ماڻھپو قائم رھي
مون تي پنھنجي لکڻ جي ھڪ دور ۾ اِھو جنون سوار ٿي ويو ته مون کي پنھنجي تر، جُوءِ جي شاعرن کي سھيڙڻو آھي ۽ مون ڪوشش ڪري اُھي شاعر، جيڪي ميڊيا جي دنيا کان پري ھُيا انھن کي سھيڙڻ شروع ڪيو.
انھن جون لکڻيون ڪڻو ڪڻو ڪري ڪَٺي ڪيون، ظاھر آھي مون اُن ميڙا چونڊيءَ ۾ انھن کي مڪمل ته ڪو نه چونڊيو ھوندو پر مون کان جيترو ٿي سگھيو مون انھن کي گڏ ڪيو ۽ پوءِ انھن جا تعارف ۽ اڀياسي پيپر لکيا، منھنجي اُن شوق جي ٻي ڪڙي منھنجا يار، دوست ۽ ھم عصر ساٿي رھيا آھن، منھنجي انھن يارن دوستن ۽ ھم عصر ساٿين مان ميھڙ جا چار يار منھنجي ان ڪم جي اوليت ۾ شامل رھيا آھن، منھنجا اِھي چار يار آھن، احسان زنگيجو،گوھر گل ڳورڙ ،صابر سيدپوري. نماڻوصديق مھيسر، صابر سيدپوريءَ ۽ نماڻي صديق مھيسر تي ھن کان اڳ مان پنھنجو ڪم مڪمل ڪري چڪو آھيان، احسان زنگيجي کي به مون کي اوھان سان ملائڻو آھي پر اڄ گوھر گل ڳورڙ جي شاعري اوھان جي آڏو کڻي آيو آھيان،
گوھر گل ڳورڙ جنھن جي غزل کان وٺي نثري نظم تائين، ھونئين پراڻي صنف کي پنھنجي اظھار جو ذريعو بڻايو آھي ڏسِڻو اِھو آھي ته ھن جنھن به صنف کي پنھنجي اظھار لاءِ استعمال ڪيو آھي، ھُو ان ۾ پنھنجي ڳالھ صحيح نموني سان چئي سگھيو آھي به يا نه سو پھريان گوھر جا غزل کڻون ٿا، جو غزل ھر دور جي وڻندڙ صنف رھي آھي ۽ گوھر به ھن صنف ۾ گوھرگل پنھنجي دل چيري رکي آھي
ڏي پريت، نه ڪر دل تي نفرت جي تون بمباري،
برباد نه ڪر مون کي؛ ڪابل جي گھٽين وانگر.
ھي اظھار جو نئون پيرائيو آھي،
چاھي جو ھن غزل جي پھرين سٽ عام فھم ۽ سادي آھي پر ھن غزل جي ٻي سٽ ، ان جيڪو حُسن پيدا ڪيو آھي اُن مٿين سٽ جي سادگيءَ کي لڪائي ڇڏيو آھي،
”برباد نه ڪر مون کي ڪابل جي گھٽين وانگر.“
ھتي ڪابل جون گھٽيون چئي درد جي ھڪ نئين ڪيفيت سان ملايو ويو آھي ۽ اِھو اظھار جو نئون پيرائيو به آھي Newpaira۽ ان ئي پيرائي جو ھڪ ٻيو غزل،
ڪڪر کير ٿر جي مٿان پيا نچن،
تڏھن ڪاڇي واسي پيا ٿا ٺرن
نئن گاج مستي منجھان پئي وھي،
منجھس،ٿُوڻيون؛ ڪانا پيا ٿا ترن.
اديون ختم ٿينديون/ منڇر/ مٿان.
مھاڻا، بتيلا پيا تيار ڪن،
اجھو ڄاڻ خوشحالي آئي ھتي،
کنيون ھر، پنجاريون ٿا ھاري اچن.
ھڪ ئي غزل ۾ ھيترا سارا سُھڻا شعر، شاعر جي ڪاميابي آھي جنھن ۾ ڪا نه محا ڪا ڪات کڻي ان کي سھڻي نموني نڀايو ويو آھي جنھن ۾ کير ٿر، ڪاڇي، نئن گاج، منڇر، اھي سڀ محاڪاتون آھن، ايئن پنھنجي شين کي، پنھنجي شاعريءَ ۾ آڻڻ سان انھن سان جذباتي لڳاءُ ۽ محبت جو عنصر به ظاھر ٿئي ٿو ۽ پنھنجي ماڻھن ۽ پنھنجي شين سان محبت، ھڪ فطري گھُڻ آھي
سنڌ وانگي سڙي رھيو آھيان،
وقت سان گڏ ھلي رھيو آھيان.
