تاريخ، فلسفو ۽ سياست

جيـڏي وڏي سـوچ تيڏي وڏي ڪاميابي

هي ڪتاب جاگيرداراڻي ۽ غلاماڻي نفسيات ۾ پلجندڙ ۽ محرومين جي ڌٻڻ ۾ ڦاٿل ماڻهن کي ان نفسيات ۽ محرومين جي نتيجي ۾ پيدا ٿيل منفي ۽ ڇسي سوچ کان آجو ڪرڻ جو هڪ بهترين رهنما آهي.
هي ڪتاب وڏي سوچ سوچڻ جي رهنمائي ڪري ٿو جنهن سان ماڻهوءَ جي سوچ وشال بڻجي ٿي، هو ڪائناتي سوچ جو انداز اپنائي ٿو ۽ وڏي مقصد لاءِ جيئڻ جي راهه تي هلڻ جو روادار بڻجي ٿو.
Title Cover of book جيـڏي وڏي سـوچ  تيڏي وڏي ڪاميابي

پنهنجي ذهن جي انجڻ کي حرڪت ۾ آڻيو

هڪ ڏينهن هڪ نوجوان اديب مون وٽ آيو. ان اعتراف ڪيو ته ڪيترن ئي هفتن کان هو ڪجهه به نه لکي سگهيو آهي. لکڻ هڪ تخليقي ڪم آهي. اوهان ڏٺو ته هڪ نوجوان ڪهڙي ريت اعتراف ڪيو ته هو اهو تخليقي ڪم ڪيترن هفتن کان نه ڪري سگھيو آهي. در اصل هن، ان راز کي ظاهر ڪيو هو ته سندس تخليقي صلاحيتون رڪجي ويون آهن.
هن جو چوڻ هو ته هڪ ڏينهن مون پنهنجي ذهني طاقت جي ٽيڪنڪ کي آزمايو. مون پنهنجي تخليقي صلاحيتن جي لاءِ پنهنجي روح جي سجاڳ ٿيڻ جو انتظار نه ڪيو. ميز تي ويٺس ۽ مشين جيان لکڻ شروع ڪري ڏنم. مون پنهنجي سموري جسم کي ڪم تي لڳائي ڇڏيو. منهنجون آڱريون حرڪت ڪري رهيون هيون. منهنجون ٻانهون ڪم ڪري رهيون هيون. ڪجھه دير کان پوءِ منهنجي ذهن به منهنجو ساٿ ڏيڻ شروع ڪيو.
جن ڏينهن ۾ مان لکي نه رهيو هوس، انهن ڏينهن ۾ مون کي هڪ خيال آيو هو. پر هاڻي اهو خيال وساري چڪو هوس. جڏهن مان مشيني انداز ۾ لکڻ ويٺس ته مون کي ڪيترائي نوان نوان خيال اچڻ لڳا.
عمل سان هڪ نئون عمل جنم وٺندو آهي. اهو هڪ فطري قانون آهي. ڪوئي به ڪم پاڻ مرادو نه ٿيندو آهي. اسان روزانو ڪيترائي ڪم مشيني نموني تي ڪندا آهيون.
اوهان جو گھر پاڻ مرادو گرم يا ٿڌو ٿي سگھي ٿو. پر اوهان کي گرميءَ جو درجو گھٽ يا وڌيڪ ڪرڻ جي لاءِ ڪم ڪرڻو پوندو. اوهان پنهنجي ذهن کي پنهنجي ڪار جيان گيئر ۾ وجھو ته اهو هلندو ئي رهندو.
ان طريقي سان مون ڪيترن ئي ماڻهن کي تربيت ڏني آهي. مان انهن کي چوندو آهيان ته هر طرح سان بس اوهان ڪم شروع ڪريو. انهيءَ لاءِ نتيجن تي غور نه ڪريو. ڪم کي ڪڏهن به ٻئي ڏينهن ڪرڻ لاءِ نه ڇڏيو. جڏهن اوهان ڪم ڪرڻ شروع ڪندا ته ان جو مطلب آهي، ته اوهان ڄميل برف کي پاڻي ڪري ڇڏيو. ڪم ڪرڻ سان ذهن به چست ٿي ويندو آهي. اوهان جيڪو به ڪم ڪندا اهو بهتر هوندو.
مشيني انداز ۾ ڪم ڪرڻ جا ڏاڍا سٺا نتيجا ظاهر ٿيندا آهن. اچو ٽپو ڏيون ۽ پنهنجي ڊپ کي شڪست ڏيون. جيڪي ماڻهو ڪم ڪرڻ چاهيندا آهن، اهي اچڻ سان ئي ڪم شروع ڪري ڏيندا آهن. اهي پنهنجي روح جي جاڳڻ جو انتظار نه ڪندا آهن ته اهو کين جاڳائي، پر اهي روح کي متحرڪ ڪري ڇڏيندا آهن.

