اَجايو سَجايو (محبت)
الاءِ ڇو محبتن ۾ خوفَ وڌيڪ هوندا آهن، متان هي ٿي پَوي، متان هُو ٿي پوي... نفرت وري بي خوف هوندي آهي، ان ڪري ئي اظھار جي دروازي تي مُنجهندي ڪونھي...کڙاڪ سان ٻاهر اچي ويندي آهي. هڪڙو ڪِرڀَ ورتل جذبو آهي نفرت... ڌڪارَ، جنھن دل ۾ وسي ٿي، ان جا پَٽ بہ ڌڪار سان ئي کولي ٿي. اهي محبتون هونديون آهن، جيڪي ”متان... شايد.. الائي“ جي ردا اوڙهينديون آهن... هاڻي اها محبوب کي بہ سمجهہ ۾ نہ ايندي آهي، پر الاءِ ڇو، ان جو گيان ڌيان هُو وڌيڪ ڪرڻ ناهي گُهرندو... شايد انھن کي ئي محبوب چئبو آهي، جيڪي اهڙيون ’عشره ترازيون‘ ساڻ رکندا هجن، هاڻي اها محبت، ڪو هڪَ ڏينھن جي تہ ٿيڻي ناهي...هر نئون ڏينھن، نئون رنگ کڻي ايندو آهي، پر اتي اها سوچ بہ ايندي آهي تہ هيترا ڏينھن لنگهي ويا، هاڻي تہ سمجهڻ گهرجي يا ’گهرجيس‘... پر نتيجو اهو ئي هوندو آهي... محبوبَ، سمجهڻ ئي نہ گهرندا آهن... اهو سڀ پنھنجي جاءِ تي صاحبانِ زمانہ... پر جيڪو گهرو الميو هوندو آهي، اهو هوندو هنن پاران ’ٿُڏڻ‘... مطلب، پسند نہ اچي تہ اهو بہ ٺيڪ آهي... ضروري ناهي تہ اسان جي هر شيءِ کيس پسند اچي، پر ’نپٽ‘ طريقي سان، هڪدم ڪنھن شيءِ کي، ڪنھن هُنر، ڪنھن ادا کي، اجايو ڪرڻ، ۽ ان لاءِ چئي ڇڏڻ، اصل جھڙو ماريو ڇڏي. جنھن کي، پاڻ ڪجهہ چئي نہ سگهجي ۽ جيڪو هڪ سٽَ ۾، سڀ ڪجهہ ڀورا ڀورا ڪيو ڇڏي، ان سڄي هيئت لاءِ ڇا عرض ڪري سگهجي ٿو، نارائڻ شيام لکيو:
ڪڏهن ڀي ڪين پوريءَ ريت مان سمجهي سگهيس توکي
بتي ٻاريان، اکيون پوري چوين، ڪِنَ روشني گهر جي
وسايان سا تہ جهڻڪين، ڪيئن ٿي اونداهي وڻي توکي...
ڪڏهن ڀي ڪين پوريءَ ريت مان سمجهي سگهيس توکي...
۽ ائين ئي سڄي عمر، سمجهڻ ۽ سمجهائڻ جي چڪر ۾، فنا جي حوالي ٿي وڃي ٿي، الاءِ سمجهائي سگهون بہ ٿا، الاءِ نہ... الاءِ پرين سمجهن ٿا، الاءِ نہ....الاءِ سمجهڻ گهرن بہ ٿا... الاءِ نہ... اجايو سجايو، پنھنجو گهيرو تنگ ڪندا رهن ٿا...ان سڄي قصي ۾، عزيزانِ مَن... جيڪو نُڪتو اهم ترين آهي، اهو آهي مصالحت...ڳالھہ ڳالھہ ۾ ڪمپرومائيز ڪرڻ... ”هُو چونئي، تون مَ چئو واتان ورائي“ وارو جھان حاوي هوندو آهي... ڀلي ڌڻي ناراض ٿين، ڪاوڙ جو اظھار ڪَن، هتان اها ئي ماٺ پلئہ پوي تہ غنيمت آهي... ۽ اها ئي سوچ هوندي آهي جو محبتن جا ڪاڄ سرندا آهن...هاڻي اتي وري هڪڙو ٻيو ’شاخسانو‘ ڪنڌ کڻندو آهي...پنھنجي اندر ۾ الاءِ ڪيترا چھرا، وجود جي آئيني ۾ عڪس ڏيکاريندا آهن تہ آخر اهو سڀ ائين ڇو آهي! ڇو نٿو سمجهيو وڃي مون کي....ڇو ٿو منھنجو سجايو بہ اجايو لڳي؟... ڇا ڪڏهن ائين بہ ٿي سگهي ٿو تہ مون وٽ ڪجهہ اجايو هجي ۽ اهو سجايو ٿي وڃي؟ دل چوندي رهندي آهي...سوال بلند ٿيندو رهندو آهي... دل کي تہ چوڻو ئي آهي نہ.
