ڪالم / مضمون

سائين، محبت ۽ حياتي: رمزون (خواب نگر)

هيءُ ڪتاب ’محمود مغل‘ جي ڪاوش اخبار ۾ ڇپيل مشھور ڪالم سلسلي ’خواب نگر‘ جي 38 چونڊ ڪالمن تي مشتمل آهي.’خواب نگر‘ جڏهن ’ڪاوش‘ اخبار ۾ هفتيوار ڇپبو هيو تہ انھن ڏينھن ۾ جيڪا پذيرائي، هن ڪالم کي ملي هئي، شايد ئي ڪنھن ڪالم نگار جي حصي ۾ اهڙي ناماچاري آئي هجي. ان جو سبب خاص ڪري اهو هيو تہ ’خواب نگر‘ ماڻھن سان ’سندن‘ دل جون ڳالھيون ڪندو هو يا ماڻھن سان ’پنھنجي‘ اندر جي لھسُن جون ڳالھيون ڪندو هو. محبتن واري مامَ جي کول ڪندو هو ۽ نفرتن جا نتيجا اظھاريندو هو. ’خواب نگر‘ ماڻھن جي سمجهہ واري گهرج کڻي حاضر ٿيندو هو ۽ ائين لڳندو هو تہ واقعي ڪو ’سائين‘، ڪو ’مرشد‘ پنھنجن خليفن يا مريدن سان رمزن جا راز کولي حياتي ۽ ان جا ڪارونھوار سمجهائي رهيو آهي.

  • 4.5/5.0
  • 122
  • 30
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • محمود مغل
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Saien, Muhabbat ain Ha’ya’ti: Ramzoo’n [Khwaa’b Nagar]

خالي ٿانءُ (سائين)

