خوشيءَ جو مُلھہ (سائين)
ڳالھيون تڪڙيون تڪڙيون ٿي رهيون هيون...يعقوب، اسانجي پاڙي ۾، هڪ جاءِ جي ڪُنڊ تي ويھندو آهي. جاءِ جي ان ڪنڊ تي فُٽ پاٿ جي پاسي کان بجليءَ جو پول لڳل آهي. يعقوب ان پول ۾ ڦاٽل پراڻي ڳوڻي ٽنگيندو آهي ۽ پنھنجي ’هَٽَ‘ لاءِ ’شيڊ‘ ٺاهيندو آهي. اهو شيڊ سج جي پاڇي سان مَٽجندو ويندو آهي. سڄي ڏينھن جي مسافريءَ ۾ ڪو هڪڙو اڌ ڪلاڪ اهڙو بہ اچي ويندو آهي جو اهو شيڊ بنھہ ڪم نہ ڪري سگهندو آهي... ان مھل، يعقوب، موڪل ڪري، روڊ جي پريان هڪ وڻ هيٺ آرام ڪندو آهي. هاڻي، ان وڻ هيٺان هُو پنھنجو ’شاپ‘ ڇو ڪونہ ٿو کولي... اها وري هڪ ٻي داستان آهي. پر هاڻي، اسان جو اهو ڪنگلو، ڪاٻاڙي ’موچي‘، سائينءَ وٽ، خوشيءَ جي لحاظ کان بل گيٽس کان مٿي هو. اتي ڪنھن سڙٻاٽ ڪيو، ”اهو ضروري تہ ناهي سائين... ٿي سگهي ٿو بل گيٽس اتي خوش هُجي..“
”مون ائين چيو ڇا ابا...تہ ڪو اهو صاحب خوش ناهي...مون تہ اهو سڀ خوشيءَ جي سراسر جي حوالي سان چيو هو... خوشي جيڪا مايا سان ٺھي ئي ڪونہ ۽ اها صرف ۽ صرف ان ڪري ڪونہ ٺھندي آهي جو اسين دراصل پنھنجو پاڻ کان ڪاوڙيل هوندا آهيون... پنھنجو ناراضپو اسان کي پاڻ سمجهہ ۾ نہ ايندو آهي... جڏهن سمجهہ ۾ نہ ايندو آهي تہ پوءِ پرچائڻ جو ڪو دڳ بہ نظر نہ ايندو آهي...بس ڪُلھن تي بار وڌندو ويندو آهي...خوشي گم ٿيندي ويندي آهي... حياتيءَ جا پير گِھلجندا رهندا آهن. وقت سفر طئي ڪندو رهندو آهي...“ سڀ ماٺ ٿي ويا هئاسين... ڳالھہ سمجهہ ۾ نہ ايندي بہ اچي رهي هُئي. ’ڌپو‘ تہ هر ڪنھن کي پئجي رهيو هو. بس ڪوشش اها ئي هُئي تہ منظر ڪجهہ ’واضح‘ ٿئي ۽ شيون ’چٽيون‘ نظر اچن.
اڄوڪو ڪلاس عجيب هو. الاءِ ڪيترن ڏينھن کان پوءِ ديدار نصيب ٿيو هو. ملڻ جي ۽ وڇڙڻ جي ساعت بہ مقرر هوندي اٿوَ عزيزانِ مَن... ماڻھو ڪيترا بہ ڪشالا ڪڍي، ڪيترو بہ مٿو هڻي. الاءِ بَرن بحرن جا ڪيترا سفر لتاڙي... جي نہ ملڻو آهي تہ اوهان جو ’محور‘، ائين سامھون کان، ٻيءَ گهٽيءَ کان نڪتو هليو ويندو ۽ جي ملڻ مقدر آهي تہ ’پرين‘، هڪدم سامھون اچي بيھندو آهي.
