ڪالم / مضمون

سائين، محبت ۽ حياتي: رمزون (خواب نگر)

هيءُ ڪتاب ’محمود مغل‘ جي ڪاوش اخبار ۾ ڇپيل مشھور ڪالم سلسلي ’خواب نگر‘ جي 38 چونڊ ڪالمن تي مشتمل آهي.’خواب نگر‘ جڏهن ’ڪاوش‘ اخبار ۾ هفتيوار ڇپبو هيو تہ انھن ڏينھن ۾ جيڪا پذيرائي، هن ڪالم کي ملي هئي، شايد ئي ڪنھن ڪالم نگار جي حصي ۾ اهڙي ناماچاري آئي هجي. ان جو سبب خاص ڪري اهو هيو تہ ’خواب نگر‘ ماڻھن سان ’سندن‘ دل جون ڳالھيون ڪندو هو يا ماڻھن سان ’پنھنجي‘ اندر جي لھسُن جون ڳالھيون ڪندو هو. محبتن واري مامَ جي کول ڪندو هو ۽ نفرتن جا نتيجا اظھاريندو هو. ’خواب نگر‘ ماڻھن جي سمجهہ واري گهرج کڻي حاضر ٿيندو هو ۽ ائين لڳندو هو تہ واقعي ڪو ’سائين‘، ڪو ’مرشد‘ پنھنجن خليفن يا مريدن سان رمزن جا راز کولي حياتي ۽ ان جا ڪارونھوار سمجهائي رهيو آهي.

  • 4.5/5.0
  • 122
  • 30
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • محمود مغل
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Saien, Muhabbat ain Ha’ya’ti: Ramzoo’n [Khwaa’b Nagar]

تو ڇو لاتي آهي دير..! (سائين)

جسم ۾ عجيب ڏڪڻي هئي ۽ لھجو ڪمانگر نہ هو.
نگاھہ، کڄڻ جو نالو نہ پئي ورتو، آواز نڙيءَ جي کوھہ مان همٿ جي ڏول تي سواري ڪندي اندر جو اوٻر ڪڍيو هو.
”دير ٿي وئي آهي سائين...الاءِ ڇو ٿي آهي، پر بھرحال ٿي وئي آهي...“
سندن مک تي مرڪ تري آئي، نگاھہ ۾ ٻارڙن جيان لاڏ رکندي چيائون. ”دير ٿيندي ناهي مجهول، دير تہ ڪبي آهي.... محبت ٿي ويندي آهي.“
بي ساختہ جملو نڪري آيو، ”محبت بہ ڪبي آهي مرشد.... جي ٿي وڃي تہ پوءِ ڪرڻي ئي تہ پوندي آهي... اهڙو ڪو هوندو جيڪو محبت ٿيڻ کان پوءِ ان کي ڪندو نہ هجي؟“
”وري ڀلجين ٿو....“ لھجو هاڻي بدلجي ويو، ”ڪبي صرف نفرت آهي... چيم نہ محبت ٿي ويندي آهي... ٿي ويندي آهي تڏهن ان جو اظھار ڪبو آهي. نفرت ڪبي آهي.... ۽ اها ڪنھن بہ اظھار جي محتاج نہ هوندي آهي. نفرت ڪندڙ سڀني سامھون ظاهر ٿي پوندو آهي... محبت واري کي اهو فن نہ ايندو آهي.“
”پر ظاهر تہ عشق ۽ مشڪ ٿيندا آهن سائين...“ منھنجي ساٿيءَ ڳالھايو.... ”ان باري ۾ ڇا ٿا فرمايو...؟“
”درست آهي، اهو ئي خيال حسين آهي تہ عشق ظاهر ٿي ويندو آهي ۽ محبت ظاهر ڪرڻي پوندي آهي... اظھار جو دروازو کولڻو ئي پوندو آهي اندان... عشق ۽ محبت ۾ اهوئي تہ فرق آهي، جنھن تي اوهان حڪمراني ڪيو، سا محبت آهي... جيڪو اوهان تي حاڪم هجي سو هوندو آهي عشق. جي محبوب چونڊي ٿا کڻو تہ سمجهو تہ محبت ڪيو ٿا... ۽ جي بنا ڏٺي ڪو سودو طئي ڪيو ٿا، تہ پڪ سمجهو تہ عشق جي راھہ جا مسافر آهيو.“ هانءَ ۾ هڪ هورا کورا هئي... اڄڪلھہ جي حياتيءَ ۾ محبت بي اعتباريءَ جي مسند تي ويٺل نظر اچي ٿي. وفائن کان وڌيڪ بي وفائين جا قصا عام آهن. اهو عشق، اهو اعجاز جيڪو آفاقي الھام رکندو هو، هاڻي زماني جي ڌنڌ ۾ ڪٿي گم ٿيل نظر اچي ٿو. ڳالھہ بنھہ اهم آهي، گم بہ ٿي ويو آهي ۽ نظر بہ اچي ٿو.
