ڪالم / مضمون

سائين، محبت ۽ حياتي: رمزون (خواب نگر)

هيءُ ڪتاب ’محمود مغل‘ جي ڪاوش اخبار ۾ ڇپيل مشھور ڪالم سلسلي ’خواب نگر‘ جي 38 چونڊ ڪالمن تي مشتمل آهي.’خواب نگر‘ جڏهن ’ڪاوش‘ اخبار ۾ هفتيوار ڇپبو هيو تہ انھن ڏينھن ۾ جيڪا پذيرائي، هن ڪالم کي ملي هئي، شايد ئي ڪنھن ڪالم نگار جي حصي ۾ اهڙي ناماچاري آئي هجي. ان جو سبب خاص ڪري اهو هيو تہ ’خواب نگر‘ ماڻھن سان ’سندن‘ دل جون ڳالھيون ڪندو هو يا ماڻھن سان ’پنھنجي‘ اندر جي لھسُن جون ڳالھيون ڪندو هو. محبتن واري مامَ جي کول ڪندو هو ۽ نفرتن جا نتيجا اظھاريندو هو. ’خواب نگر‘ ماڻھن جي سمجهہ واري گهرج کڻي حاضر ٿيندو هو ۽ ائين لڳندو هو تہ واقعي ڪو ’سائين‘، ڪو ’مرشد‘ پنھنجن خليفن يا مريدن سان رمزن جا راز کولي حياتي ۽ ان جا ڪارونھوار سمجهائي رهيو آهي.

  • 4.5/5.0
  • 122
  • 30
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • محمود مغل
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book Saien, Muhabbat ain Ha’ya’ti: Ramzoo’n [Khwaa’b Nagar]

محبت جي گوءِ (سائين)