مون کي حسبِ عادت دير ٿي وئي هُئي. ڳالھہ جاري هئي، هر ڪنھن جا ڪن پنھنجون اينٽينائون کوليو ويٺا هُئا... مام منُڌل هُئي. جنھن کي مرشد سائينءَ پنھنجي حساب سان واضح پئي ڪيو... ”ماڻھو مَٽجي ويو آهي ٻچا...“ هنن پاڻيءَ جي گلاس ۾ نھاريو ۽ پوءِ ان مان ڍڪ ڀريائون... گلاس رکندي، هنن ڳالھہ جاري رکي ”ٻارن کي ئي ڏسو، اڳي ٽڪو خرچي ملي تہ ڪمال ٿيندو هو...هاڻي رڳو گهٽيءَ جي ڪنڊ واري دڪان تي وڃڻ لاءِ ئي هر چڪر ۾ ڏھہ رپيا ٿا کپن... هلو ڀلا... جي اهي بہ ملي ٿا پون تہ چاٻيءَ واري يا ريموٽ ڪنٽرول سان هلندڙ رانديڪي جي بہ اها خوشي حاصل نہ ٿي ٿئي، جيڪا آڳاٽن ماڻھن کي ٺڪر جي رانديڪڙن مان ٿيندي هُئي.“
اتي ڪنھن جملو آڇيو ”اهو ڪيئن ٿو ٿي سگهي سائين؟ ٿي سگهي ٿو تہ جيڪا هاڻي خوشي ملي ٿي، سا خوش ٿيندڙن کي اهو ئي احساس ڏياريندي هُجي، جيڪو احساس اڳلي وقتن جي هر ماڻھن کي ٿيندو هو... مُنھن تہ هاڻي بہ ٻھڪن ٿا قبلا...“ هڪ وڏي مرڪ سندن مُکَ تي لھي آئي... وڏي ائين جو لڳو تہ سندن سڄو چھرو مُرڪي اٿيو هو...”توکي هن دؤر ۾، دنيا جي هن سفر ۾ گهڻا ماڻھو ٻھڪندڙ مُنھن سان مليا آهن شھزادا...؟ اکيون بند ڪر... آڱرين جا پور کڻ ۽ ڳڻي ٻڌاءِ... جي شرمساريءَ کان بچڻ گهرين تہ انھن کي ڪنھن نہ ڪنھن انگ سان ضرب ڪري پوءِ تعداد ٻڌائجانءِ.“
هاڻي سڀ چپ ٿي ويا...سندن مُک ڳاڙهو ٿي ويو. آواز ۾ ڄڻ جلال اچي وَين...”اها ڳالھہ مان ان ڪري شدت سان ڪيان ٿو تہ خوشيءَ سان مُنھن ڪونہ ٻھڪندو آهي نادان... خوشيءَ سان روح ٻھڪندو آهي... خوش تہ روح ٿيندو آهي. جسم کي ڪھڙي خبر تہ خوشي ڇا ٿيندي آهي. هٿ، پير، ٻانھن، اک... جسم جو ڪوبہ عضوو توکي درد تہ ٻڌائي سگهن ٿا، پر خوشي نہ... ٻانھن ۾ سور هوندئي تہ رڙ ڪندي تہ هتي سُور آهي، پر جي خوش هُجين تہ ڪنھن جاءِ تي هٿ رکي ٻڌائي سگهندين تہ مُنھنجو هٿ خوش آهي يا مُنھنجي پير ۾ خوشي ڀرجي وئي آهي. خوشي تہ مٺا يا روح ۾هوندي آهي يا قلب ۾، قلب اسان جو غير مطمئن ٿو هُجي... ڇاڪاڻ تہ اسين دُنيا جي ڌنڌن ۾پاڻ سان پاڻ ئي اهڙي حالت ٿا ڪريون جو روح جا ٽانڪا ٽُٽي پون ٿا ۽ قلب کي ڌڪ لڳي ٿو. تڏهن تہ چيم نہ تہ پنھنجو پاڻ کي راضي ڪر يعني پنھنجي قلب کي خوش ڪر... خوشي اتي ئي جارو ٺاهي اچي ويھندي.“
”۽ روح سائين..؟“ مُنھنجي واتان نڪتو، بس بي اختياريءَ ۾ چئي ويو هُئس.
”روح تہ نفاستن جو ڪمال هوندو آهي بابا... مٿس بار تہ اسان جا ڪُڌا ڪرتوت ڪن ٿا... هاڻ اُنھن ڪڌن ڪرتوتن ۾ گناهن جي خالي لسٽ نہ رکجانءِ... ڪنھن جي دل ٽوڙيَئي تہ بار پوندئي... رڳو اهو نہ سمجهجانءِ تہ رشوت ورتم تہ روح مُنجهندو...ڪنھن جو حق غضب ڪيئي، ڪنھن سان زيادتي ڪيئي... مطلب نفيس روح تي وزن وِڌئي... هاڻي جي اهو دٻجڻ شروع ٿئي تہ پوءِ خوشي ڌوڙ ملندئي؟“
”تہ پوءِ ڇا ڪجي سائين؟“ هڪڙو اُداس آواز اُڀريو، سائينءَ ڏانھنس نھاريو.
