اداري پاران: مون سي ڏٺا ماء
انت بحر دي خبر نہ ڪائي
رنگِي رنگ بڻايا...
هر نظارو شاعري اٿوَ ۽ هر ماڻھوءَ جي ڪا نہ ڪا ڪھاڻي اٿوَ... ۽ اهي گڏجي ڪتابَ جوڙين ٿا... جن مان ڪي ڪتابَ ’محبتن‘ جا ٿين ٿا تہ ڪي وري ’نفرتن‘ جا... ڪي ’سونھن نگر‘ جا تہ ڪي وري ’خواب نگر‘ جا... ائين ڪيترائي ڪتابَ اکين جي اڳيان حاضر ٿيندا ۽ غائب ٿيندا رهن ٿا... هر ڪو پنھنجو وارو وڄائي ٿو، ڪن کي پذيرائي پلئہ پئي ٿي، تہ ڪن جي ڪشڪول ۾ ڪو کوٽو سِڪو بہ نٿو ڪِري ۽ اُهي لطيف سائينءَ چواڻي:
جھڙا آيا جڳ ۾ تھڙا ويا موٽي
ڳالھہ ڪئيسين پئي تہ هر ماڻھو ڪتاب هجي ٿو، جنھن وٽ جھڙو مزاج آهي، ان وٽ تھڙو ئي وکر هجي ٿو ۽ خريد و فروخت جو جھان ’وکر‘ آهر وڌندو وينجهندو آهي، جيڪڏهن سامان نفرتن جو آهي تہ دُڪان سدائين ڀريل ئي رهندو ڪڏهن خالي ڪونہ ٿيندو ۽ جيڪڏهن وکر ۾ رڳو محبتون ئي محبتون، نياز ۽ نوڙتون آهن تہ دوڪان سدائين خالي ئي رهندو، اوهان ڀريندا رهو ۽ خالي ڪندا رهو ۽ انھي ڀرڻ ۽ خالي ڪرڻ ۾ جيڪو ’قرار‘ نصيب جو ڀاڱو ٿو بڻجي، سو يقين ڄاڻو تہ ڀريل دُڪان کي ڏسي، ڪڏهن بہ چوکو ڪونھي ٿيندو بلڪ ائين چئجي تہ اُهو جيئن پوءِ تيئن سُسندو ويندو آهي، تان جو ترورو ٿي گم ٿي ويندو آهي... ۽ پوءِ جي سمجهہ اچي وئي ۽ پروڙ پئجي وئي... تہ هاڻ دُڪان ’نفرتن‘ بدران ’محبتن‘ جي نعمتن سان ڀرجڻ لڳندو آهي ۽ اُن ڀراءَ سان جيڪا خوشي دل جا سڀ ڪُنڊون، پاسا ۽ گوشا ڀريندي آهي نہ، سي ڄڻ تہ ويَل وَيلُن جا نعم البدل ٿي پوندا آهن. هاڻ اڳوڻا ليکا چوکا ختم، نوان گُل ٻُوٽا ڦُٽندا آهن، جن جي خوشبوءِ تَرَ بَرَ کي واسيندي پراهين پراهين هلي ويندي آهي.
اهڙين ئي معطر خوشبوئن جا هُڳاءَ آهن، جيڪي اوهان جي ’سونھن نگر‘ ۾ محمود مغل، وقت جي وٿين مان ’خواب نگر‘ کي جي صورت ۾ ورائي ويَل وَيلُن جون سرگوشيون، سڏَ پڙاڏا ۽ تاوِيلُون کڻي، هن ڪتاب جي صورت ۾ حاضر ٿيو آهي، جنھن ۾ هُن حياتيءَ جون اهي سموريون رمزون، پنھنجي رمز ۾ ائين اظھاريون آهن، ڄڻ تہ ڪو ’سائين مُرشد‘ پنھنجي ’خليفي‘ کي دنيا جھان جون حقيقتون ڏيکاري ۽ سمجهائي رهيو آهي ۽ انھن رازن کي پروڙائي رهيو آهي، جن جي پروڙ فقط ’رندن‘ کي پوندي آهي.
’خواب نگر‘ جڏهن ’ڪاوش‘ اخبار ۾ هفتيوار ڇپبو هيو تہ انھن ڏينھن ۾ جيڪا پذيرائي، هن ڪالم کي ملي هئي، شايد ئي ڪنھن ڪالم نگار جي حصي ۾ اهڙي ناماچاري آئي هجي... ان جو سبب خاص ڪري اهو هيو تہ ’خواب نگر‘ ماڻھن سان ’سندن‘ دل جون ڳالھيون ڪندو هو يا ماڻھن سان ’پنھنجي‘ اندر جي لھسُن جون ڳالھيون ڪندو هو. محبتن واري مامَ جي کول ڪندو هو ۽ نفرتن جا نتيجا اظھاريندو هو. ’خواب نگر‘ ماڻھن جي سمجهہ واري گهرج کڻي حاضر ٿيندو هو ۽ ائين لڳندو هو تہ واقعي ڪو ’سائين‘، ڪو ’مرشد‘ پنھنجن خليفن يا مريدن سان رمزن جا راز کولي حياتي ۽ ان جا ڪارونھوار سمجهائي رهيو آهي، سليقو سيکاري رهيو آهي، ذميدارين جا احساس اُجاگر ڪري رهيو آهي ۽ غيرذميدارين ڏي ڌيان ڇڪائي رهيو آهي. سوين سبقَ هئا، جيڪي هر هفتي پروڙ، پُرجهہ ۽ سمجهہ جون پَٽيون کڻي حاضر ٿيندا هئا ۽ اسان کي پِتڪڙن ٻارڙن جيئن ميٽ سان ميٽيَل پٽيءَ تي هر هفتي ڪونہ ڪو سبق ملندو هو، جيڪو اهڙو تہ ياد ٿي ويندو هو، جو وري مَنَ جي پَٽيءَ تان ڪنھن بہ ميٽَ سان ميٽجي ۽ ميسارجي نہ سگهندو هو.
