امپورٽ ايڪسپورٽ (سائين)

اداس موسمن جي زردي سندس مُک تي لھي آئي هئي. سڄو هيڊو ٿي ويو هو. شڪست جي هوا، سندس وجود جي پنن کي وکيري ڇڏيو هو. اندر جي ايوانن ۾ واچوڙا هئس. داغدار دل کڻي، هٿن ڏي نھاري رهيو هو، ڄڻ دل هٿن مان نڪتل هئس.
”ايئن ڇو ٿيندو آهي سائين تہ اسين، جن سان محبت ڪندا آهيون، اهي اسان کي سمجهي نہ سگهندا آهن، جن سان وفا ڪندا آهيون، انھن وٽ اسان لاءِ بي وفائيءَ کان گهٽ ڪجهہ بہ ناهي هوندو.... جن تي اعتبار ڪندا آهيون، انھن کي اعتبار کي ڌڪ ڏيڻ کان سواءِ ڪجهہ ناهي ايندو.... ايئن ڇو ٿيندو آهي سائين؟“
سڄو جسم ڏڪيس پئي.... هُڙڪِي پيو هو. اعتبار جي نشست ۾ گُهچ پئجي ويا هئا. جيڪو ان تي ويھي، حڪم هلائي رخصت ٿيو هو، تنھن جي وڃڻ کان پوءِ اڃان بہ چاھہ جو اسفنج مٿي نہ ٿيو هو. وڃڻ کان پوءِ بہ الاءِ ڪيتري دير گرمي باقي بچي ٿي. محبوب رخصت ٿئي تہ ان جي گرمي تہ سڄي ڄمار جيءُ جلائي ٿي. ڀاڪر ۾ ڀريومانس تہ ڇڄي پيو. منھنجي شرٽ جا پاسا سندس ڳوڙهن سان آلا ٿيڻ لڳا. شدت سان ٻانھن ۾ ڀريندي، مون بہ اهو ئي سوچيو تہ ڀلي غبار ڪڍي وٺي.... ڀلي دل جا چاڪ ڪجهہ وڌيڪ چڪن.... رنج جي بارش، اسان جي وجود جي وڻ کي ڪڏهن ڪڏهن ڌوئي پوئي، غلط فھمين جي مٽيءَ کي هٽائي، اڇو اجرو ڪندي آهي. جيڪو عڪس پوءِ نڪرَي، اهو وڌيڪ واضح ۽ خوبصورت هوندو آهي.... اسين سادا، سانورا، هلڪي سلڪي شڪلين وارا، عشق جي بارشن ۾ ڌوپجي ’ٺھي‘ پوندا آهيون. پنھنجو پرچائڻ پاڻ کي عجيب پئي لڳو. جيڪي پاڻ ڀور ڀور هجن، اهي ٻين کي ڪيئن ٿا ميڙي سگهن؟ اتي اهو بہ سامھون آيو تہ جيڪڏهن وقت مٿان اچي ڪڙڪي تہ اهو سڀ بہ ٿي ويندو آهي... ’نہ ٿيڻي‘ وقت هٿان ٿي ويندي آهي.
حياتي ڏاڍي خوبصورت آهي عزيزانِ من.... منظر پنھنجي ڀرپور دلڪشيءَ سان اسان کي پنھنجي سحر ۾ جڪڙي وٺندا آهن.... ڀلي ڪيترو بہ ڪڙو ذائقو ڇو نہ لڳي، زندگي ’ٿُڪڻ‘ تي دل نہ چوندي آهي، پر الاءِ ڇو، جڏهن ڪو پنھنجو خنجر هڻي ڪڍي تہ سڀ ڪجهہ اڻ سونھون ٿي ويندو آهي. حياتي ڪلھن جو بار لڳندي آهي، رنگ رُسي ويندا آهن. دوستن جا خنجر، هونئن بہ دشمنن کان وڌيڪ تکا ٿيندا آهن.
