ڪالم / مضمون

سائين، محبت ۽ حياتي: رمزون (خواب نگر)

هيءُ ڪتاب ’محمود مغل‘ جي ڪاوش اخبار ۾ ڇپيل مشھور ڪالم سلسلي ’خواب نگر‘ جي 38 چونڊ ڪالمن تي مشتمل آهي.’خواب نگر‘ جڏهن ’ڪاوش‘ اخبار ۾ هفتيوار ڇپبو هيو تہ انھن ڏينھن ۾ جيڪا پذيرائي، هن ڪالم کي ملي هئي، شايد ئي ڪنھن ڪالم نگار جي حصي ۾ اهڙي ناماچاري آئي هجي. ان جو سبب خاص ڪري اهو هيو تہ ’خواب نگر‘ ماڻھن سان ’سندن‘ دل جون ڳالھيون ڪندو هو يا ماڻھن سان ’پنھنجي‘ اندر جي لھسُن جون ڳالھيون ڪندو هو. محبتن واري مامَ جي کول ڪندو هو ۽ نفرتن جا نتيجا اظھاريندو هو. ’خواب نگر‘ ماڻھن جي سمجهہ واري گهرج کڻي حاضر ٿيندو هو ۽ ائين لڳندو هو تہ واقعي ڪو ’سائين‘، ڪو ’مرشد‘ پنھنجن خليفن يا مريدن سان رمزن جا راز کولي حياتي ۽ ان جا ڪارونھوار سمجهائي رهيو آهي.

  • 4.5/5.0
  • 122
  • 30
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • محمود مغل
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Saien, Muhabbat ain Ha’ya’ti: Ramzoo’n [Khwaa’b Nagar]

داغ نہ لگ جائَي (سائين)

ٿانوَ ڌوئيندي، اهو گمان بہ ڪونہ هو تہ ڪو نشان رهجي ويا آهن. وڏي يقين ۽ اعتماد سان اهو هنر جاري هو. چَپَن تي، ڪا جهونگار بہ هئي. پاڻ کي وندرائڻ جو پورو پورو بندوبست ٿيل هو. مٿي ريڪ ۾، آلا ٿانوَ رکيا پئي ويا، تہ جيئن سُڪي سگهن. هٿن جو مھٽو تيز هو. ٿانوَن جي چلڪ چمڪ ٻڌائي پئي تہ ڪم ڏاڍي ’رسانَ‘ سان ٿي رهيو آهي. شام روزو کولڻ مھل سڀني روزائتن کي چلڪندڙ، چمڪندڙ ۽ ڌوتل وهنتل ٿانوَ ملندا، افطاريءَ جو مزو اچي ويندو.
ڪم جي هڻ وٺ ڏاڍي هئي. حُڪمِ حاڪم هو، ادا تہ ڪرڻو هو. وقت گهٽ هو ۽ ٿانوَ الاهي.... اتي اهو بہ احساس ٿي رهيو هو تہ ڪافي ڪجهہ ٿي ويو آهي. وقت جي حد اندر خيرن سان سڀ ڪم مڪمل ٿي ويندو.
الاءِ ڪنھن گهڙيءَ هو پويان اچي بيٺا هئا.... خوشبوءَ پاسو ورايو تہ ڌيان ڇڪ ڪئي ۽ احساس ٿيو تہ سائين اچي ويا آهن. منھن تي مُرڪ جو دائرو وسيع هئن. ڏنل ڪم جي پوئواريءَ لاءِ آيا هئا. اندر ۾ وري اهو اطمينان ڪَرَ کڻي رهيو هو تہ ڪم جي ’ڪوالٽي‘ سٺي آهي. شڪايتن جو موقعو هن واري ’نه‘ ملي سگهندو.
سڄي حاصلات پنھنجي مَن کي مارڻ لاءِ هئي. دراصل ميرا، کاڌي جي بچت ۽ گيھہ سان ڀريل ٿانوَ ڌوئڻ ڪو سولو ڪم نہ پيو لڳي. اسين جيڪي ذات جا ماريل وجود آهيون، جيڪي ڏينھن ۾ ڏھہ ڀيرا تہ خوشبوئن جي لباس تي شوڪارو هڻي نڪرندا آهيون، انھن ڪمن ۾ ڪٿي ٿا پئون. ڪنھن جي اوبر ڏانھن ڏسڻ بہ پسند نہ ايندو آهي، هي تہ ’اوباريل باسڻ‘ هئا. عجيب ڇھائن جو مرڪز ۽ محور... سائينءَ وٽ حاضر ٿيا هئاسين تہ ان ڪم سان لڳائي ڇڏيو هئائون. ابتدا ۾ عجيب لڳو هو. منھن جو رخ ڪنھن ٻئي طرف پئي ٿيو ۽ آڱرين ڪنھن ٻئي محور تي ڪوشش پئي ڪئي. مٿان وري ڪرندڙ پاڻيءَ ۽ اڏامندڙ ’ڦينگن‘ سان لباس جي مجروح ٿيڻ جو هر ممڪن انديشو هو، پر بھرحال... اهو سڀ ايئن ئي ٿيڻو هو، سو ٿيو پئي. ڪجهہ ئي لمحن ۾ اها فرحت حاصل ٿي هئي تہ ڪم ٺيڪ پيو ٿو ٿئي، جو مٿان پاڻ اچي ويا هئا ۽ سندن جملي ڄڻ هانءُ مُٺ ۾ جهلي ورتو هو.