’خواب نگر‘ جون ڳالھيون يا رمزون، سنڌي ادب ۾ تہ ائين ٻئي ڪنھن ليکڪ ’محمود مغل‘ جيئن ڪڏهن ڪونھي اظھاريون. ها باقي اردو ادب ۾ ’اشفاق احمد صاحب‘، ’بابا محمد يحييٰ خان‘، ’واصف علي واصف صاحب‘ يا متان ڪي ٻيا بہ هجن، جيڪي زندگيءَ جي حقيقتن کي ائين وائکو ڪندا هجن.
دراصل هيءَ ڳالھہ ڪا دانشوريءَ جي ڪونھي تہ جيڪي ماڻھو دانشور هوندا سي ئي شين کي ائين اظھارڻ جي قوت رکن ٿا. نہ قطعي نہ... بلڪِ حقيقت اِها آهي تہ جيڪي ماڻھو بہ حالتن کي حياتيءَ اندر پنھنجن تجربن مان پروڙي سمجهي وٺن ٿا ۽ انھن کي اظھارڻ جو هُنر ۽ همٿ رکن ٿا، سي ئي اهو ڪم ڪري سگهن ٿا. ان ڪري اِهي سنڌي يا اردو ادب ۾ آڱرين تي ڳڻڻ جيترا ٻہ چار ماڻھو ئي آهن، جيڪي رندي راز سمجهائين ٿا ۽ رمزون سوَلي ٻوليءَ ۾ سليقي سان اظھاري سگهن ٿا... يا اڃا ائين کڻي چئجي، جيئن ڀٽائي صاحب جِن فرمائي ويا آهن:
مون سي ڏٺا ماءِ، جنين ڏٺو پرينءَ کي
هاڻ، جن ’پرين‘ ڏٺو، تن وٽ ڏِسڻ لاءِ ۽ ڏَسڻ لاءِ ڇا بچيو! اُهي تہ بس پوءِ ڪپڙي جي ٿانَ يا تاڪيي وانگر ويندا آهن کُلندا ۽ ڪپڙو بہ هوندو آهي مَلائي يا مَلمَلِي، جيڪو هڪڙي ڇِڪَ کان پوءِ پاڻمرادو پيو کُلندو ويندو آهي. هاڻ نصيب جي ڳالھہ اِها آهي تہ اهڙي ڇِڪَ ۽ اهڙو ديدار ڪنھن کي ڪنھن کي ٿو نصيب ٿئي! بس هوڏانھن اهو سڀ ڪجهہ ٿيو... هيڏانھن سڀ ڪاياپَلٽ ٿي ويندي سائين... رمزون سمجهہ ۾ اچي وينديون، حياتيءَ جي اُوچ نيچ ۽ محبتن جي مامَ کُلي اڳيان اچي ويندي آهي، پوءِ توهان ڳالھائيندا رهو يا لکندا ۽ لکائيندا رهو. ڳالھہ سڀ حُڪم جي اٿوَ... حُڪم ٿيو تہ اَڇو ڪپڙو ٿي وڃبو ۽ جي حُڪم ٿيو تہ ڪارو ڪپڙو ٿي وڃبو... ٻنھي ڳالھين ۾ ’پرينءَ‘ جو راضپو آهي، جيئن وڻيس تيئن ڪَري ۽ ڪَرائي... ’حاڪم‘ جو آهي.
هيءُ بہ حڪم آهي، جيڪو بجاآوري پيو ماڻي... اسين اوهان جي اڳيان ’امرتا پبلڪيڪيشنس‘ ۽ ’امرتا ڇاپ گهر‘ جي پاران ’خواب نگر‘ جي ’ساڀيان‘، ’سائين، محبت ۽ حياتي: رمزون‘ جي صورت ۾ کڻي، اوهان جي ’اکڙين‘ تائين پھتا آهيون. آسَ اٿئون تہ ’وَکر‘ جو هيءُ ’وَهاءُ‘ اوهان وٽ ’پئي پُراڻو‘ ڪڏهن ڪونہ ٿيندو، بلڪِ نئين سِڄَ نئون ۽ نروار هوندو.
اوهان جي پاران موٽ جو انتظار، اُميد تہ وڌي وڻ ڪونہ ٿيندو. اوهان جي موٽَ اسان لاءِ مانائتي هوندي ۽ ’امرتا‘ جي اکين تي هوندي. اوهين جتي بہ هجو نؤبنا ۽ آسودہ هجو. ’امرتا‘ اوهان لاءِ دعاڳو آهي. اوهين بہ دعا ڪريو تہ اسان تي ۽ اوهان تي هيءُ در دائمي کُليو رهي - آمين.
فقير محمد ڍول
امرتا ڇاپ گهر
آفيس نمبر 1، ميزنائن فلور
باسم چيمبرز، حيدر چوڪ حيدرآباد
29 مئي 2021ع