اڃا ڪجهہ ڏينھن پھرين ئي دوستن ’ڪاپاري ڌڪ‘ هنيو هو. ساٿ جا واعدا ڪندڙ، آخري وقت ۾ هٿ ڪڍي ويا هئا. هزارين بھانن سان سٽيل سندن وجود ’بي شرمائپ‘ جو ماسڪ اوڙهي، اکين جي شڪايتن کي مُنھن ڏيندا رهيا. سالن جو ’سياپو‘ هڪ ڌڪ ۾ ريزه ريزه ٿي ويو هو ۽ الميو تہ اهو هيو تہ هنن کي انھيءَ ڳالھہ جو رتي برابر بہ احساس نہ هو. ماڻھو کي احساس نہ هجي تہ جانور ۾ ۽ هن ۾ ڪھڙو فرق ڪري سگهجي ٿو. يارن هٿ ڪڍيو تہ لوندڙيءَ ڀر وڃي ڦھڪو ڪيوسين.... ۽ مٿان وري، پنھنجو ئي هڪ ساٿي به، محبوب بہ هاڻي ان ئي صف ۾ وڃي بيٺو هو. ”ڇا نہ ڪيو هئم هن لاءِ سائين....“ هاڻي سامت ۾ آيو هو. پاڻيءَ گلاس پي، جسم کي ٿڌو ڪري، هن پاڻ سنڀالڻ جي ڪوشش پئي ڪئي. ”پاڻ کي ڦُري فقير ڪيو هئم.... منھنجي بوٽ ۾ سوراخ هوندا هئا.... زمين پير ساڙيندي هئي ۽ هن لاءِ انگلش بوٽ هائوس ۽ ’هَش پپيءَ‘ کان گهٽ ڪونہ سوچيندو هئس سائين.... پاڻ ٻن وڳن ۾ گذارو ڪندو هوس ۽ هوءِ ’ٽِي جَيز‘ پائيندي هئي....“ ڳيت ڏنائين تہ ڳالھائڻ جو مون کي بہ موقعو ملي ويو. اندر ۾ هتي بہ ڄڻ ڪجهہ ڀڙڪي رهيو هو. باھہ ٿيندي چيم، ”ٽڪي جي ماڻھوءَ کي ٽڪي ۾ توريندي، محبت جي ڪٿ نہ ڪجانءِ.... اڳيان هلي اهو نہ چئجانءِ تہ اهو سڀ ان محبت ۾ ٿيو هو....“
”نہ تہ پوءِ ڇا ۾ ٿيو هو سائين....“ سندس لھجو روئڻھارڪو هو. ”جيڪڏهن ٿيو بہ هو تہ تو پاران.... هُن پاران نہ.... ٽِي جيز.... توکي گهٽ لڳندو هوندو، ڇاڪاڻ تہ پنھنجي محبوبہ لاءِ تو وٽ اڃان ڪو ٻيو ماپو هو ڀُوڪَ..! هن جي تہ حيثيت کان مٿانھون هو.... ڇاڪاڻ تہ هن کي تہ توسان محبت ئي ڪانہ هئي....“
”ايئن ڪيئن هوندو سائين....“
”جيڪڏهن نہ هجي ها تہ اڄ ايئن ٿئي ها ڇا.... جو تون ٽينٽ ۾ ڪرسين لڳائڻ جي قابل بہ نہ هئين.... ٺلھو ڪارڊ بہ تنھنجو حق نہ هو، جو ڪنھن ماڻھوءَ هٿان ملي ها.... اهو بہ توکي پوسٽ ۾ مليو....“
عاشقي صبر طلب مرحلو آهي. الاءِ ڪيترا پل سوچڻو پوي ٿو. بلڪ سوچڻو ئي سوچڻو پوي ٿو. رنگ اهو، جيڪو هُوءَ پائي، لباس اهو، جيڪو کيس پسند اچي. هِي بہ هُنَ سان.... هُو بہ هُن سان.... پاڻ سان تہ پنھنجو پاڻ ئي نٿو رهي تہ ٻي ڪنھن شيءِ جي طلب ڪٿي ٿي سگهي ٿي. پنھنجو پاڻ ارپڻ، عاشقيءَ جو پھريون ڏاڪو هوندو آهي. جنھن سان محبت ڪبي آهي، اهو نظر ايندو آهي. محبت ڪندڙ تہ ڄڻ هوا ۾ تحليل ٿي ويندو آهي. جيڪڏهن عاشقي پنھنجو پاڻ کي سنڀالي ڪجي تہ ايئن نقصان ٿئي؟ هونئن بہ نقصان جو لفظ ڪاروبار ۾ ئي ٺھي ٿو، پر هن دور ۾ عشق، ڪاروبار کان گهٽ ڪٿي وڃي رهيو آهي....