مٿي به ھڪ محاڪات ئي آھي، جنھن ۾ شاعر پنھنجي درد کي، سنڌ جي درد سان گڏائي ظاھر ڪيو آھي، جنھن ۾ اسان سنڌ کي سڙندو به ڏسي رھيا آھيون ۽ شاعر جي ذاتي پيڙاءُ کي به محسوس ڪري رھيا آھيون، ايئن ھن نه رڳو پنھنجي ذاتي ڪرب جي ڳالھ ڪئي آھي، پر پنھنجي سنڌ جي به ڳالھ ڪئي آھي اھا به سڙي رھي آھي اھا جڏھن سڙي رھي آھي ته ھاڻ ان کي ڪو وسائڻ وارو به آھي! ڳالھ جو ٽوڙ اُتي آھي! جيڪڏھن ڪو وسائڻ وارو ڪونھي ته پوءِ اسان سڀ ان جو ٻارڻ بڻجڻا آھيو! سُئيءَ جا ڪانٽا ! اُتي اچي بيھي رھيا آھن، پر تڏھن به اسان جي شاعر وٽ جيڪو پيغام آھي اُھو ھي آھي.
امن، سڪ، پيار جو پيغام ڏيون ٿا،
اسان کي تون ٿڪائي ڪو نه سگھندين.
اتي ھڪ سوال منھنجي ذھنَ ۾ ڪروٽ کائي ٿو، جيڪڏھن شاعر پيدا ڪو نه ٿين ھا ته ھي دنيا رھڻ جي قابل ھجي ھا؟ - ۽ منھنجو جواب آھي نه،
جيڪڏھن شاعر پيدا نه ٿين ھا ته ھي دنيا رھڻ جي قابل ئي نه ھجي ھان اِِھو شاعرن جو ئي ڪمال آھي جن ھن ڪاري ڪوجھي ڪٺور دنيا کي رھڻ جي قابل بڻايو آھي
وھ جھڙي ھي ڪوڙي دنيا،
تنھنجي دم سان امرت آھي،
ھي آھي انھن شاعرن جو ڪمال جن وِھ جھڙي ڪوڙي دنيا کي امرت جيان پيتو آھي ۽ ھي؛ جنھن جي دم سان ھي دنيا امرت آھي، ان سان گوھر گل، پنھنجي گيت ۾ ڪيئن مخاطب آھي،
ھئه ھئه تنھنجي مرڪ پياري،
ھئه ھئه تنھنجا ٽھڪ رسيلا.
ڇير وڄي ٿي ڇم ڇم ڇم.
سڄو گيت سھڻو آھي،- ان جي ھر بند ۾ ”ھئه ھئه“ جو ورجاءُ موسيقيءَ کي شھ ڏئي ٿو! جيڪو گيت لاءِ انتھائي ضروري آھي، ۽ ھي گل جي وائي آھي
ھير گھلي پئي،
ڳوڙھن وڻن مان،
موسيقي ٻڌجي پئي.
ڏاند جٽيل ھر ۾،
جن جي ٽلين مان،
موسيقي ٻڌجي پئي.
وينگس ٻڪري ٿي ڏُھي،
انُ جي ٿڻن مان،
موسيقي ٻڌجي پئي.
امڙ جنڊ تي اسر جو،
اَنَ جي داڻن مان،
موسيقي ٻڌجي پئي.
ڀرٿ ڀري پئي ڇوڪري،
ڳاڙھن چپڙن مان،
موسيقي ٻڌجي پئي.
گوھر گل ڳورڙ جي ھي وائي تمام وڻندڙ ٽچ رکي ٿي پاڻ ۾ ۽ اھڙيون وايون گھٽ لکيون ويون آھن،- ايئن ھن جا بيت، ٽيڙو ۽ پنج ڪڙا به ڪوٽ ڪرڻ جھڙا آھن جن مان ھن جا اُھي ٻه بيت ته بلڪل نوان آھن، ۽ بيتن ۾ اِھا نواڻ، مون کي مارو جماليءَ کان پوءِ گوھر گل وٽ ڏسڻ ۾ آئي آھي،
ڪيفي انٽرنيٽ ۾، ايڏو وقت نه گھار،
مون لئه به ڪجهه وقت ڪڍ پيار منجھان ويچار،
اوسيئڙو آزار، روزانو ڀوڳيان پيو.