هنن نھاريو هو ۽ گھري مُرڪ آڇيندي پُڇيو هُئائون، ”مُنجهيل سُٽُ تہ ڪونھي. سنئين سڌي ڳالھہ آهي. سوال جو جواب ورنايو تہ هارائڻ کان پوءِ ماڻھوءَ وٽ ڇا بچندو آهي؟“
سڀ ڪلاس ۾ موجود هُئاسين، عملي حياتيءَ جي حوالي سان سبق جاري هو. سائينءَ، زندگيءَ ۾ فتح و شڪست جي رنگن کي واضح پئي ڪيو ۽ سڀ حيرتن جي جھان مان ٽٻيُون کائي، پُسِي حيرت زدہ ٿي رهيا هُئاسين. ”هِن حياتيءَ ۾ انسان رڳو کٽڻ لاءِ ئي ايندو آهي ٻچا.“ هڪ هڪ ڏانھن نھارڻ جو کين ملڪو حاصل آهي. انداز ڪمال هوندو اٿن. اکين ۾ ديد جي جاءِ تي الاءِ ڇا ڇا کڻي ايندا آهن. پيار، محبت، ڪاوڙ، گهُورَ، سمجهاڻي. ڄڻ تہ انھن جاڙن ڀِرُن جي هيٺان، اُڇل جا منتظر هوندا آهن. ”ڪير آهي جيڪو هارائڻ جي سوچ کنيو، دنيا ۾ نروار ٿيندو هُجي!؟ ميدان کڻي ڪھڙو بہ هُجي، هوندو هر ڪنھن کي کٽڻو ئي آهي. رانديون، نوڪريون، عھدا، رشتا، رشتيداري، جتي نھارِ اتي هر ڪنھن جو هٿُ، فتح جي هٿ کي جهلڻ جو منتظر هوندو آهي. شڪست کي تہ ڄڻ ڪرايُون ئي نہ هونديون آهن سھڻا... بلڪہ، سدائين بنان ٻانھن جي هوندي آهي.“
سڀني هڪٻئي ڏانھن نھاريو، سائين پاڻيءَ جو هڪ وڏو ڍڪ ڀريو، ”هوندي بنان ٻانھن جي آهي، پر جنھن مھل پاڻ سان گڏ وٺي وڃڻ گهُري، تہ الاءِ ڪٿان، منجهائنس هڪ ڀاڪر نڪري ايندو آهي، جيڪو شڪست خورده کي ساڻ وٺي ويندو آهي.“
”شڪست کي هٿ معنيٰ ناهي هوندو سائين؟“ هڪ شاگرد پُڇيو. ”اهو ئي تہ چوان پيو نہ بابلا... شڪست وٽ وجود هوندو آهي، دسترس هوندي آهي، دَست نہ هوندو آهي. بنان هٿن جي هٿ جهلي وٺندي آهي... ماڻھو فتح جي سرخوشيءَ کان دامن ڇڏائي ويندو آهي، شڪست جي الم کان پري ناهي وڃي سگهندو... هٿ جهلي تہ سڏڪو تہ آيو ئي آيو.“
”اسين شڪست کان ڊنل هوندا آهيون سائين؟“ سوال بُلند ٿيو، تہ هنن جي اکين جو رنگ ڄڻ مَٽجي ويو. ”اسين دراصل پنھنجو پاڻ کان ڊنل هوندا آهيون شھزادا، شڪست ۽ فتح سان اسان جو ڪو خاص جھان ناهي هوندو. انھن سان جُڙيل احساسن ۽ پنھنجي ردِعمل جي خوف ۾ اسين ڀڄندا ڀرندا رهندا آهيون. فتح جي خوشي ملي تہ ڊپ وڪوڙي ويندو آهي تہ ڪنھن جي نظرَ نہ لڳي... ڪا هُوسَ، ڪا بدنظري کائي نہ وڃي ۽ شڪست جو درد عنايت ٿئي تہ ٻين جي ڪهل ڀريل نگاهن جو وزن سَٺو ناهي ٿيندو. ماڻھو پاڻ تي پاڻ ئي بار ٿي ويندو آهي.“
حياتيءَ جي هڪ بازي تازي تازي هارائي آيو هوس. اعتبار جو هڪ رشتو وري ڀور ڀور ٿيو هو. محبت ڪُجهہ وکون پريان اچي، سائي جهنڊي کڻي هلي وئي هُئي. رشتن جو ڀرم قائم نہ رهيو هو. مان هن ڀيري بہ بازي هارائي ئي موٽيو هُئس ۽ انھيءَ جي کين پروڙ هُئي. ٻُڌائڻ جي کين ڪا خاص ضرورت نہ هُئي، ماڻھو هارايل هُجي تہ پري کان پڌرو هوندو آهي.
”حياتيءَ جي وڏين جنگين مان محبت بہ هڪ هوندي آهي، بلڪہ ائين کڻي چئجي تہ وڏي ۾ وڏي جنگ هوندي ئي محبت آهي. انسان پنھنجو الھہ تلھہ لڳائيندو آهي ۽ نتيجو ڪڏهن مُرڪن جا خزانہ تہ ڪڏهن ڳوڙهن جو درياھہ هوندو آهي. اهي خزانہ ۽ درياھہ، محبت جي عملَ ۾ هر وقت جاري رهندا آهن. محبوب جي نگاھہ پاڻ ڏانھن کڄي تہ چپن تان مُرڪ ڪٿان ٿي غائب ٿي سگهي ۽ جي سندس اک جو تابُ، ڪنھن ناراضگيءَ کي ظاهر ڪري تہ پنھنجي اک جو ڳوڙهو ڪٿي ٿو جَهلَ ڏئي؟ پر اهي ٻئي عنايتون، انتَ کان پوءِ ڪنھن هڪ ۾ رهجي وينديون آهن. يا مُرڪ خزانہ سامھون هوندا آهن يا ڳوڙهن جو درياھہ... هاڻي نصيب ۾ ڇا ٿو اچي، جي اُن جي اڳواٽ خبر هُجي تہ ماڻھو محبت جي مام کان ڪوھہ پري ڀڄندو وتي بابا.“
