جهالت جي دز ۾ ڦاٿل ۽ نين راهن جي منتظر پاڪستاني قوم
ياد رهي ته اهو ڪوٽا سسٽم رڳو ڏهن سالن تائين هو ڇو جو ان وچ ۾ حڪومت کي ايترو وقت ملي وڃي جو هو ٻهراڙي ۾ تعليم ۽ صحت جون سهولتون فراهم ڪري سگهي ۽ هتي جي بيروزگار نوجوانن کي روزگار جي تلاش جي اندر شهرن جا چڪر نه ڪاٽڻا پون. تنهن بعد ڪوٽا سسٽم کي ختم ڪيو ويو. ذوالفقار علي ڀٽو جي تعليمي پاليسي ۾ اردو زبان کي 15 ورهيه يعني 1988ع تائين سرڪاري ادارن جي اندر مڪمل طور تي رائج ڪرڻ جو فيصلو ڪيو ويو ته گڏوگڏ ملڪي نجي تعليمي ادارن کي قومي ملڪيت جو حصو ٺاهيو ويو، ته جيئن تعليم جو حصول هر ڪنهن کي سولو ٿي سگهي. 1992ع جي اندر خواندگي جي شرح وڌائڻ لاءِ ڪوششون ورتيون ويون ۽ نواز شريف پنهنجي 1998ع واري دؤر ۾ 2010ع جو حدف مقرر ڪيو، موجوده حڪومت جي دؤر ۾ 4-2001ع ۾ هڪ ايڪشن پلان ٺاهيو ويو. جنهن تحت تعليم ۽ بارگاهن 72000 مرڪز قائم ڪيا ويا ۽ خواندگي جي شرح 60 سيڪڙو تائين وڌائڻ جو ارادو ڪيو ويو ته گڏوگڏ سنڌ حڪومت پرائمري تائين تعليم بلڪل مفت ڪري ڇڏي ته پنجاب حڪومت وري ميٽرڪ تائين تعليم مفت ڪرڻ جو اعلان ڪيو.
جيستائين خواندگي جي عالمي ڏينهن ملهائڻ جو اعلان آهي ته هن جي شروعاتي صدي ۾ 1965ع جي اندر آمريڪي تنظيم نيشنل ايجوڪيشن سائينٽيفڪ اينڊ ڪلچر آرگنائيزيشن (يو اين اي ايس سي او) ڪئي. تنهن بعد هر 8 سيپٽمبر تي خواندگي جو عالمي ڏينهن پوري دنيا اندر ملهائجڻ شروع ٿي ويو. تنهن بعد 1990ع ۾ اقوام متحده جي جنرل اسيمبلي اعلان ڪيو ته خواندگي جو عالمي ڏينهن باقاعدگي سان هر سال ملهايو ويندو. هن سال سمورن ملڪن اهو وچن ڪيو آهي ته اهي خواندگي جو ڏينهن پنهنجن پنهنجن ملڪن ۾ ملهائيندا ۽ گڏوگڏ تعليم سماجي ۽ معاشي پروگرامن کي هن ساڻ ترقي ڏيندا. اهڙي طرح سان هر سال 8 سيپٽمبر تي خواندگي جو عالمي ڏينهن ملهايو وڃي ٿو، جنهن جو اصل مقصد انفرادي، اجتماعي ۽ معاشرتي حوالي سان تعليم کي اجاگر ڪرڻ آهي.