”داغَ رهجي ٿا وڃنئي شھزادا... برتن کي مڪمل ڇڏائي نٿو سگهين....“
اکين ۾ بي يقيني لھي آئي. مھٽ مھٽان جي هن جھان ۾ بہ داغ رهجي ويا هئا. چينيءَ جا ڪوپ وهنتل هئا، بَسيُون صاف هيون.... هنن اسٽيل جي پليٽن تي اهي واضح هئا. پليٽن جي پاسن ورائڻ تي، چلڪي چمڪي ۾ فرق پئي پيو. ڪٿي ڪٿي سڻڀ رهيل هو. مٿي، جارَي ۾ اهڙيون ڪي ويھارو کن پليٽون رکيل هيون. هٿ وڌائي ڏسڻ شروع ڪيم تہ اندازو ٿيو، ڏھہ کن خراب هيون. نظر ايندڙ چلڪو دوکو ڏيندڙ هو. جيڪي هو، سو نظر نہ پئي آيو. خوش گماني، بدگمانيءَ ۾ مٽجڻ لڳي هئي. منھنجن هٿن کي پنھنجن هٿن ۾ جهلي ورتائون. سندن مرڪ گهري ٿيندي ويئي. اشارو ڪندي فرمايائون: ”ويھي رھہ!.... ڪم ڪافي ٿي ويو آهي.“ شرمندگي، وڻ ويڙهيءَ جيان ورائي ويئي هئي. مليل ڪم پورو نہ ڪري سگهيو هئس. جيڪو اطمينان ۽ آرام پھرين مليل هو، سو کسجي چڪو هو. منھنجي جاءِ تي ڪو ٻيو ٿانوَ ڌوئڻ لڳو.
”حياتيءَ جا ٿانوَ بہ ايئن ئي عجيب مٽيريل جا ٺھيل هوندا آهن.“ هنن ڪانڀ ڪڍي.... هيٺ ويٺا تہ مون کي بہ ويھڻ نصيب ٿيو هو. سندن چھري تي عجيب اطمينان هو. شايد کين پھرين ئي اهو اندازو هو تہ مان ’نااهلن‘ مان هڪ هئس. ”ڪي چينيءَ جا ٺھيل وجود هوندا آهن.... ڪي ٽام چينيءَ جا.... ڪن جو اساس پتل هوندو آهي تہ ڪي وري اسٽيل جا ٺھيل هوندا آهن محمود....“ ورائڻ لاءِ مون وٽ ڪجهہ بہ ڪونہ هو.... ۽ هونئن بہ کين ٻڌڻ جو تہ پنھنجو ئي لطف هوندو هو.
”حياتيءَ جا ڪاروهنوار، اسان جا عمل ۽ اسان جا افعال، انھن برتنن تي نشان ڪندا ويندا آهن. اندر اجرو هجي، من جا ڪاڄ، سچ جي بٽڻن سان بند هجن تہ ايئن سمجهو تہ ماڻھو چينيءَ جو ٺھيل آهي. ڪا هير ڦير ٿي تہ بس، ٿورڙو سوچ جو پائوڊر کنيو، محبت جي پاڻيءَ سان ملايو، سچ جي ڪپڙي سان مھٽي صاف ڪيو ۽ دل جي ڪَٽ ۽ ڪدورت ايئن غائب ٿيندي، ڄڻ هئي ئي ڪانہ... اهو سڀ ٽام چينيءَ سان نٿو ٿئي... نہ ئي وري اسٽيل جھڙن ٿانوَن سان... انھن جي گسائي، ٻيو خيال گهري ٿي.“ هنن پنھنجي ريش ۾ آڱريون ڦيريون... کيسي مان رومال ڪڍيائون... ۽ سونھاريءَ جي هيٺئين حصي ۾، ڳچيءَ کي صاف ڪرڻ لڳا.