هُنن وڏا وڏا ڍُڪ پئي ڀريا. لڳي پيو اندر ۾ ڪا ڄَرَ هُجينِ. ”محبت کان ماڻھو ڀڄي سگهندو آهي سائين؟“ چئي ڏنم، الاءِ ڪيئن چيم. ”ڀڄڻ جي ڪندو آهي، ڀڄي ناهي سگهندو سھڻا.“ هُنن مُرڪيو. ”محبتَ ۽ محبتَ ۾ چوٽ کاڌل شخص، گڏ گڏ ڊوڙندا آهن. محبت ۾ چوٽ کاڌل، ٻئي ڀيري گوءِ ۾ شرڪت کان لھرائيندو آهي. ڄاڻندو آهي تہ جي وري هارائي ويس تہ ڪٿي جو ڪونہ رهندس.“ مُنھنجي ڏيک مان سمجهندي چيائون، ”چئو...چئو، جيڪي چوڻ ٿو گهرين، چئو ٻچا.“
”محبت ۾ چوٽ کاڌل، وري بہ محبتَ سان گوءِ ۾ ڇو هوندو آهي سائين؟“
”ڇاڪاڻ تہ هُو نفرت ناهي ڄاڻندو ابا... محبت ڪندڙ، دراصل دل جو ڪمزور هوندو ٿئي... دل جو پڪو ئي نفرت ڪندو، جنھن جي سُتيءَ ۾ محبت پيل هُجي، اُهو نفرت کان اڳ ۾ ئي کٽيل هوندو آهي. سندس اصل مقابلو تہ محبت سان ئي هوندو آهي.“
”اڳواٽ خبر رکڻ کان پوءِ بہ، مقابلي ۾ شريڪ ٿيندا آهيون سائين؟“
”اسين، زندگيءَ ۾ صرف هڪ هار کان اڳواٽ واقف هوندا آهيون بابا ۽ اها زندگيءَ جي هارَ هوندي آهي“ هنن پاڻيءَ جو ڍُڪ ڀريندي مون تي خفيف نگاھہ وڌي ۽ چھرو موڙي ٻين ڏانھن ڪري ورتائون. ”هوش سنڀالڻ ساڻ ئي اسان کي معلوم ٿي ويندو آهي تہ حياتيءَ جي بازي شروع ئي هار جي خبر ڏيڻ سان ٿئي ٿي. ساھہ جو طبل وڄي ئي ان نوبت سان ٿو تہ بس هاڻي کُٽ کُٽان جو جھان آهي، هڪ ڏينھن تہ زندگيءَ کي اوَس بہ هارائڻو آهي. معنيٰ اسين، رڳو حياتيءَ جي بازيءَ ۾ هارائڻ کي سمجهندا آهيون. ٻئي ڪنھن بہ ميدان ۾ اهڙي ڪا سوچ هوندي ئي ناهي. ڪروڙين مداحن جي وچ ۾، راند جي ميدان ۾ لھندڙ رانديگر بہ شروعات فتح جي اڳواٽ خيال سان ڪندا آهن.“
”نہ پر سائين، هارائڻ جي خبر تہ انھن کي بہ هوندي آهي، لازمن هڪڙو کٽيندو هڪڙو هارائيندو...“ ڪنھن ڪُڇيو، سائين جي ڳالھہ ڪٽجي وئي هُئي. ڳالھائيندڙ جو ڪنڌ جهڪي ويو هو، سائينءَ جو لھجو، جلال ڀريل ٿي ويو... ”خبر ۽ پَڪَ ۾ فرق هوندو آهي نادان، زندگيءَ کي موت جي پڪَ هوندي آهي، خبر بہ هُجيس ٿي پر انجام اهو ئي لڳيس ٿو، جڏهن تہ راند ۾، ترقيءَ ۾، رشتي ۾، خبر ڀلي هُجي، هارَ جي انجام جي پڪَ نہ هوندي آهي.“
سڀ ماٺ ٿي ويا هُئاسين. هنن مرڪزِ نگاھہ مون تي ڪيو، ”هارائي اچجي تہ ڳاٽُ اوچو هُجي بابا، شڪست نظرن کي ڪمزور نہ ڪري، نگاھہ ۾ ڌنڌ نہ ڀرجي. جيڪِي روئڻو هُجي، اهو بس هڪ مھل ئي روئي وٺجي ۽ پنھنجو پاڻ کي اهو سمجهائجي تہ هارائڻ کان پوءِ ماڻھو وٽ ڇا بچي ٿو.“
اکين ۾ ڪُجهہ ڀرجيو پئي پر ضبط بہ طلبگار هو.
”هارائڻ کان پوءِ بابا، ماڻھوءَ وٽ فتح کان سواءِ سڀ ڪُجهہ بچي ٿو. سڄو سارو پنھنجو پاڻ بچي ٿو، جنھن کي سنڀالي وري، ڪنھن ٻي بازيءَ ڏانھن جُوھہ وجهي سگهجي ٿي. محبت جي گوءِ ۾ سڀ ڪُجهہ هارائڻ کان پوءِ بہ جي ماڻھو، پنھنجو پاڻ سنڀالي وڃي تہ ان فاتح کان لکين درجا بھتر هوندو آهي، جيڪو کٽڻ کان پوءِ بتال ٿي ويندو آهي.“

(ڇپيل: آچر، 26 مارچ، 2017ع)