هڪ رپورٽ موجب موجوده دؤر ۾ دنيا ۾ هر ستن ماڻهن مان هڪ ماڻهو اڻ پڙهيل آهي. هن وقت دنيا ۾ 860 ملين مرد ۽ 500 ملين عورتون اڻ پڙهيل آهن. اقوام متحده جي عالمي تعليمي حدف موجب 2015 تائين تعليمي شرح 85 سيڪڙو تائين اڳتي وٺي وڃڻ جو ارادو آهي، جنهن لاءِ سمورا ملڪ وٺ پڪڙ ۾ رڌل آهن. پر تنهن باوجود ڪاميابيون انهن کان ڪوهين ڏور پري بيٺل نظر ٿيون اچن. پاڪستان جي آبادي جو 1947ع ۾ جيڪو 32 ملين هئي اها هاڻ وڌي ڪري 145 ملين تائين پهچي چڪي آهي، چوڻ جو مقصد ته چوڻو واڌارو ٿيو آهي انهيءَ طرح سان 1974ع ۾ اها شرح 16.1 تائين پهتي، اها شرح هاڻ حڪومتي انگن اکرن موجب 50 سيڪڙو آهي. پاڪستان جي آبادي جيڪو 15 ڪروڙ تائين پهچي چڪي آهي، جنهن جون تعليمي ضرورتون پوريون ڪرڻ جي لاءِ جي ڊي پي جو 2.4 سيڪڙو تعليم لاءِ مخصوص ٿيل آهي جيڪو يونيسڪو جي قائم ڪيل اداري جي معيار جو اڌ آهي. يونيسڪو جي معيار مطابق ترقي پذير ملڪن کي پنهنجي مجموعي پيداوار جو 4.5 سيڪڙو قومي بجيٽ کان 18 سيڪڙو مختص ڪرڻو آهي.
ڏکڻ ايشيا جي ملڪن ۾ سريلنڪا، خواندگي جي شرح ۾ اضافي جي لاءِ هڪ رول ماڊل جي حيثيت رکي ٿو، جڏهن ته انڊونيشيا 84، ڀوٽان 52، ڀارت 53، بنگلاديش جي شرح خواندگي 45 سيڪڙو آهي. جيتري قدر پاڪستان جي شرح خواندگي جو لاڳاپو آهي ان جا انگ اکر ٻيا آهن. اين جي اوز ۽ ٻيا حڪومت خواندگي جي شرح 50 سيڪڙو ٻڌائين ٿا. جڏهن ته غير حڪومتي ذريعن موجب اها شرح 35 سيڪڙو جي ويجهو آهي. يونيسڪو جي رپورٽ مطابق ايشيائي ملڪن ۾ سڀ کان گهڻي پاڪستان جي اندر پرائمري اسڪولن جي اندر 43.7 سيڪڙو ٻار تعليم کان محروم آهن. انهن ۾ 38.2 ڇوڪرا، 49.2 ڇوڪريون شامل آهن. ٻئي نمبر تي نيپال ٿو اچي وڃي جتي 27.1 سيڪڙو پرائمري تعليم کان ٻار پوئتي آهن. انهن ۾ ڇوڪرن جو تناسب 20.6 ۽ ڇوڪرين جو 34 سيڪڙو آهي جڏهن ته بنگلاديش ۽ ڀارت ۾ 22.6 ۽ ننڍن علائقن ۾ خواندگي جي شرح 86 سيڪڙو آهي. جڏهن ته هتي 185 ملين آبادي تعليم کان هٽيل آهي پاڪستان جي 46 سيڪڙو بالغ آبادي ناخواندگي جي لپيٽ ۾ آهي ۽ 80 لک کان مٿي ٻار پرائمري اسڪولن ۾ نٿا وڃن. جڏهن ته دنيا جي اندر خواندگي جي شرح ۾ مرد 16 سيڪڙو عورتون 26 سيڪڙو پاڪستان جون ڇوڪريون تعليم جي سلسلي ۾ ڪافي پٺتي رهجي وڃن ٿيون. اقوام متحده جي عالمي تعليمي حدف 2015ع تائين تعليم سڀني جي لاءِ سلسلي ۾ سمورا ملڪ ڪوششون وٺڻ پيا، پر تنهن پڄاڻان پرائمري تعليم کان 12 ڪروڙ 10 لک ٻارڙا 6.5 ڇوڪريون شامل آهن. هر ملڪ ۾ خواندگي جي حوالي سان الڳ الڳ سبب ٻڌايا ٿا وڃن. پر پاڪستان جي اندر جيڪڏهن انهن ڪارڻن پويان ڊوڙبو ته اسان کي تعليم کاتي ۾ بي پناهه اوڻايون ئي نظر اينديون.
اڄ خواندگي جي حوالي سان ملهائجندڙ ڏينهن تي اسان کي اهو وچن ڪرڻ کپي ته اسان ملڪ عظيم جي هر ٻار کي تعليم ڏيارينداسين ۽ پوري ملڪ ۾ تعليم عام ڪرڻ ۾ پنهنجو پنهنجو ڪردار ادا ڪنداسين.
عوام آواز، خبرون، سوڀ، سنڌ، مهراڻ، سنڌو