اهي سڀ نُڪتا سڀني کي معلوم هوندا آهن، الاءِ ڇو محبت ڪندڙ کان وسري ويندا آهن.... ”عام رواجي هئي سائين هوءَ....“ هن وري نڙي صاف ڪئي. ”ڪا پھري چھره.... ڪا گل پري ڪونہ هئي.... بس.... ٿورو ناز انداز سو هئس.... پر اهو تہ محبوبن ۾ هئڻ ئي گهرجي....“ هن ٿڌو ساھہ کنيو، آواز هاڻي ڪنھن جاءِ تي اچي بيٺو هئس.
”اسين عام ماڻھو آهيون مٺا.... جن سان محبت ڪندا آهيون، اهي بہ عام ئي هوندا آهن. انھن کي خاص تہ اسان جي محبت بڻائيندي آهي. اهو اعجاز.... جيڪو هنن کي اهم ٺاهيندي، اسان کي غير اهم، ڇسو، وائڙو ۽ نابين ٺاهيندو آهي....“
’نابين‘ تي هن غور سان مون ڏانھن نھاريو. منھنجي ڳالھہ جاري هئي، ”الاءِ ڇو اهو ايئن ئي چوڻو پوي ٿو ٻچا... اسين جن سان گڏ هوندا آهيون.... انھن سان گڏ هوندي لوڪ اسان تي کلندو رهندو آهي. اسان کي اها کِل، محبت جي جوش ۾ سمجهہ ۾ نہ ايندي آهي، جيڪا دراصل اسان جي ’بي جوڙ... جوڙيءَ‘ کي ڏسي، هنن سڀني جي مُک تي ايندي آهي.... اسين ٻنھي پاسن تي ساوڪ ئي ساوڪ محسوس ڪندا آهيون. ’هڪ طرف‘ جو رياءُ، مڪر ۽ فريب تہ وري ’وچئين وجود‘ کي نظر ايندو آهي. انھن مان اسان جا ڪيترا ئي خيرخواھہ اسان کي بار بار سمجهائيندا آهن، پر اسين سمجهڻ تہ ڇا.... ٻڌڻ جي موڊ ۾ بہ نہ هوندا آهيون....“
حيرت سندس نگاھہ وسيع ڪري ڇڏي هئي. ڪڏهن ڪڏهن ڪجهہ اڳ جا ’معلوم ڳُجهہ‘ وري ڄاڻي وڌيڪ عجب ٿيندو آهي. اهو احساس ٿيندو آهي تہ خبر تہ پھرين بہ هئي.... ان مھل ڪھڙي پٽي اکين تي چڙهيل هئي. ڇا تي ’انڌا‘ ٿي ويا هئاسين؟
”ماڻھو، جتي ماڻھوءَ لاءِ ترياق آهي نہ ٻچا.... اتي اهو ڪنھن زهر کان بہ گهٽ ڪونہ ٿئي. ماڻھو ئي ماڻھوءَ جو قد ٺاهي ٿو ۽ ماڻھو ئي سندس ٽنگن جي ’ڪاتر‘ ٿو ڪري. تو ناهي ڏٺو تہ ڪيئن ماڻھو، ماڻھو کي ڏاڪڻ ٺاهي سڀ مرحلا طئي ڪري ٿو. پنھنجي لوڀ، لالچ ۽ حاصلات جي هجوم ۾، هُو بي انتھا مٺڙو، هيٺانھون ۽ خصيص بڻجي ٿو. ڪڏهن ماتحت ٿو بڻجي تہ ڪڏهن محبوب.... عشق جي آويءَ ۾ ٻئي کي پڄائي، ترا ڪڍي وڃي ٿو. ماڻھن جي تيز ترين ترقي تو ناهي ڏٺي....؟“
”مطلب سائين....“