موهت چوهان ’تَنُون ويڊز مَنُون‘ ۾، ’راج شيکر‘ جي شاعري ’ڪسما‘ جي موسيقيءَ ۾ ڳائي آهي ۽ ان گيت تہ جھڙو رستو روڪي ورتو آهي، گيت جو سِرو رکيو ٿنَ ’يُون هِين...‘
ڪتنَي دفعي دل نَي ڪھا، دل ڪِي سُنِي ڪتنَي دفعي،
ويسَي تو تيري نان مين ڀي، مين نَي ڍونڍ لِي اپني خوشي،
تُو جو گر هان ڪھي، تو بات هوگي اور هِي
دل هِي رُکني ڪو ڪڀِي، اوپر اوپر سَي سھي
ڪھدينا هان...ڪھدينا هان... يُون هِي.
ڪتنَي دفعي حيران هُوئا، مين يہ سوچ ڪَي
اُٺتي هين عبادت ڪي خوشبوئين، ڪيون ميري عشق سَي،
جيسي هي ميري هونٽ يہ، ڇُو ليتَي هين تيري نام ڪو
لگَي ڪہ سجدا ڪِيا، ڪھہ ڪي تجهي، شپت ڪي بول دو
يہ خدائي ڇوڙ ڪي، ڦر آجا تُو زمين پہ، اور جائو نا ڪھين،
تُو ساٿ رهجا ميرَي،
ڪتنَي دفعي دل نَي ڪھا، دل ڪِي سُنِي ڪتنَي دفعي.
ڪتني دفعي مجهہ ڪو لگا، تيري ساٿ اُڙتَي هُوئي
آسماني دُڪانون سي ڍونڍ ڪي، پگهلا دون مين چاند يہ
تمھارَي اِن ڪانون مين، پھنا ڀي دون بوندين بنا
ڦر يہ مين سوچ لون، سمجهيگي تُو، جو مين نہ ڪہ سڪا
پر ڊرتا هون اڀي، نا يہ تُو پُوڇَي ڪھين، ڪيون لائَي هو،
ڪيون لائَي هو يہ يون هِي...
ڪتنَي دفعي دل نَي ڪھا،
دل ڪِي سُنِي ڪتنَي دفعي.
ائين ئي ٿيندو آهي...اسين الاءِ ڇو، قدر ڪري نہ سگهندا آهيون، اجايو سوال پڇڻ جي اسان کي ’هير‘ پيل هوندي آهي...ڇو؟ ڇا جي لاءِ...؟ ڀلا ڇو؟... جھڙا ننڍڙا جملا، ڇڪي ڊگها ڪبا آهن. سچي ڳالھہ تہ اها هوندي آهي تہ، اسان کي سمجهہ ئي نہ ايندي آهي، تہ اسين اهڙا سوال ڇو ڪندا آهيون... بس ڪندا ضرور آهيون...