”ٻڌايم نہ، سڀ کان پھرين پاڻ کي پرچائجي... ڏسو، توهان ڪڏهن اُنھيءَ ڳالھہ تي غور ڪيو آهي تہ سڀ ڏينھن هڪ جھڙا ٿي ويا آهن، جي آهي عيد تہ اُها بہ ساڳي، جي آهي سالگرھہ تہ اُن جو انداز بہ ساڳيو... جي آهي ڪا شادي مرادي تہ اُن جا رنگ ڍنگ بہ ساڳيا آهن... تہ هاڻي سڀ ڪُجهہ ساڳيو آهي تہ پوءِ اُنھن جو فرق ڪيڏانھن ويو!؟ فرق، اسان جي روح جو بار کائي ويو، نفاستون، نفاستن کي سمجهنديون آهن. اُهي ئي جي سلامت نہ رهن تہ ڪير رهندو؟ ڪير سمجهائيندو؟ ڳري روح سان، مُنھن تي هڪڙي وڏي مُرڪ وکيري، اسين بي جان ڀاڪرن ۾ ماڻھن کي ڀريون ٿا... اچو ياد ٿا ڪريون، گهڻن ڀاڪرن ۾ گرمي هُئي ۽ گهڻيون مُرڪون جاندار هيون؟ رسمي نموني، فارملي سڀ ڪُجهہ ٿئي ٿو... خوشي بہ رسمي اٿَوَ ٻچا... بس پوءِ رسم تہ رسم آهي.“ سڀ ماٺ هُئا. سائين جي نگاھہ هڪ هڪ جي وجود ۾ ڇيد ڪري رهي هُئي.
”اڳي زماني جا ماڻھو، جڏهن ملندا هُئا تہ هڪدم’شخرانو‘ ادا ڪندا هُئا... مطلب تہ ﷲ جو شڪر تہ مولا جلشانہ، تو وري ملاقات تہ ڪرائي... اي مُنھنجا مالڪ، هڪڙو ڀيرو ٻئي ديدار جو موقعو تہ نصيب ڪيئي... تُنھنجون لک ڀلايون... هاڻي اهڙي ڪا سوچ آهي؟ ڪنھن سان بہ ملڻ مھل توهان ڪڏهن ائين سوچيو آهي.؟ ناهي سوچيو، ڇاڪاڻ تہ اوهان تہ سيني ۾ مُلاقات جي پڪ کڻي ٿا گهمو بابا ۽ جنھن شئي جي پڪ هُجي، اُن جي حاصلات مان روح کي ڪھڙي خوشي ٿيندي چريا... خوشي تہ سدائين اوچتي هوندي آهي جنھن ۾ انگ انگ جهومندو آهي... خوشي ۾ چھري جو محتاج ناهي ٿبو ڇاڪاڻ تہ وجود جو ذرو پرزو ڳالھائيندو آهي... توهان آزمائي ڏسو، هٿ بہ چوندو تہ پير بہ... زمين ئي نہ ملندي بابا... سڪڻائپ ئي ختم ڪونہ ٿيندي... استاد چيو آ:
مُنھنجي اک سڪڻي، مُنھنجي دل سڪڻي
مون کي سڪڻو سڪڻو ڪوٺ مٺا
اڄ مُنھنجي اڱڻ تي آيو آن
سنجيدن وانگر ڪيئن رهان
ريءَ راند ڪُڏان، ريءَ ڇير نچان
مُون کي نچڻو نچڻو ڪوٺ مٺا
جيڪا مُنھنجي دل جي دولت آ
جيڪا مُنھنجي من جي چاهت آ
سا آ سڀ تُنھنجي، سا آ سڀ تُنھنجي
مُون کي سکڻو سکڻو ڪوٺ مٺا
تہ بس، اها سڪڻائپ ئي خوشي ٿوَ راڻا...هاڻي چئو طرف مال آهي، اُن ڪري اُن جي سڪڻائپ وڌي وئي آهي...جي چئو طرف محبت هُجي تہ روح بہ سڪي نہ... ۽ جي اڃا بہ ڳالھہ کي وڌايون ۽ اهو کڻي مڃيون تہ محبت آهي تہ پوءِ روح بہ تہ هُجي نہ جيڪو پنھنجو پاڻ سان پرچيل هُجي... ڪُجهہ وقت پاڻ سان گذار، پنھنجو رُٺل قلب پرچائَي، روح کي راضي ڪرڻ جا ڪي ’سانگ‘ سوچ... توکي خوشيءَ جو مُلھہ پاڻ ئي معلوم ٿي ويندو.“
(ڇپيل: آچر 07 جون 2015ع)