محروميءَ جون چار عام صورتون
لکين ماڻهو صحت جي محروميءَ ۾ مبتلا آهن. ڇا انيڪ معاملن مان اهو هڪ جائز عُذر آهي؟ ڪجھ لمحن جي لاءِ اوهان ماڻهن متعلق سوچيو، جن کي اوهان سڃاڻو ٿا۽ اهي نهايت ئي ڪامياب ماڻهو آهن، پر انهن ڪڏهن صحت جي محروميءَ جو عُذر ڪونه ڪيو هوندو.
منهنجي فزيشن ۽ سرجن دوستن ٻڌايو ته ان جو اصل ڪارڻ بلوغت وارو زمانو آهي. بلوغت جو نه هجڻ آهي. ائين جسماني طور تي هر ڪنهن سان ٿئي ٿو. ڪجھ ماڻهو ته مڪمل طور تي هٿيار ڦٽا ڪري ڇڏيندا آهن. ڪجھ ۾ هي صحت جي محرومي جي شڪل ۾ ظاهر ٿئي ٿو. پر ڪاميابي تي ويساهه رکندڙ ماڻهو هن کان بلڪل متاثر ڪو نه ٿا ٿين. صحت جي باري ۾ صحيح ۽ غلط روين جا ”تجربا“ هڪ ٽيپهريءَ جو مون سان به واقع ٿيا. ڪليوي لينڊ ۾ مان پنهنجي گفتگو ”تقرير“ ختم ڪري اچي رهيو هيس ته هڪ ٽيهن سالن جو نوجوان مونسان گڏگڏ هلندو پئي آيو ۽ مونکي چوڻ لڳو: ”مان اوهان سان ڪجھ منٽ نجي ڳالهه ٻولهه ڪرڻ چاهيان ٿو“. هن منهنجي گفتگو بابت تبصرو ڪندي چيو: ”مونکي ڊپ آهي ته اوهان جا ويچار، مونکي ڪو گھڻو بهتر نه ٿا ڪري سگھن“.
هن گفتگو جاري رکندي چيو: ”اوهان ڏسو پيا ته منهنجي دل صحيح طور تي ڪم ڪو نه پئي ڪري. مون پنهنجو معائنو ڪرايو آهي“. هن وضاحت ڪئي ته هو چئن ڊاڪٽرن کان معائنو ڪرائي چڪو آهي، پر انهن هن جي بيماريءَ کي ڪو نه ڄاتو. هن مونکان پڇيو ته، مان سندس لاءِ ڇا ٿو تجويز ڪريان.
مون چيو ته مان دل جي بيماريءَ جي باري ۾ ڪجھ نه ٿو ڄاڻان. پر مان توهان لاءِ ٽي ڪم تجويز ڪندس. پهريون ڪم اهو ته مان توکي دل جي مرضن جي بهترين ڊاڪٽر ڏي وٺي هلندس ۽ ان جي رپورٽ کي حتمي مڃيندس. ان کان اڳ توهان چئن ڊاڪٽرن کان معائنو ڪرائي چڪا آهيو. اهي اوهان جي دل جي باري ۾ ڪا خاص ڳالهه معلوم ڪري ڪونه سگھيا، پنجون ڊاڪٽر اوهان جو آخري ۽ حتمي معائنو ڪندو. اهو به ٿي سگھي ٿو ته تنهنجي دل مڪمل طور تي ٺيڪ نه هجي. جيڪڏهن پنهنجي دل بابت تمام گھڻو پريشان ۽ ڳڻتيءَ ۾ آهين ته ٿي سگھي ٿو ته توهان دل جي شديد بيماريءَ ۾ مبتلا ٿي وڃو، ڇو ته جڏهن اوهان باربار انهيءَ بيماريءَ جي باري ۾ پريشان آهيو ته اها پريشاني اوهان کي دل جي عارضي ۾ مبتلا ڪري ڇڏيندي.
ٻيو ڪم اهو آهي ته توهان ڊاڪٽر شنڊلر جي عظيم ڪتاب ”هڪ سال جا 365 ڏينهن ڪئين گذارجن“ پڙهو. ڊاڪٽر شنڊلر ان ڪتاب ۾ لکي ٿو ته هر اسپتال جي چئن بسترن مان ٽن بسترن تي اهي ماڻهو هوندا آهن، جيڪي جذباتي بيمارين جي ڪارڻ بيمار ٿيندا آهن.