حياتيءَ ۾ ائين ئي تہ ٿئي ٿو. الاءِ ڪيتريون شيون اسان جي سامھون گم ٿينديون آهن ۽ اسان کين پنھنجي نگاھہ ۾ محسوس ڪندا آهيون. الاءِ ڪيترا ڇھاءَ اسان وٽ سدائينءَ لاءِ رهجي ويندا آهن. الاءِ ڪيتريون سرگوشيون ڪنن ۾ مستقل موجود رهنديون آهن. شيون گم ٿيڻ کان پوءِ بہ گم ٿي نہ سگهنديون آهن. ختم ٿيڻ کان پوءِ بہ رهجي وينديون آهن نظر اينديون رهنديون آهن.
سائينءَ وٽ دير سان حاضري ٿي هئي. وقت جي پل هيٺان الاءِ ڪيترو پاڻي وهي اڳتي روانو ٿي چڪو هو، ان ڳالھہ کي ٻنھي ڌرين محسوس ڪيو هو.اسان کي پنھنجي ڪوتاهين جو احساس هو ۽ صاحبِ علم کي شايد پنھنجي اڪيلائيءَ جو. اڪيلا تہ هُو هئا ڪونہ، پر جن سان محبت ٿئي، جن جو قدر هانءَ ۾ جاءِ ولاري ان کان سواءِ اڪيلائي تہ ليئا پائيندي رهندي آهي. اهو اسان جو ڀاڳ هو جو کين اسان جي غير حاضري محسوس ٿي هئي. ڪي ڪي وجود شڪايتون نہ ڪرڻ چاهيندا آهن، بس سندن آواز سڀ رنگ کڻي ايندو آهي.