هڪ ڊگهي نھار وجهندي پڇيائين ”مون کي سمجهي سگهيو آهين..!“
دل ۾ آيم چوانس... ”محبت جھڙي ناسمجهي ڪا ٻي ٿي سگهي ٿي!.. جيڪي سمجهو هوندا آهن، اهي محبتون نہ ڪندا آهن، کين ڪاروبار جي رمزَ معلوم هوندي آهي...“ پر چوڻ لاءِ جيڪو حوصلو ضروري هو، سو ڪٿان آڻيان ها... هڪ ضديري ادا سان، سوچ جو ’ٺونگو‘ هڻندي هن چئي ڏنو ”ڏٺئہ... چيومانءِ نہ... مون کي تون ڪڏهن بہ ڪو نہ سمجهي سگهيو آهين...“
رشتا ورهين جا مفاصلا لتاڙين تہ سمجهہ جي ساهميءَ جا پُڙَ وزنن جي آواز کان واقف ٿي ويندا آهن...اها اسان جي پنھنجي سوچ هوندي آهي، جو اسين ٺڪ سان اهو فيصلو ڪري وٺندا آهيون تہ ڪير اسان کي سمجهي ٿو ۽ ڪير نہ... ۽ مٿان وري سون تي سھاڳو اهو بہ هوندو آهي جو اسان کي سمجهہ جي ’سيڪڙي‘ جي بہ خبر پئجي ويندي آهي ۽ وڏي ڪروفَر سان اسين فرمائيندا آهيون ”هو مون کي چڱيءَ طرح سڃاڻي ٿو...“ جيتوڻيڪ ان ’اُڇال‘ هيٺان خال ئي هوندو آهي.
”مون توهان کي سمجهڻ جي دعويٰ ناهي ڪئي“ مون ڳيت ڏني، ”پر مان سمجهان ٿو تہ مون کي ڄاڻ آهي تہ ڪھڙو رنگ اوهان پائيندا آهيو ۽ ڪھڙو نہ ٺھندو آهي... ڪھڙي ذائقي کان اوهان کي مونجهہ ٿيندي آهي ۽ ڪھڙي سڳنڌ اوهان کي موهيندي آهي...“
همٿ الاءِ ڪٿان اچي ويندي هئي... هن جملو ڪٽيو، ”پر اهڙو ڪجهہ تہ تو ڪڏهن ڪيو ناهي... عجيب رنگ وٺي ايندو آهي... پنھنجي مرضيءَ جا کاڌا کارائيندو آهين... مون کي لڳل ڪنھن خوشبوءَ جي اڄ تائين تعريف تہ ڪا نہ ڪئي اٿئي...“
ماٺ جي جڪڙ مان نڪرندي چيم، ”پنھنجو پاڻ جھڙو ڏسڻ جي عجيب خواهش هوندي آهي، محبت ڪرڻ واري جي جانان... ۽ ان خواهش ۾ ئي شايد سڀ سجايا اجايا ٿي ويندا آهن... مٿان وري اسين محبت ڪرائڻ تہ گهرندا آهيون، پر ڪندڙ کي پنھنجي سوچ مطابق ڏسڻ گهرندا آهيون ۽ ان ڪري ئي... سندس گهڻا عمل اسان کي فضول لڳندا آهن... اجايو سڏيندي، اسان کي سجائي جي خبر نہ پوندي آهي، ڇاڪاڻ تہ اسان دل جو آواز نہ ٻڌندا آهيون، جي ٻڌندا آهيون تہ سمجهڻ ناهيون گهرندا.“
”پوءِ...“ هن جاڙا ڀرون ملايا... اکيون جھڙيون اٽڪي پيون...
”پوءِ ڪجهہ بہ نہ...“ پاڻ سنڀاليندي چيم، ”جيڪي اسان جي روح ۾ رچندا آهن، اهي جي خالي ڇڙٻ ڏيڻ جو هُنر وڃائي وهن نہ...تہ اسان جا اجايا بہ سجايا ٿي ويندا...کڻي دل رکڻ لاءِ ئي ڪا مرڪ آڇين، قبوليت جي ڪا ذرڙي عنايت ڪن تہ يقين سان چوان ٿو، هي جو هيتريون ساريون ’فضول‘ غلطيون ٿينديون رهن ٿيون، اهي وري نہ ٿينديون آهن... هونئن جي ڪا شيءِ اجائي نہ هُجي، تہ پوءِ سجايو لفظ ڪھڙي معنيٰ رکندو...!“
(ڇپيل: آچر 3 اپريل 2011ع)