سمجهو ته چئن مان ٽي ماڻهو اهڙين بيمارين ۾ مبتلا آهن. اهي مريض جيڪڏهن پنهنجي جذبات تي قابو پائن ته اهي بلڪل ٺيڪ ٿي سگھن ٿا. انهيءَ ڪري ڊاڪٽر شنڊلر جو ڪتاب پڙهي، پنهنجي جذبات تي قابو ڪرڻ سکو.
ٽيون ڪم اهو آهي ته ”پڪو پهه ڪريو ته توهان کي ان وقت تائين جيئرو رهڻو آهي، جيسيتائين موت نه ٿو اچي“..... مون انهيءَ نوجوان کي ٺوس تجويزون ڏنيون.
ڪيئي ورهيه اڳ، مان پنهنجي هڪ وڪيل دوست سان مليس. هو ٽي بي جي مرض ۾ ورتل هو. هو ڪم ڪرڻ کانپوءِ به سٺِي زندگي گذاري سگھي پيو، پر هو قانون جي پريڪٽس ڇڏڻ جي لاءِ تيار نه هو. سندس تعلق نهايت ئي سُٺي خاندان سان هو. هو حقيقي معنى ۾ زندگيءَ جو لطف ماڻي رهيو هو. منهنجي انهيءَ وڪيل دوست جي ڄمار 78 سال هئي. هن پنهنجو فلسفو هنن لفظن ۾ بيان ڪيو: ”مان ان وقت تائين زندهه رهڻ گھران ٿو، جيسيتائين موت نه اچي. مان پنهنجي اڌوري زندگي ڇو گذاريان؟ جيڪو انسان موت جي باري ۾ پريشان رهي ٿو، اهو اوترو ئي جلدي موت جي هنج ۾ هليو ٿو وڃي“.
مان جهاز ۾ ڊيٽرائيٽ وڃي رهيو هيس. انهيءَ سفر ۾ مون کي هڪ خوشگوار تجربو حاصل ٿيو. هوائي جهاز لينڊ ٿيڻ تي هو، مون ٽڪ ٽڪ جو آواز ٻڌو، مون غور ڪيو ته اهو آواز مون سان گڏ ويٺل مسافر مان پئي آيو. هو کِلي ڪري چوڻ لڳو ”هي بم ناهي بلڪ اهو آواز منهنجي دل مان پيو اچي.“
مان هيڪاري وڌيڪ حيران ٿيس، مون کي تعجب وچان ڏندين آڱريون اچي ويون.... هن مون کي ٻڌائڻ شروع ڪيو:
”هي رڳو 21 ڏينهن اڳ جي ڳالهه آهي ته منهنجي دل جو آپريشن ٿيو ۽ ان ۾ پلاسٽڪ جو والِو وڌو ويو آهي. اهو ٽِڪ ٽِڪ جو آواز اِنهيءَ والو جو آهي.
هن چيو ته بس چند مهينن جي ڳالهه آهي، ان کانپوءِ دل تي نئون گوشت اچي ويندو ۽ نئون والو ان جي هيٺان اچي ويندو.
مون پڇيو ته پوءِ توهان ڇا ڪندو؟ هن چيو ته مون وٽ هڪ وڏو منصوبو آهي. مان قانون جي تعليم حاصل ڪرڻ جي لاءِ واپس قيني سوٽا ايندس. مون کي اميد آهي ته آءُ ڪجھ دير گورنمينٽ سان گڏجي ڪم ڪندس.
ڊاڪٽرن مون کي چيو ته بس رڳو ڪجھ احتياط ڪج، ان کانپوءِ بلڪل ٺيڪ ٿي ويندين.
صحت جي مسئلي ۾ ٻه طريقا آهن. اوهان پهرين شخص کي ڏٺو ته کيس يقين نه هو ته سندس صحت بلڪل ٺيڪ آهي، بلڪه ضرور ڪجھ نه ڪجھ خرابي آهي. انهيءَ ڪري هو پريشان ۽ دٻاءَ جو شڪار هو. انهيءَ ڪري هو ناڪاميءَ جي شاهراهه تي وڃي رهيو هو. هو ٻين کان به اهو ئي چاهي پيو ته هو اهو چون ته اڳتي وڌڻ هن جي وس جي ڳالهه نه آهي.
جڏهن ته ٻيو شخص نهايت ئي مشڪل آپريشن مان لنگهيو هو. پر هو پُر اميد هو ۽ ڪجھ ڪرڻ پيو گھري. اهي ٻئي شخص پنهنجي پنهنجي انداز ۾ پنهنجي صحت بابت سوچين پيا ۽ سندن سوچ جي مطابق سندن صحت جا اثر مرتب ٿي رهيا هئا.