”دير ٿيڻ نہ کپي ٻچا... دير ٿي وڃي تہ نقصان جو انديشو وڌي ويندو آهي... قضا ادا ڪرڻ جو وقت نہ ملي سگهندو آهي ۽ هونئن بہ حياتيءَ ۾ الاءِ ڪيترن عملن جي قضا ادا نہ ٿي سگهندي آهي. دير جو وڏو نقصان آهي يار...“
”وقت تہ مليل آهي نہ سائين....“ ڪنھن ڪنھن ڪنڊ مان ڳالھايو. ”هر شيءِ جو جڏهن مقرر وقت مليل آهي تہ پوءِ دير وري ڪٿان ٿيندي آهي.“
”ڀاڳ، نصيب ۽ قسمت جي چڪر ۾ نہ پئو نادان... جنھن ازل ابد جو کنڌو لکي ڇڏي آهي تنھن کي ئي خبر آهي تہ ڇا ٿيڻو آهي ۽ ڪنھن وقت ٿيڻو آهي. پر بھرحال اسين ساھہ کڻندي ڪنھن نہ ڪنھن عمل جو ڪونہ ڪو وقت تہ پاڻ مقرر ڪندا آهيون نہ. جي ائين نہ ٿئي تہ اهي شاديون مراديون، خوشيون، تقريبون... اهي سڀ ڪيئن ٿي سگهن؟ انھن مانڊاڻن ۽ محفلن لاءِ تہ تون اڳواٽ ٻڌائيندو آهين. خوشين جي ساعتن ۽ غميءَ جي لمحن ۾ اهوئي وڏو فرق ٿئي ٿو تہ ڪٿي ڪٿي ڪڏهن تون خوشيءَ جي ساعت مقرر ڪندو آهين ۽ اها ماڻي بہ وٺندو آهين جڏهن تہ غم جي ساعت اوچتي ايندي آهي... ڏک جو ڪوبہ ٽائيم ٽيبل ڪونہ هوندو آهي. شھزادا...“
هن واري لھجي ۾ الاءِ ڇا هو، ماڻھو تہ ماڻھو آهي. ڀرجي ٿو تہ خالي بہ ٿئي ٿو، ڇُلڪي ٿو تہ ترو بہ وٺي ٿو. جڏهن بہ علم و عقل مونجهہ جي ماڳن جا شڪار ٿين تہ مرشد وٽ ئي رستو ملندو آهي. منجهيل سٽ کي سولو ڪري. سڌو ڪري، وري منجهائڻ لاءِ کڻي هر ڪو روانو ٿي ويندو آهي.
”تڪڙ شيطان جو ڪم آهي بابلا...“ هاڻي آواز پاٽدار ٿيڻ لڳو هو. ”جنھن بہ ڪم ۾ اُٻھرائپ، تڪڙ ۽ جلدي هجي، اهو ڪم هيڻو ٿي ويندو آهي. ڪٿي نہ ڪٿي ان ۾ ڪانہ ڪا ڪمي رهجي ئي ويندي آهي، پر ان جو مطلب اهو هرگز ناهي تہ ان ۾ دير ڪئي وڃي. جنھن وٽ ايندڙ گهڙيءَ جو اختار ناهي. اهو دير ڪرڻ وارو سودو ڪيئن ٿو طئي ڪري! ڪم کي وقت جي تارازيءَ ۾ تورَي بروقت ڪرڻ ئي سياڻن جي ڪرت آهي.“
اسين ڪي ٿورا ان مھل حاضر هئاسين، جي لھجو، شدت پسند نہ بہ هجي ها تہ بہ ڪم هلي وڃي ها، پر سائينءَ شايد لھجي کي زورآور ٺاهيندي ڌيان جي سڀني سمتن ۾ سفر پئي ڪيو.
”سوچڻ.... دير ڪرڻ ناهي... اهو سڄو سمو جيڪو اوهان ڪنھن معاملي کي سوچڻ ۾ گذاري ڇڏيو ٿا، اهو دير ڪرڻ جي ذمري ۾ نٿو اچي. ها هڪ ڀيرو سمجهڻ کان پوءِ ان نتيجي ۾ فيصلو ڪرڻ ۾ ڪوتاهي ’دير‘ چورائي سگهي ٿي.... فيصلو دير سان ڪجي تہ انصاف ’اڌ مئو‘ ٿي ويندو آهي.“ دل چيو پڇان، انصاف جي طلب تہ پري جي ڳالھہ آهي اهو تہ اسمِ خاص آهي. اسمِ عام ۾ دير ڪھڙا ڪلور ڪري ٿي؟ پر همٿ نہ ٿي ۽ ان مھل ئي هنن جي نگاھہ منھنجي نگاھہ سان ٽڪرائي هئي. هنن شايد سوال پڙهي ورتو هو. هڪدم ڳالھہ ورائي ويا.