”مطلب اُهي ئي حيرانيون آهن، جيڪي هينئر تنھنجي مُک تي آهن. اهي چالباز وجود، پنھنجي ’حدف‘ کي حاصل ڪرڻ لاءِ، ڪنھن ڪمان، ڪنھن ڏاڪڻ جي چونڊ ڪندا آهن. اسان جھڙن بيوقوفن جي هن دنيا ۾ ڪابہ کوٽ ناهي. اسان جھڙا ’عظيم‘ وجود، ٽڪي جا ٽيھہ ملن ٿا. هڪ ننڍڙي مرڪ، ڪا عاجزي، ڪا منٿ اسان جا لاھہ ڪڍي ٿي. ڄار ۾ ڦاسي ٿا پئون، پنھنجو پاڻ وڻڻ ٿو لڳي. سامھون واري جي اعتبار ۾ تہ هن کي ’صرف ۽ صرف‘ اسان سان چاھہ آهي ۽ نسبت آهي، اسين سڄي جڳ کي کڻي دشمن بڻائيندا آهيون. حالت اها هوندي آهي جو اسان جا پنھنجا بہ پنھنجا ناهن رهندا... ۽ پوءِ جڏهن اهو ڪاڄ سري ويندو آهي... کين اسان جي معرفت منزل ملي ويندي آهي تہ ڪنھن چوسيل چٻاڙيل هڏيءَ جيان، هو اسان کي اڇلائي ڇڏيندا آهن. وقت جو جانور اسان کي کائڻ شروع ڪندو آهي ۽ جي هو نہ بہ کائي تہ بہ اسين تہ جھڙا هوندا آهيون، تھڙا نہ.... پنھنجو ڏاڪڻ طور استعمال ٿيڻ جو احساس ڇا گهٽ ذلتون آڻي ٿو....؟“
اندر ۾ ڪا ڄَرَ هئي، لفظ ڀڙڪا ڏئي نڪرندا رهيا. هن جا ڳوڙها سُڪي ويا هئا. حيرتن سان نھاريندي چيائين، ”سڀ محبوب اهڙا هوندا آهن، سائين؟“ منھنجو ڪنڌ جُهڪي ويو. هاڻي لڳم تہ منھنجي اکين جا آبخورا ڀرجڻ وارا آهن. همٿ ڪري چيم، ”نصيبن سان ملندو آهي پيار، جانِ عزيز... ۽ ان کان وڌيڪ بانصيب اهو آهي، جنھن جو محبوب سچو هجي.... هاڻي دنيا ۾ ايئن بہ ڪونھي تہ رڳو ڌوڪو هجي، پر بھرحال آهي تہ سھي نہ.... پوءِ اها سنگت ڪري يا محبوب.... نقصان تہ بھرحال ٿئي ئي ٿو.... پر هڪ ڳالھہ ياد رکڻ بنھہ ضروري آهي تہ جيڪو ڪوڙي واعدي جي ڄار ۾ ڦاسائي ٿو، تنھن کي پاڻ ئي پڪ آهي تہ ڄار ’جُڙتو‘ آ.... پنھنجو پاڻ کي.... پاڻ ئي ڪمزور ڪري ٿو ۽ ان ڪمزوري جو شڪار بڻجي ئي، سچي ساٿ کي وڪڻي ٿو. هاڻي ان جي موٽ ۾ کڻي ڪھڙو بہ مقام ماڻي.... کڻي ڇا بہ هٿ ڪري.... اسان کي وڪڻندي کيس اهو نہ وسارڻ گهرجي تہ جي ’هُن وڪيو تہ ڏاڍو سستو وڪيو ۽ جي ٻئي ڪنھن خريد ڪيو تہ انھيءَ ڏاڍو مھانگو خريد ڪيو.‘ جيڪي اسان جي خلوص، سڪ ۽ سچائي جو ڪاروبار ڪن ٿا نہ مٺا.... جيڪا ايڪسپورٽ امپورٽ ٿئي ٿي ۽ جنھن ۾ هو پاڻ کي ڏاڍو ڪامياب ٿا محسوس ڪن نہ.... انھن تي اهو راز ڪڏهن نہ ڪڏهن تہ کلڻو ئي آهي تہ هنن دوکي ۽ دولاب سان، قرب ۽ خلوص جي جيڪا مٽا سٽا ڪئي هئي، ان ۾ سندن سڪو دوکو هو ۽ اهو ئي سندن حياتيءَ کي نيٺ هنن سان ڪرڻو آهي.... تنھن مھل ڏاڍي دير ٿي ويندي جانِ عزيز.... ۽ موڪلائڻ جي انھن لمحن ۾ الاءِ اڪيلائيءَ کي ڪيئن مُنھن ڏئي سگهندا.... ڇاڪاڻ تہ جن اسان کي ايئن ڇڏيو آهي، انھن کي بہ تہ آخر اهي سڀ ايئن ئي ڇڏي ويندا.“

(ڇپيل: آچر 19 نومبر 2006ع)

ڪالم / مضمون

سائين، محبت ۽ حياتي: رمزون (خواب نگر)