”ماڻھو، اسٽيل ۽ ٽام چيني بہ هوندو آهي مرشد؟“
”هوندو آهي.... تڏهن تہ چيم نہ ٻچا.... رڳو شيشو، ڪرسٽل، ڪانچ تہ ناهي نہ.... ماڻھو تہ لوهي برتن بہ آهي.... ماڻھو تہ ماڻھو آهي جانِ عزيز.... الاءِ ڪيتري کاڌ خوراڪ منجهانئس گذرندي رهي ٿي. بس ٿانءَ اهڙو آهي، جنھن تي صرف سوچ جا نشان ئي باقي رهن ٿا.... ٻين کي ڏنل ڏنگ.... ڌوئڻ ۾ وقت لڳي ٿو.“
الاءِ ڪيتري عرصي کان پوءِ حاضري مقدر ٿي هئي. ويل ويلن جي وٺ پڪڙ ۾، موقعو نصيب نہ ٿيو هو. ماڻھو تہ ازل جي ڪتاب ۾ هڪ نقطي جيان آهي ۽ هونئن بہ آهي بہ ڪھڙو؟ هاڻي آهي.... هاڻي ناهي.... اجهو نظر آيو.... اجهو غائب ٿي ويو.... وقت جي رڳو وڃڻ جي خبر پئي ٿي، اچڻ ۽ ترسڻ جي اسان جھڙن کي ڄاڻ ڪٿي ملي سگهي ٿي. هن واري روح ڏکيل هو، واپسيءَ جو سفر، متوقع نہ هو.... اجازت وٺي، رخصت ٿيڻ کان پوءِ موٽجي تہ عزت، انومانن جو شڪار ٿي ويندي آهي. اهو خوف گَهرُ ڪندو آهي تہ الاءِ موٽ ۾ ڀاڪر کليل ملندو يا هٿ ٻڌي موڪلائڻ جا جتن ڪيا ويندا. واپسيءَ جو قبولجڻ بہ ڪنھن نعمت کان گهٽ ڪونہ هوندو آهي. من ملول هو... ٻڏتر جي رنگن ۾، هڪڙو عڪس اهو بہ هو تہ الاءِ ڇا ٿيندو؟ ڇا سوچيندا پيا سڀ... ايڏي شد مد سان رخصتي ڪو ڊرامو تہ ڪونہ سمجهي ويندي؟ اعتبار جي مسند ڪھڙيءَ جاءِ تي ٽيڪ طلب ڪري سگهي ٿي؟ جي ٽيڪ ڏني وڃي تہ اهو اعتبار ئي ڪھڙو ٿيو؟ پنھنجو پاڻ ڌنڌلو محسوس ٿيڻ لڳو. موٽ ڪنھن جي حڪم تي ٿي تہ وئي هئي، پر ان جو ذائقو ڪسارو لڳي رهيو هو.
”تڪڙ ڇو ڪندو آهين مجهول؟....“ هنن اچڻ سان ئي ڪلاس ورتو هو... ”پنھنجو پاڻ سوچي، پاڻ ئي فيصلا ڪرڻ جي طاقت تو ۾ ڪڏهن کان آئي آهي؟ سمجهين بہ ٿو تہ اڳيان بند گهٽي آهي ۽ ڀتين تي چڙهڻ جي طاقت تو ۾ ناهي رهي، تہ بہ اوڏانھن سفر ڪرڻ جي جستجو تو ۾ ڇو ڀرجي وئي آهي؟“ ڀريل آواز سان عرض ڪيو هئم:
”مون سمجهيو هو سائين.... الاهي ٿي ويو، هاڻي رخصت وٺڻ گهرجي. راند کي رتل ڇڏي، واپسيءَ جو سفر اختيار ڪجي.“
”نہ پر راند رتي هجي تہ اهڙا فيصلا ڪر نہ ڀوڪ...“ هنن جو لھجو درشت هو. ”اچي الف بہ ڪونہ ٿو.... صاحب هليا آهن اڌ اکري ڳالھائڻ.... عقل جا وڏا.... اهڙا فيصلا ڪرڻ جو تون مجاز ناهين.... ايترو سمجهہ ۾ اچئي ٿو.“
سينو ڀرجي ويو... اکيون ڇلڪڻ لڳيون... عرض ڪيم: ”موٽي تہ آيو آهيان نہ قبلا... وري حاضري شروع ڪئي اٿم.“
ناراضگيءَ وارو لھجو اڃان وڌي ويو هو: ”موٽڻو تہ هو توکي نادان... موٽڻو تہ هر ڪنھن کي آهي. واپسيءَ جي سفر کان انڪار، ڪير ڪري ٿو سگهي؟“