سندن لھجي جي خوشبو اُها ئي هُئي. آواز جو وزن ائين ئي ڳرو هُئن، جھڙو پھرئين ڏينھن پلئہ پيو هو. سندن آواز جي وزن جي اها بہ هڪڙي حسناڪي هوندي آهي، جو اُهو ماٺ تي گُلڪاري ڪندو آهي.
”خالي ٿانءُ، ڀريل ٿانءَ کان وڌيڪ آواز ڪندو آهي بابلا. جي آواز نہ بہ ڪرڻ چاهي تہ بہ نڪري ويندا ٿس. اجايو پيو چِين چَان ڪندو آهي. ڪوشش اها ئي هوندي اٿس تہ ڪنھن نہ ڪنھن لحاظ کان پنھنجي موجودگيءَ جو احساس ڏياريان. شايد کيس اهو خوف هوندو آهي تہ هاڻي جي ڪنھن ڪم جو ناهيان رهيو تہ متان ڪير اک کڻي نہ ڏسي.“
”ٿانءُ تہ ٿانءُ آهي سائين...“ هڪڙَي عرض ڪيو. ”ڀلي خالي هُجي يا ڀريل، ڪم جو تہ هوندو نہ... جيستائين ڀڄي ڀُري نٿو.“
”اها تُنھنجي ۽ اسان جي سمجهہ آهي نہ شھزادہ“ سائين مُرڪيو. ”ڪيترا ٿانءَ ڀڄڻ کان پھرين ئي ناڪارہ ٿي ويندا آهن. الاءِ ڇو انھن کي صاف ڪري، قلعي ڪرائي، ڏسڻ جھڙو ڪري اسين ڪنھن جاري، ڪنھن شوڪيس جي حوالي ڪري ڇڏيندا آهيون. اُتان پيا اسان کي ڏسندا آهن، بي زبانيءَ جي زبان ۾، اهو ئي چوندا آهن تہ اسان بہ آهيون... اسان کي بہ ڪتب آڻيو، پر بس شايد اُنھن جو نصيب ئي ايترو هوندو آهي.“
”۽ آخر سائين!؟“
”آخر فنا بابا...“ وڏو ساھہ کنيو سائينءَ، ساھہ کڻڻ دوران الاءِ ڇو اکيون ڀرجي آين، ”آخر فنا... اجل جي ڪتاب ۾ لکيل گهڙيءَ تي سڀ فنا... ڀلاري رات اندر ٿيل فيصلي تي سڀ ختم... پَنُ سائي مان پِيلو ٿيو تہ بس... گَلِ مُڪِجِي وَئي... وقت جي جاري تان ڪري، نيٺ تہ اُن کي ڀور ڀور ٿيڻو آهي نہ.“
حياتي پڙهڻ لاءِ وٽن حاضر ٿيا هُئاسين. الاءِ ڪيترا ڏينھن ٿيا هُئا، اندر ۾ ڳنڍين جو هڪ جھان آباد ٿي ويو هو، جن جي کولڻ لاءِ هُنن وٽ حاضري ضروري هُئي. وقت جي وهڪري ۾، اندر جي ڳنڍ وزن وڌائي ڇڏيندي آهي. مٿان صاحبانِ علم و فضل جي ڪرم نوازين جي ڪھڙي ڪَٿَ ڪجي... عنايتون ٿينديون رهن ٿيون، فقير هلندا رَهن ٿا.
”انسان جي مغز ۾ وڏي ڦيري هوندي آهي بابا“ اشارو ڪيائون، مان سمجهي ويس اُٿي ناديءَ مان پاڻيءَ جو وٽو ڀري آيس. هُنن ڳالھہ جاري رکي، ”پاڻ کي هفت اقليمَ جو مالڪ سمجهندو آهي، هلندو رڳو پنج سئو سي سيءَ جي هڪ ڦوڪ تي آهي. سا بہ الاءِ ڪنھن مھل، ڪنھن گهڙيءَ نڪري وڃي... ٻين کي رانڀوٽا هڻڻ، زخمي ڪرڻ جي ڪوشش ڪرڻ، ٻين جي مانَ مريادا تي هَٿَ کڻڻ، سندس سرشت ۾ هوندو آهي، اُن مھل کائنس سڀ وسري ويندو آهي. اها ٻي ڳالھہ اٿوَ تہ اهي سڀ عمل، خالي ٿانءَ جي چِين چَان جيان هوندا آهن. اهو وکر اهڙو نہ هوندو آهي، جنھن جو ڪو مول هُجي، جنھن لاءِ ڪو خريدار هُجي. ڪٿي قطارن ۾ گراهڪ بيٺل هُجن. اهو تہ اجايو پٿاريل هوندو آهي. اهو ناهي تہ ڪو ڏسڻ وارا اهو ڏسڻ نہ گهرندا آهن. ڏسندا بہ آهن، ڦڦوليندا بہ آهن، وٺندا ناهن. بس اڳيان وڌي ويندا آهن ۽ وڃي هٿَ صاف ڪرڻ لڳندا آهن.“
هُنن پاڻي پيتو، ٻانھن سان مُنھن صاف ڪيائون ۽ ڳالھہ جاري رکيائون.