”رڳو انصاف جي سوچ نہ رکو.... اوهان جي دير حياتيءَ ۾ عجيب عذاب ڪري سگهي ٿي. اقرار ۾ دير ڪندؤ تہ محبت پرائي ٿي ويندي. جنھن کي پنھنجو سمجهو ۽ کيس پنھنجي چوڻ ۾ دير ڪيوَ تہ هو تہ ڪڏهوڪو پرايو ٿي ويو. ڀلا جي اکيون ٻوٽڻ کان پوءِ ڪارناما ڳايوَ تہ ڇا ٿيو. قبرون ٻڌي ڪونہ سگهنديون آهن... توهان جا پنج هزار تعريفي جملا. جيڪي ايڏي دير سان نڪتا جڏهن ٻڌڻ وارو نہ رهيو تہ ڪھڙي ڪم جا ٿيا؟... لفظ تہ بس... هوائن ۾ ئي وکري ويا. ڇا نہ چڱو ٿئي ها جو انھن اکين جي ٻوٽجڻ کان پھرين، انھن سماعتن جي دري بند ٿيڻ کان پھرين ئي انھن پنجن هزارن مان ڪو خالي هڪ اڌ جملو ئي وڃڻ وارو ٻڌي وٺي ها... جي اها دير نہ ٿئي ها تہ اهو هڪ اڌ جملو انھن پنجن هزارن جملن کان وڌيڪ اهم ثابت ٿي سگهيو پئي.... اسان جي حياتين ۾ الاءِ ڪيتريون خوشيون، اظھار نہ ڪرڻ ۾ يا وري دير سان اظھار ڪرڻ جي ڪري ختم ٿي وينديون آهن... جي اهو سڀ سوچي وٺجي تہ ڪمال ٿي وڃي....“
الاءِ ڪيئن زبان مان جملو اڪلي ويو، ”پر قبلا... ڪٿي ڪٿي چوندا آهن تہ اظھار تہ موت هوندو آهي... ڳالھہ جو ڪمال سندس هنر، اظھار سان ختم ٿي ويندو آهي. ان کان چڱو ناهي تہ اظھار ڪجي ئي نہ.... اها دير چڱي آهي جنھن ۾ ڀرم تہ قائم آهي.“
هنن غور سان مون ڏانھن نھاريو ڪجهہ پل نھاري مرڪي ڏنائون، ”تون منھنجو شاگرد رهيو آهين... نھائينءَ کان نينھن سکڻ جو فن تو پروڙيو آهي، پر هڪ ڳالھہ ياد رکجانءِ ٻچا! ڪٿي ڪٿي دير زيادتيءَ ۾ بدلجي ويندي آهي. اظھار کان پوءِ جي پريشاني ان عذاب کان گهٽ هوندي آهي. جيڪو اڻ اظھاريل ڪيفيت ۾ هوندو آهي. جيڪو پرايو آهي، سو تہ سدائين پرايو رهندو. توهان تہ خالي ڪوشش ڪيو ٿا تہ من اظھار جي دامن جهلڻ سان هو اوهان جو ٿي پوي... ۽ ٿي بہ سگهي ٿو... پراين کي پنھنجو ڪرڻ ۾ دير نہ ڪيو، جي اک ٻوٽجي وئي يا هجر جي هوا گهلي وئي تہ اوهان جو موھہ، اوهان جو محبوب ڏاڍو دور نڪري ويندو... ماڻھو مرندو تہ ڪونہ مرڻ جھڙو ٿي ويندو مٺا... ننڍڙي حياتيءَ ۾ دير نہ ڪندا ڪيو... ڪھڙي خبر ڪير ٿو پھرين اک ٻوٽي... هُو... يا توهان... اکين جي ٻوٽجڻ کان پھرين، ڪو خوش ڪن جملو، ڪا بھترين ڳالھہ، ڪو حسين سلوڪ، اوهان کان جلدي گهري ٿو. ڪري وٺندؤ تہ ڪڏهن بہ دير جو احساس ڪونہ رهندوَ.“

(ڇپيل: آچر 8 مئي 2005ع)