ٻيو بيت
ڪمپيوٽر جي دور ۾ انڌن مثل آنءُ،
مون کي ناھي ڏانءُ، منھنجي انگريزي ڪچي.
ھن بيت جو بلڪل نئون لھجو آھي، نه ته ھن کان اڳ جن به بيت لکيا آھن، انھن سڀن پنھنجي بزرگن کي ئي سونھون بڻايو آھي،جنھن ڪري اسان وٽ ھڪ ئي زمين تي، ھڪ ئي موضوع وارن بيتن جا ڍڳ لڳي ويا آھن جن مان اسان کي اھا سڌ نه ٿي پوي ته ڪھڙو بيت ڪنھن جو آھي،
ھي ٽيڙو آھي،
واھ نه آھي ڪا،
قرض پنڻ لئه ھلجي،
ڇو نه پو امريڪا؟
ٿوري ترشيءَ جي ڪري ٽيڙو مان شعريت نڪري وئي آھي، پر تڏھن به پنھنجي سياست ۽ پنھنجي سياستدان تي سُٺي چوٽ ٿيل آھي، جن آمريڪا ۽ آءِ ايم ايف وٽ اسان کي گروي رکي ڇڏيو آھي ۽ ھاڻ اھي ئي اسان کي پنھنجي پچ تي کيڏائي رھيا آھن، جنھن ڪري اسان جو ملڪ ٻرندڙ بٺيءَ ۾ تبديل ٿي ويو آھي، ۽ ھاڻ پنج ڪڙو،
منھنجي دل پنجاب جيان خوشحال نه آ،
پيار جي اڻ کٽ پيڙا؛ بک بدحالي آ،
پل به نه ھڪڙو، ڳوڙھن کان اک خالي آ،
خوشيون اڻ لڀ؛ دردن جو ھت ڪال نه آ،
منھنجي دل پنجاب جيان خوشحال نه آ.
ھن پنج ڪڙي ۾ جيڪو پيغام آھي ۽ اھو اسان جو وڏو ڀاءُ جيڪڏھن ڪنائي ٿو ۽ اسان جي ڏکن جو جيڪڏھن تدارڪ ٿئي ٿو ته پوءِ اسان کي ڇا گھُرجي ۽ ھي اھا ئي ساڳي ڳالھ آھي؛
سنڌ وانگي سڙي رھيو آھيان،
*
منھنجي دل پنجاب جيان خوشحال نه آ.
پنھنجي ذاتي ۽ شخصي درد کي، پنھنجي قومي ۽ طبقاتي درد سان گڏائي پيش ڪرڻ جو ڏانءُ؛ تمام گھٽ شاعرن جي حصي ۾ آيو آھي،
۽ ھاڻ نظم __نظمن مان جو مون نظم چونڊيو آھي اھو نثري نظم جي ذمري ۾ اچي ٿو ڏاڍو سھڻو نثري نظم آھي ۽ اھو پڙھو ۽ مون کي موڪل ڏيو.
اجتماعي بي حسيون وڌنديون وڃن ٿيون،
ماڻھپي جي کوٽ ڏاڍي ٿي وئي آ،
عالمي منڊين ۾ ھاڻي؛ ماڻھپو
ڀڳڙن جي مٺ ۾ پيو وڪامي،
اجتماعي بي رخين ڪارڻ،
سڄي دنيا جا ماڻھو،
ھاڻي ڊپريشن جي گھيري ۾،
وڃن پيا قيد ٿيندا،
ماڻھو
ايڪويھين صديءَ جا،
ھاڻي؛ انٽرنيٽ،
ڪمپيوٽر جي سامھون،
ٿا رھن مصروف ڏاڍو،
پنھنجي رشتن کان؛
ھي ڏينھون ڏينھن ھاڻي،
ڏور ٿيندا ٿا وڃن،
تيزيءَ سان ڏاڍو،
بي رخين ۽ بي حسين جا وائرس،
ويا آھن پکڙجي
ھن سڄي دنيا جي اندر،
پنھنجي موجوده
سماجي ڍانچي اندر،
ماڻھپي جو رت ٺھڻ گھٽجي ويو آ،
اجتمائي بي حَسِين جا ھن دنيا ۾،
ماڻھپا، احساس ۽ ھي پيار پنھنجا،
شل رھن قائم سدا........................
۽ پاڻ به اِن دعا سان _ ماڻھپا، احساس پنھنجا، شل رھن قائم
سدائين موڪلايان ٿو .
ذوالفقار گاڏھي
03063250132