”اڳ ۾ بہ ٻُڌايو هومانوَ... ڪنھن جاءِ تي اُستاد شاگرد کان پُڇيو هو، ’انسان ۽ جانوَر ۾ ڪھڙو فرق آهي؟‘ هر شاگرد پنھنجي پنھنجي وِتَ آهر جواب ڏنو هو، هڪڙو شاگرد ماٺ ڪريو ويٺو هو. سائينءَ پُڇيو، ’تُنھنجو ڇا خيال آهي؟‘ هُن ورندي ڏني هُئي تہ، ’سائين... انسان ۽ جانوَر جي ڇا ڀيٽ ڪجي! جي ڪنھن ۾ ڪم پوي ٿو ماڻھوءَ کي تہ اڳيان پويان پُڇ لوڏيندو هلي ٿو. معنيٰ تہ پُڇ بہ اٿس... ڀلا جي ڪُجهہ حاصل ٿئيس ٿو تہ بُود ۾ ڀرجي ٿو، معنيٰ اُڏامڻ لاءِ پَرَ بہ اٿس. اڃان وري جي پنھنجي اندر جي باھہ ۾ سڙندي، ٻين کي مجروح ڪرڻ ٿو گهري تہ ننھن بہ اٿس، اُنھن سان ماس پٽي ٿو...معنيٰ چنبن جو صاحب بہ آهي...هاڻي سائين پُڇ بہ هُجي، چنبا بہ هُجن، پَرَ بہ هُجن تہ پوءِ ماڻھو ۽ جانوَر ۾ ڪھڙو فرق آهي؟‘ تہ سڄي ڳالھہ اتي اچي بيھيوَ ٿي ٻچا... جبلت تہ جانورن واري اٿس نہ، جامو انسان جو پائي ٿو گهمي.“
”سائين پوءِ اِن کي ڇا سڏجي؟“ ڪنھن پُڇيو. سائين جو مُک سپاٽ ٿي ويو.
”اُن کي رب جو ڏمَرُ سمجهجي بابا“ اکين ۾ جلال اچي ويُن. ”جي مت کسجي وڃي تہ اهڙو تہ ڪو ٻيو ڌاڙو ئي ڪونھي... بي متيءَ جھڙو تہ ڪو فُقرو ئي ڪونھي سرڪار... رب رُسندو آهي تہ پھرين مت کسيندو آهي بابا... دُنيا ۾ ٻہ ماڻھو بي انتھا غريب هوندا اٿوَ... اُهي جيڪي سچا دوست وڃائين ۽ ٻيا جيڪي پنھنجي موڙهائپ تي، نادانيءَ تي فخرمند هُجن ۽ پاڻ کي اڪابر سمجهندا هُجن.“
”کين سمجهہ ۾ نہ ايندو آهي سائين؟“
”ايندو هُجي تہ ائين ڪَن!“ سائين مُرڪيا، ”ائين ڪير پنھنجي موڙي وڃائيندو آهي ڇا، نادانَ؟ ڪير هوندو، جيڪو پنھنجو پاڻ کي خالي ڪندو...اهو ڪم تہ ڪو بي سمجهہ ئي ڪري سگهي ٿو.“
”۽ سندن اڳوڻي سمجهہ؟“
”اها جي هُجين تہ ائين ڪن... اصل ۾ ٿانءُ ننڍو هوندو ٿن. هِتان هُتان ڀرجي ويندو آ... پوءِ خالي ٿي وڃي تہ وري ڪو نہ ڪو سبب ٺھي پوندو آ... مصيبت اُنھن سان هڪڙي ٻي بہ هوندي آهي، سندس ترو سِڌو هوندو آ... اُتي ڪُجهہ ٽِڪندو ناهي... پوءِ خالي ٿيڻ سان، ڪا ڦُڙي، ڪو چمچو، ڪا رَسُ ڪُجهہ بہ نٿو بچينِ... تہ ائين تہ ٿيڻو آهي نہ بابا...“
ماٺ ٿي وئي هُئي. معاملو مٿانھون هو، هر ڪنھن پنھنجا پنھنجا نوٽس پئي ورتا. هُنن وٽي ۾ مان بچيل پاڻي پيتو ۽ هڪ هڪ تي نگاھہ وجهي ڳالھائڻ لڳا. ”انسان، ربَ مٺڙي جي عجيب تخليق آهي، جيڪو سکيا جي مرحلي ۾، سڀني جانورن کان وڌيڪ وقت گُذاري ٿو. مَڇي، مڇيءَ کي ترڻ ناهي سيکاريندي. پکي، نئين ڄاول پکيءَ جا ڪلاسز ناهي وٺندو. ڪنھن شينھن، چيتي يا واگهہ پنھنجي ٻار کي ڪنھن مانٽيسوريءَ ۾ ناهي موڪليو... اهو انسان ئي آهي، جنھن جو ٻچو تربيت حاصل ڪري ٿو ۽ حاصل ڪرڻ کان پوءِ وڃائي ٿو. عجيب الميو آهي... مڇي مرڻ گهڙيءَ تائين ترڻ وساري نٿي سگهي ۽ پکي اُڏرڻ نہ. جانور شڪار ڪرڻ جون رمزون حياتيءَ جي آخري گهڙيءَ تائين ياد رکي ٿو، جيتوڻيڪ سيکاريل ناهي، پر ماڻھو!...ماڻھو، سڀ سکڻ کان پوءِ بہ وسارڻ جو جھان آباد ڪري ٿو، سڄي تربيت ڀُلجي وڃي ٿو. ڀريل ٿانوَ کي خالي ڪري ڇڏي ٿو ۽ بس پوءِ چِين چَان ڪندو رهي ٿو... وڦلندو رهي ٿو ۽ مارڪون گهٽائيندو رهي ٿو. الاءِ ڇو هُو سدائين اها رمز وساري ويھندو آهي تہ بُلنديءَ جي ڪا نہ ڪا حد ضرور مقرر ٿيل هوندي آهي، ڪرڻ جي ڪا بہ حد نہ هوندي آهي. ڪير ڪيترو ڪرندو، ڪيترو ڪري سگهي ٿو، اُن جي حد جو تعين نٿو ڪري سگهجي. دُعا ڪندا ڪريو، ڪنھن جو ٿانءُ خالي نہ ٿئي.“

(ڇپيل: آچر، 17 جولاءِ، 2016ع)