هنن ٻن مشقن کي دهرائڻ جي ڪوشش ڪريو.
1. ڪنهن خراب يا سٺي ڪم ڪرڻ جي لاءِ مشيني انداز اختيار ڪريو. بجاءِ ان جي جو اوهان مستقبل جي باري ۾ فڪرمند ٿيو ته متان اوهان ناڪام ٿي وڃو. بلڪه اعتماد سان هڪدم ڪم شروع ڪري ڏيو ته اهو يقينا ڏاڍو بهتر هوندو.
گھر ۾ عورتون ٿانو وغيره ڌوئڻ کان لنوائينديون آهن. جيڪڏهن اوهان مشيني انداز ۾ ڪم شروع ڪري ڏيو ته ڪجھه ئي گھڙين ۾ اوهان ان ڪم کان فارغ به ٿي ويندا. بس اوهان کي ڪم شروع ڪرڻو آهي، پوءِ اهو ختم ٿي ئي ويندو.
اها ترڪيب اوهان اڄ ئي آزمائي ڏسو. ڪو به پنهنجي مرضيءَ جو ڪم کڻو ۽ ان کي ڪرڻ شروع ڪريو ۽ ختم ڪري ئي ڇڏيو. انتشار ۽ پريشانيءَ کان بچڻ جي لاءِ ضروري آهي ته ڪم منڍ کان آخر تائين مڪمل ڪيو وڃي.
2. تخليقات کي تخليق ڪرڻ جي لاءِ به انهيءَ مشيني انداز ۾ سوچڻ ضروري آهي. ان کان علاوه رٿابنديءَ ۽ مسئلن جي حل لاءِ مشيني انداز ۾ ڪم ڪريو. اهو طريقو هڪ فطري طريقو آهي. بجاءِ ان جي جو اوهان جو روح اوهان کي متحرڪ ڪري، اوهان پاڻ ڪم شروع ڪري روح کي متحرڪ ڪريو.
جيڪڏهن اوهان ڪاغذ ۽ پينسل سان ڪنهن قسم جي رٿابندي ڪندا ته ان ٽيڪنڪ ۾ اوهان کي گھڻي مدد ملندي. هڪ روپئي جي پينسل مان اوهان هزارين رپين جو ڪم وٺي سگھو ٿا. هڪ صاف سٿري آفيس جي بدران هڪ پينسل ۽ ڪاعذ وڌيڪ ڪارائتا آهن. ڇو جو ان سان اوهان پنهنجي
ذهن ۾ ايندڙ خيالن کي ڪاغذ تي اتاري سگھو ٿا. جيڪو اوهان جي لاءِ فائدي مند هوندو.
جڏهن اوهان ڪنهن خيال کي ڪاعذ تي لکندا آهيو ته خود بخود اوهان جي سڄي توجهه ان خيال تي ڄمي ويندي آهي. ڇو جو ان وقت ذهن ڪو ٻيو خيال تخليق نه ڪري رهيو هوندو آهي. دراصل جڏهن اوهان ڪاغذ تي لکي رهيا هوندا آهيو ته ان جو مطلب آهي ته اوهان ان کي پنهنجي ذهن ۾ محفوظ به ڪري رهيا هوندا آهيو. ڪاغذ تي لکيل خيال اوهان جي ذهن ۾ هڪ ڊگھي عرصي تائين محفوظ رهندو آهي.
جيڪڏهن اوهان ڪاغذ ۽ پينسل جي ان ٽيڪنڪ کي گوڙ گھمسان ