اڳواڻيءَ جا چار اصول
1. انهن ماڻهن کي فائدو پهچايو، جن ماڻهن جو اثر رسوخ حاصل ڪرڻ چاهيو ٿا.
2. سوچيو ته ڪهڙو انساني طريقو آهي، جنهن سان حالتن تي ضابطو آڻي سگھجي ٿو.
3. ترقي بابت سوچيو. ترقيءَ ۾ يقين رکو ۽ ترقي لاءِ اڳتي وڌو.
4. ڪجھه وقت جي لاءِ پنهنجو پاڻ سان صلاح ڪريو.
هنن اصولن کي اختيار ڪري ڏسو، توهان کي سٺا نتيجا حاصل ٿيندا. انهن اصولن کي هر روز موقعي جي مناسبت سان ڪتب آڻيو. اوهان ۾ ڳواڻيءَ جون صلاحيتون اڀرڻ شروع ٿي وينديون.
هاڻ ڏسون ٿا ڪيئن؟
اڳواڻي جو اصول نمبر 1.
انهن ماڻهن کي فائدو رسايو جن جو اثر ۽ اعتبار اوهان حاصل ڪرڻ چاهيو ٿا. جن ماڻهن جو اوهان اعتماد چاهيو ٿا، انهن کي فائدو پهچايو ۽ پوءِ ڏسو ته ڪيئن انهن ماڻهن تي جادوءَ جهڙو اثر ٿئي ٿو؟ انهن ۾ اوهان جا دوست، ساٿي، گراهڪ، ملازم وغيره، جيڪي به هجن، اهي اوهان جي وڌيڪ عزت ڪرڻ لڳندا. ٻيا ڇا سوچين ٿا؟ ڇا پسند ڪن ٿا؟ انهن جون خواهشون ڪهڙيون آهن؟ ان جي باري ۾ ڄاڻڻ ضروري آهي.
هتي ٻه معاملا پيش ڪجن ٿا، انهن کي پڙهي ڪري خبر پوندي ته ائين ڇو آهي؟
مسٽر ٽيڊ ٽيليويزن جي لاءِ اشتهاري فلم وغيره ٺاهڻ جو ڪم ڪندو آهي. ٻارن جا بوٽ ٺاهڻ واري هڪ ڪمپنيءَ مسٽر ٽيڊ سان انهن بوٽن جي وڪرو ڪرڻ لاءِ هڪ اشتهار ٺهرايو. مسٽر ٽيڊ اشتهار ٺاهيو. ان کان پوءِ ڪمپنيءَ سروي ڪرايو ته اشتهار ڪيئن هو؟ چار سيڪڙو ماڻهن چيو ڏاڍو سٺو هو، جڏهن ته 96 سيڪڙو ماڻهن ان کي اڻ وڻندڙ قرار ڏنو. اهڙيءَ ريت ڪمپنيءَ جا بوٽ ڪڏهن به وڪامي نه سگهيا. مسٽر ٽيڊ ان اشتهار لاءِ 20 هزار ورتا، پر هن پنهنجي اشتهار ۾ هي پيغام ڏنو ته بوٽ ڇو خريد ڪيا وڃن؟ جڏهن ته اشتهار اهڙو هئڻ گھرجي ها جو بوٽ وڪامجن، ڇو جو ٽيڊ فقط پنهنجي فائدي کي آڏو رکيو ۽ ڪمپنيءَ جي مفاد کي پنهنجي نظر ۾ نه رکيو. هن پنهنجو ذاتي نقطو پيش ڪيو، نڪي عام ماڻهن جي ذهني معيار کي سامهون رکيو. انهيءَ ڪري سندس اشتهار ناڪام ٿي ويو ۽ ٻارن جا بوٽ ٺاهڻ واري ڪمپني ناڪام ٿي وئي.
جون ڇو ناڪام ٿي؟
جون هڪ ذهين، تعليم يافته ۽ 24 سالن جي خوبصورت ڇوڪري هئي. هوءَ هڪ وچولي قسم جي دڪان ۾ ريڊي ميڊ ڪپڙن جي سيلز گرل هئي. هوءَ اعلى خاندان سان واسطو رکندي هئي. ان ۾ اهليت، جوش ۽ جذبو به گھڻو هو. ان بابت چيو ويو ته هوءَ وڏيون وڏيون ڪاميابيون حاصل ڪندي. پر جون ڪابه وڏي ڪاميابي حاصل نه ڪري سگھي ۽ ان دڪان تي رڳو اٺ مهينا ڪم ڪري هلي وئي. دڪان جي مالڪ ٻڌايو ته هوءَ سٺي ڇوڪري هئي ۽ ان ۾ ڪيتريون ئي صلاحيتون هيون. پر ان ۾ هڪ شيءِ جي گھٽتائي هئي ۽ اها هيءَ هئي ته اها دڪان تي ايندڙ گراهڪن جي باري ۾ ڪجھه به نه ڄاڻندي هئي. هوءَ کين پنهنجي مرضيءَ موجب چونڊ ڪرڻ لاءِ چوندي هئي. مون هن کي سمجھايو ته اسان کي پنهنجي پسند نه، پر گراهڪن جي پسند جو خيال رکڻ گھرجي. پر ان جو چوڻ هو ته مان جيڪو ڪجھه ڪري رهي آهيان، صحيح ڪري رهي آهيان. اهڙيءَ ريت جون ناڪام ٿي وئي. هوءَ هڪ پيسي واري خاندان سان تعلق رکندي هئي. ان جي لاءِ قيمت وغيره جي ڪا به حيثيت نه هئي. هوءَ گراهڪن جي خريداريءَ جي سگھه کي نه سمجھندي هئي، انهيءَ ڪري ناڪام ٿي وئي.
اصل نقطو هي آهي ته ٻين جي نظر سان ڏسڻ گھرجي. جڏهن اوهان ٻين کي فائدو پهچائيندا ته اهي اوهان تي ڀروسو ڪندا.
ڪيترائي سياستدان ان ڪري چونڊ هارائي ويندا آهن ڇو جو اهي عام ووٽ ڏيندڙ کي ان نظر سان ڏسڻ ۾ ناڪام رهندا آهن. هڪ سياستدان جيڪو پڙهيل لکيل هو، ۽ ان ۾ پنهنجي مخالف جهڙيون سڀ خاصيتون به هيون، پر هو پنهنجي مخالف کان بريءَ طرح هارائي ويو، ان جو رڳو هڪڙو ئي سبب هئو. اُهو هي ته هو ڳرن ۽ مشڪل لفظن کي پنهنجي تقرير ۾ استعمال ڪندو هو جن کي تمام گھٽ ماڻهو سمجهندا هئا. جڏهن ته ان جو مخالف عام ماڻهن جي زبان ۽ انهن جي پسند ۾ گفتگو ڪندو هو. يعني جڏهن اهو هارين سان ڳالهائيندو هو ته انهن جي زبان ۾، انهن جي مسئلن تي ڳالهائيندو هو. جڏهن ڪارخاني جي مزدورن سان ڳالهائيندو هو ته انهن جي مسئلن تي ويچار ونڊيندو هو. انهيءَ ڪري هو ڳري اڪثريت سان ڪامياب ٿي ويو.
ماڻهن تي اثر انداز ٿيڻ واري قوت کي وڌائڻ جي لاءِ هيٺين مشق ڪريو.
حالتون سٺا نتيجا حاصل ڪرڻ جي لاءِ پاڻ کان سوال ڪريو
ڪنهن ڪم جي هدايت ڏيندي وقت ان ڳالهه کي مد نظر رکو ته جنهن کي مان هدايت ڏئي رهيو آهيان سو انهيءَ معاملي ۾ نئون ماڻهو آهي. ته هاڻي ڇا مان پاڻ انهيءَ معاملي کي چڱيءَ طرح سمجھان ٿو؟
ڪو اشتهار لکندي ڇا مان عام ماڻهن جي پس منظر کي آڏو رکندي ان کي ذڪر ڪيل شيءِ جي باري ۾ ڪيئن مائل ڪري سگھان ٿو؟
ٽيليفون جا آداب جيڪڏهن مان پاڻ ٽيليفون ٻڌڻ واري جي جاءِ تي هجان ها ته پنهنجي آواز بابت ڇا محسوس ڪريان ها؟
تحفو جهڙو تحفو مان ڪنهن کي ڏيئي رهيو آهيان يا جيڪڏهن اهڙو تحفو مون کي ڏنو وڃي ها ته ڇا مون کي اهو پسند اچي ها؟
منهنجي حڪم ڏيڻ جو طريقو جهڙا حڪم مان ٻين کي ڏيندو آهيان، جيڪڏهن ان قسم جا حڪم مون کي ڏنا وڃن ته ڇا مان ان طريقي کي پسند ڪندس؟
ٻار جو نظم ۽ ضبط جيڪڏهن مان ٻار هجان ها ته ڇا اهڙي نظم ۽ ضبط کي قبول ڪريان ها؟
منهنجي ظاهري شخصيت جيڪڏهن منهنجو آفيسر مون جهڙا ڪپڙا پهريل هجي ها ته مان ان بابت ڇا سوچيان ها؟
تقرير جي تياري تقرير ٻڌڻ وارن جي پس منظر ۽ دلچسپين کي نظر ۾ رکڻ. جيڪڏهن مان انهن جي جاءِ تي هجان ها ته ان تقرير بابت ڇا چوان ها؟
خدمت ڪرڻ جيڪڏهن مان ڪنهن جو مهمان ٿيان ته ڪهڙي قسم جي موسيقي، کاڌو ۽ خدمت ڪرائڻ پسند ڪندس؟
هنن اصولن کي استعمال ڪريو. اهي اوهان کي ڪم ايندا.
1. ٻين جي حالتن کي نظر ۾ رکو ۽ پوءِ پنهنجو پاڻ کي انهن حالتن ۾ رکي ڳالهه ڪريو. ٻين جي دلچسپين، آمدني، ذهانت ۽ موجوده حالتن کي آڏو رکي ساڻن گفتگو ڪريو.
2. هاڻ پنهنجو پاڻ کان پڇو، جيڪڏهن مون کي ٻين جهڙيون ئي حالتون پيش اچن ته منهنجو ڪهڙو رد عمل هجي ها.
3. پوءِ اوهان جيڪو ڪم ڪندا، اهو ڪم اهڙو ئي هوندو، جهڙو ڪم ٻيا انهن حالتن ۾ ڪرڻ پسند ڪندا.
اڳواڻيءَ جو اصول نمبر 2:
سوچيو ته اهو ڪهڙو انساني طريقو آهي، جنهن سان حالتن تي ضابطو آڻي سگھجي ٿو؟ اڳواڻي ڪرڻ جي لاءِ ماڻهو مختلف طريقا استعمال ڪندا آهن. انهن ۾ هڪ طريقو آمريت جو آهي. اهڙو هر شخص ٻئي جي صلاح کان سواءِ هر فيصلو ڪندو آهي. هو پنهنجي هٿ هيٺ ڪم ڪندڙن جي ڳالهه ٻڌڻ به پسند نه ڪندو آهي ڇو جو کيس ڊپ هوندو آهي ته سندس زيردست کيس پريشاني ۾ ڦاسائي نه وجھن.
اهڙو آمر شخص گھڻي دير تائين نه هلندو آهي. ان جا ماتحت سدائين ڊڄندا رهندا آهن. جڏهن ته ڪجھه ماڻهو هن کي ڇڏي هليا به ويندا آهن، جيڪي باقي بچندا آهن، اهي سندس ظلم جي خلاف رٿابندي ڪندا رهندا آهن. نيٺ اهو آمر ناڪام ٿي ويندو آهي. قيادت جو ٻيو طريقو ڪافي سخت ۽ سرد هوندو آهي. دراصل اهڙو شخص فقط قانون جي ڪتاب جو آپريٽر هوندو آهي. هر شيءِ کي قانون جي ڪتاب جي حوالي سان ڏسندو آهي. اهو انسانن کي به مشين وانگر ئي سمجھندو آهي. انهيءَ ڪري سندس ان مشيني ڪم کي ماڻهو پسند نه ڪندا آهن. سندس ڪم ڪرڻ ۾ هڪ ٿڌائپ ۽ سختي هوندي آهي.
پر جيڪي ماڻهو اعلى قسم جي اڳواڻي ڪرڻ چاهيندا آهن، اهي ٽيون طريقو بحيثيت هڪ انسان اختيار ڪندا آهن. گھڻن سالن جي ڳالهه آهي ته مون جان سان گڏجي ڪم ڪيو هو. هو هڪ ڪپمنيءَ ۾ انجنيئر هو. جان واقعي هڪ انسان دوست هو. ڪو به ننڍي کان ننڍو ڪم ڪندي چوندو هو: اوهان به انسان آهيو، مان اوهان جي عزت ڪريان ٿو. مان اوهان جي هر طرح سان مدد ڪرڻ جي لاءِ تيار آهيان. جيڪڏهن ڪو سندس ڪمپنيءَ ۾ بدلي ٿي ايندو هو ته جان سندس رهائش جي لاءِ گھر ڳولي ڪري ڏيندو هو. هو پنهنجي آفيس ۾ ڪم ڪرڻ واري هر ملازم جي سالگرهه ملهائڻ جو به انتظام ڪندو هو. جان کي جيڪڏهن اها خبر پوندي هئي ته سندس ڪمپنيءَ ۾ ڪجھه اهڙا ماڻهو به آهن، جيڪي ٻئي مذهب جا آهن، ته هو انهن جي مذهبي ڏڻن تي کين خاص موڪلون ڏيندو هو. جيڪڏهن سندس ڪمپنيءَ جو ڪو ملازم بيمار ٿي پوندو هو ته هو ان جي خبرگيري ڪرڻ ويندو هو.
سندس ماتحت به ان جي گھڻي عزت ڪندا هئا. اهي جان جو ڏنل هر ڪم نهايت ديانتداريءَ ۽ محنت سان ڪندا هئا. جان واقعي ئي اڳواڻي واري صلاحيت رکندو هو.
هر موقعي ته پنهنجي ماتحت جي تعريف ڪريو. ان جي سهڪار جي ساراهه ڪريو. اوهان نه ٿا ڄاڻو ته هو ان جي بدلي ۾ اوهان جي لاءِ ڇا ڪجھه ڪري سگھن ٿا!
ماڻهن جي واکاڻ ڪريو. هڪ انسان جي حيثيت سان انهن جي رهبري ڪريو.
اڳواڻي جو اصول نمبر3:
ترقيءَ بابت سوچيو. ترقيءَ ۾ يقين رکو ۽ ترقيءَ جي لاءِ اڳتي وڌو. جڏهن اوهان جي باري ۾ ڪو چوندو آهي ته اوهان ترقي ڪري رهيا آهيو ته اها ڳالهه اوهان جي لاءِ عزت واري آهي. ترقي انهن ماڻهن کي ملندي آهي، جيڪي ترقي تي يقين رکندا آهن ۽ اها ترقي اوهان کي گھڻو اڳتي وٺي ويندي آهي. اصل اڳواڻ تمام گھٽ هوندا آهن، ڇو جو ان جي لاءِ ڪيترين ئي خاصيتن جي ضرورت هوندي آهي. بهترين اڳواڻن ۾ شامل ٿيڻ جي لاءِ اعلى بصيرت پيدا ڪرڻ ضروري آهي.
هيٺ ڏنل ٻه خاص ڪم ڪرڻ سان اوهان ترقي پسندي واري بصيرت پيدا ڪري سگھو ٿا.
1. جيڪو به ڪم اوهان کي ڪرڻو آهي، ان جي بهتري لاءِ سوچيو
2. جيڪو به ڪم اوهان کي ڪرڻو آهي، ان جي اعلى معيار بابت سوچيو
ڪجھه وقت اڳ جي ڳالهه آهي ته هڪ وچولي ڪمپنيءَ جي مالڪ مون کان صلاح ورتي ته هو هڪ مينيجر رکڻ چاهي ٿو. وٽس ٽن نوجوانن جون درخواستون آيون آهن. ٽيئي تعليم، تجربي ۽ ڪارڪردگيءَ ۾ هڪ جهڙا هئا. انهن ٽن مان کيس هڪ جي چونڊ ڪرڻ ۾ ڏکيائي پيش اچي رهي هئي. هڪ ڏينهن هن مشورو ڪيو ته انهن ٽن مان ڪنهن کي مينيجر رکي؟ مون ٽنهي سان هڪ هڪ ڏينهن گذاريو ۽ آخر هڪ نوجوان جي نوڪريءَ لاءِ سفارش ڪئي. ان نوجوان ۾ گھڻو اعتماد هو. اهو ڪارڪردگيءَ تي يقين رکندو هو. ان کان علاوه ترقيءَ ۾ يقين رکندو هو. ان ۾ واقعي ئي اڳواڻيءَ واريون صلاحيتون هيون.
هر سال ڪيئي ادارا ۽ ڪارپوريشنون ٺهنديون آهن ۽ ٻيهر ظاهر ٿينديون آهن. پر ڪيئن؟ جيئن ته جن ڪارپوريشنن، ڪلبن، يونينن وغيره جا اعلى عهديدار تبديل ٿيندا آهن، ته انهن ادارن ۾ لاها چاڙها به ايندا آهن. جيڪڏهن ڪنهن اداري جو اعلى عهديدار اڳواڻي ڪرڻ جي صلاحيتن جو مالڪ هوندو ته ادارو مٿان کان هيٺ تائين ترقيءَ جي راهه تي هلي پوندو. اهو ڪم مٿان کان هيٺ ٿيندو آهي. هيٺان کان مٿي نه. اعلى عهديدار پنهنجي اڳواڻيءَ واري سوچ سان سڀ ڪجھه بدلائي ڇڏيندو آهي.
ان ڳالهه کي ياد رکو.
جڏهن اوهان ڪنهن گروهه جي قيادت سنڀاليندا آهيو ته سڀ فرد هڪدم پنهنجو پاڻ کي اوهان جي مقرر ڪيل معيار مطابق تبديل ڪندا آهن. اها ڪيفيت ڪجھه هفتن تائين ته برقرار رهندي آهي. ڇو جو اوهان جي ٽولي جا ماڻهو اوهان جي هر چر پر جو جائزو وٺندا آهن. پوءِ اهي ڏسندا آهن ته کين ڪيتري سهولت ملي سگھي ٿي؟ اوهان انهن کان ڪيئن ڪم وٺڻ چاهيو ٿا وغيره وغيره.
نيٺ اهي اوهان جي ڪم کي سمجي ويندا ۽ اهي ان جي مطابق ڪم ڪندا.
هيٺ ڏنل شاعريءَ جو ٽڪرو جيتوڻيڪ قديم آهي، پر بلڪل درست مثال آهي.
هيءَ دنيا ڪيئن ٿي ويندي،
جيڪڏهن هن دنيا ۾ هر ڪوئي
مون جهڙو ٿي وڃي.
هن ۾ جيڪڏهن ڪجھه هن ريت تبديلي ڪئي وڃي ته دنيا جي جاءِ تي اداري جو نالو رکيو وڃي.
هي ادارو ڪيئن هوندو!
جيڪڏهن هن اداري ۾ هر ڪوئي
مون جهڙو ٿي وڃي.
بلڪل اهڙيءَ طرح پنهنجو پاڻ کان پڇو ته اها ڪلب ڪيئن ٿي ويندي؟ اهو سماج ڪيئن ٿي ويندو؟ اهو اسڪول ڪيئن ٿي ويندو؟ اهو مذهبي ادارو ڪيئن ٿي ويندو جنهن ۾ هر ڪوئي مون جهڙو ٿي ويندو.
اوهان جو سوچڻ، ڪم ڪرڻ ۽ رهڻي ڪهڻي بلڪل اهڙي هئڻ گھرجي جيئن اوهان پنهنجي ماتحتن کي ڏسڻ چاهيو ٿا. اهي به بلڪل ائين ڪرڻ شروع ڪري ڏيندا، جيئن اوهان ڪندا. ڪجھه عرصي کان پوءِ اوهان جا زيردست ائين ٿي ويندا ڄڻ اوهان جو نقل هوندا.