جي بدلي ۾ اها ڪونج عورت جو روپ اختيار ڪري پوڙهي زال مڙس وٽ اچي رهي ٿي ۽ هنن کي ڌاڳي ۽ پنهنجن کنڀن مان ڪپڙو اُڻي ڏئي ٿي جيئن هو اهو وڪڻي پئسو ڪمائين ۽ خوشحال زندگي گذارين.
”ڄڀ ڪپيل جهرڪ“ جي ڪهاڻيءَ ۾ زال ظالم ڏيکاري وئي آهي ۽ هوءَ جهرڪ کي بکيو رکي ٿي ۽ سندس زبان ڪپي ٿي ۽ مڙس رحمدل آهي جيڪو جهرڪ جو خيال ڪري ٿو ۽ جهرڪ ۽ سندس فئملي پير مرد جي مهماني ڪن ٿا ۽ سونن ڳهن سان ڀريل پيتي تحفي ۾ ڏين ٿا.
الطاف جيڪي ٽيهارو کن ڪهاڻيون چونڊيون آهن اهي بيحد دلچسپ چونڊيون آهن ۽ ٻار توڙي وڏا انهن کي ضرور پسند ڪندا. الطاف لومڙيءَ بابت به تفصيل سان لکيو آهي ته اها ڪيئن پنهنجو روپ مٽائي سهڻي ڇوڪري ٿي انسانن سان شادي ڪري ٿي يا هنن کي بيوقوف بڻائي ٿي. لومڙي چنڙين وانگر انسانن ۾ داخل به ٿئي ٿي. اهڙن جنن ڀوتن ۽ غيباتن کي ڀڄائڻ لاءِ ٻائي جي ئي مدد جي ضرورت پوي ٿي. ٻين لفظن ۾ جپاني سوسائٽيءَ ۾ ٻائي جي وڏي اهميت ۽ مان شان مڃايو ويو آهي. ڪٿي ڪو ٻائو هڪ غريب ۽ ڪوجهي نوڪرياڻيءَ کي رومال ٿو ڏئي جنهن سان منهن اگهڻ سان هوءَ تر جي حسين ترين نوجوان عورت ٿيو وڃي جنهن سان شادي ڪرڻ لاءِ شهزادا به پيا خوار ٿين. سو اهڙيون ڪهاڻيون پڙهي هر ڇوڪريءَ جي ذهن تي اهڙي قسم جو تحفو حاصل ڪرڻ جي تمنا ۽ جستجو پئدا ٿئي ٿي جيئن هوءَ آسانيءَ سان سهڻي ٿي سگهي... امتحانن ۾ پاس ٿي سگهي.... سٺو مڙس يا سڍي نوڪري حاصل ڪري سگهي.ا هو ئي سبب آهي جو جپاني مندرن ۾ مردن کان وڌيڪ عورتون ٻاون کي پئسا ڏئي انهن کان تعويذ (او ماموري) خريد ڪنديون رهن ٿيون جيڪو هو پنهنجي حفاظت، امتحانن ۾ پاس ٿيڻ، جلد ۽ سٺو گهوٽ نصيب ٿيڻ يا ٻين ڳالهين لاءِ پاڻ سان گڏ رکن ٿيون. ان کان علاوه هو مندر ۾ ٻائي کي پئسا ڏئي پنهنجي قسمت جو حال معلوم ڪرڻ جو فال (Omokuji) ڪڍرائين ٿيون..... انهن فالن ۽ تعويذن بابت به الطاف گهڻو ئي ڪي ڪجهه پنهنجي سفرنامن ۾ لکي چڪو آهي. هتي هن ڪتاب ”جل پريءَ جي اڳ ڪٿي“ ۾ توهان هن جي ڪهاڻين جي چونڊ مان ڄاڻ ۽ لطف حاصل ڪريو.
[b]ظفر شيخ
[/b]سابق سفير