”اهو ٻيو سفر آهي سائين... ان جو منڪر تہ ڪير بہ نٿو ٿئي. هن جھان ۾، هنن رنگن ۾، موٽڻ... پنھنجو اعتبار وڃائڻ آهي.“ ڳالھہ ڪٽيندي چيو هئائون: ”اعتبار آهي ڪھڙو... هان... تعريفن ٻہ ٽي جملا... تحسين جا ٻہ اکر... واھہ واھہ... واھہ سائين واھہ ۽ بس... توکي نگاھہ جي تعريف ڪرڻ سمجهہ ۾ نٿي اچي. بي صدا صدائون سمجهڻ ڇا مون توکي نہ سيکاريون هيون؟ اهو ڇا ڪونہ سمجهايو هئم تہ ماڻھو وهڪري ۾ وهڻ کي پسند ڪندو آهي. سامھون گلا جو هنر جي سمجهہ ۾ اچي وڃي تہ دنيا ۾ ڪوبہ ڪنھن جي تعريف نہ ڪري محمود... اندر جي آواز کي دٻائي، اسين زبان جي اچار کي اهميت ڏيندا آهيون... تڏهن تہ اسان جي وجود جو ٿانءُ داغدار ٿيندو رهندو آهي. اهڙا داغ چڙهندا آهن، جيڪي ڪوبہ پاڻي ۽ ان جو ميلاپ لاهي نٿو سگهي. هاڻي جن جي تعريف ايئن هجي، انھن جي تنقيد جي ڪري تو موٽ نہ پئي ڪرڻ چاهي؟“
”مطلب هي سڀ تعريفي وجود ڪوڙا آهن مرشد..؟“
”بلڪل نہ... اهو مطلب نہ هو... انھن جي تعريف تہ دراصل هلڪي ڦلڪي صفائي اٿئي... ذات جي ٿانءَ تي سنھون سُڪو داغ هجي تہ صاف ٿي ويندو، پر جي ابتي سوچ جو سڻڀ ڄمي ٿو وڃي، دماغ ۾ واھہ واھہ جو ڀُوسو ڀرجي ٿو وڃي، تہ پوءِ انھن جي تعريف تہ ماڳھين زهرِ قاتل آهي، جنھن جو ترياق ملڻ ڏاڍو مشڪل هوندو آهي.“
مون ڪجهہ بہ نہ سمجهيو هو. ڪجهہ وڌيڪ چوان ئي چوان، تہ هنن اشارو ڪيو هو تہ ”ميرا ٿانو وڃي ڌوءِ!“ ماٺ ڪري ان ڪم ۾ وڃي لڳو هئس، جيڪو بہ ڪسو ئي ٿيو هو. آڱريون، خالي فرش تي، بي خياليءَ ۾ الاءِ ڇا ڇا لکنديون رهيون. هُو بہ سوچ ۾ هئا. پوءِ غور سان نھاريندي چيائون، ”انسان جو اندر، ڪنھن بہ شيءِ جو ٺھيل هجي صاحب... گهرندو صفائي آهي... پوءِ جيئن تو پاڻ ڏٺو... جي مٽيريل مختلف آهي تہ مٿان محنت مختلف ٿئي ٿي. پاڻ کي ڪرسٽل، شيشو، ڪانچ، ٽامو، اسٽيل ۽ لوھہ ٺاهڻ پنھنجي هٿ ۾ نہ اٿئي عقلمند... ٿانءُ تہ ٺھي ملي ٿو، بس ان جي صفائي پنھنجي هٿ ۾ هجي ٿي. هر حال ۾ شڪر ڪجي ۽ داغن کي دور ڪجي. ٽام چينيءَ جو ٺھيل بي داغ ’کنجو‘، مٽيءَ جو ٺھيل صاف سٿرو وٽو، ڪرسٽل جي ميري گلاس کان وڌيڪ اهميت رکي ٿو. صفائي ڏسي ئي لطف اچي ٿو ۽ واپسيءَ جي سفر ۾ جي ٿانوَ ٿپا صاف هجن، تہ الاءِ ڪيترا بار جهڪا ٿي ويندا آهن. موٽڻ ۾ اعتبار ڪر ۽ سامان تي نگاھہ ڪر... زندگي پنھنجا سڀ ذائقا تو وٽ کڻي ايندي ۽ ڀلا جي تون ايئن نہ بہ ڪرين، تہ بہ خير آهي... ميرن ٿانون سان بھرحال موٽايو تہ توکي ضرور ويندو، پوءِ تون ڇا ڪندين؟“

(ڇپيل: سومر 16 آڪٽوبر 2006ع)