مونکي ڪجھ تجربا صحت جي محروميءَ جي حوالي سان به ٿيا آهن. مان ذيابطيس (شگر) ۾ مبتلا ٿيس. پوءِ خبر پئي ته اها هڪ بيماري آهي. مان خبردار ٿي ويس، مون سوچيو ته ذيابطيس هڪ جسماني حالت جو نالو آهي. جيڪڏهن مان ان جي سنگينيءَ بابت سوچيان ها ته اهو منفي رويو هجي ها ۽ ان سان تمام گھڻو نقصان ٿئي ها. ڳڻتي ۽ پريشانيءَ سان مرض وڌي ويندو آهي ۽ انسان مشڪل ۾ پئجي ويندو آهي.
فطري ڳالهه آهي، جڏهن مونکي شوگر هجڻ جي خبر پئي ته مان ان مرض ۾ مبتلا ڪيترن ئي ماڻهن سان مليس. مون انهن کان پڇيو ته جڏهن اها بيماري انتها کي پهچي ٿي ته ڇا ٿو ٿئي؟ هڪ ويچارو ته انهيءَ بيماريءَ کان ڏاڍو ڊنل هو. اهو ته جيئري هوندي به مئل هو. هو ويچارو وهم جو شڪار هو ۽ مذاق جي حد تائين هن بيماريءَ کي پنهنجي مٿان طاري ڪري رکيو هو. کيس ڊپ هو ته هو انفيڪشن ۾ مبتلا ٿي ويندو، هو ويچارو ساهه به ڊڄي ڊڄي پيو کڻي. سندس خوف کيس ڪجھ ڪرڻ ئي ڪو نه پيو ڏئي. هو گھڻو وقت پنهنجي ذهني قوت کي منفي طور تي استعمال ڪندو هو. هن جو اصل مرض شوگر نه هو، بلڪه هو صحت جي محروميءَ جي مرض ۾ مبتلا هو، هو هرو ڀرو پنهنجو پاڻ تي ترس پيو کائي.
انهيءَ بيماريءَ ۾ ورتل هڪ ٻئي شخص سان مليس، اهو هڪ تمام وڏي پبلشنگ ڪمپنيءَ جو ڊويزنل مينيجر هو. هن جو ڪيس بلڪل مختلف هو. هن مون سان تقريباَ اٺ ڪلاڪ گفتگو ڪئي ۽ انهيءَ ۾ هن ٻڌايو ته هو انسولين استعمال ڪري ٿو پر هو بيمار بلڪل نه پيو لڳي. هو پنهنجو ڪم ڪار نهايت سٺي طريقي سان ڪندو هو.
هن ٻڌايو ته هڪ ڏينهن مون کي ڏاڍي تڪليف ٿي، پر مان شيو ڪري ڪم تي هليو ويس، مون پنهنجو ڪم پورو ڪيو ۽ انهيءَ شخص کي دعا ڏني جنهن انسولين ايجاد ڪئي هئي.
منهنجو هڪ دوست آهي جيڪو ڪاليج جو استاد آهي. هو يورپ کان 1945ع ۾ وطن واپس آيو هو، سندس هڪ ٻانهه ڪونهي، هو معذور آهي، هر وقت مرڪندو رهندو آهي ۽ ٻين جي مدد به ڪندو آهي. هو نارمل انسانن وانگر پراميد زندگي گذاري رهيو آهي.
هڪ ڏينهن مون ڳچ دير تائين سندس معذوريءَ تي ڳالهايو. هن چيو مون کي رڳو هڪ ٻانهن آهي، اها ڳالهه بلڪل درست آهي ته ٻه بازو هڪ کان بهتر هجن ٿا، پر هڪ ٻانهن جي باوجود مان سئو سيڪڙو خوش آهيان. منهنجو هڪ ٻيو دوست جيڪو بهترين گولف کيڏندڙن منجهان آهي، ان جي به هڪ ئي ٻانهن آهي. هڪ ڏينهن مون ان کان پڇيو ته تون رڳو هڪ ٻانهن سان تمام ڀلي گولف ڪيئن ٿو کيڏي سگھين، جڏهن ته ڪجھ گولف کيڏندڙ ٻن ٻانهن جي هجڻ باوجود تو جهڙي سٺي گولف نٿا کيڏي سگھن؟
هن چيو، هي منهنجو تجربو آهي ته مثبت رويو، ٻن ٻانهن وارن، غلط رويو رکندڙ ماڻهن کي مات ڏئي ٿو. سوچو ته مثبت رويو ڪيڏي طاقت رکي ٿو؟ هميشه مثبت رويو، رڳو گولف جي ميدان ۾ نه بلڪ، زندگيءَ جي هر ميدان ۾ سوڀارو ڪري ٿو.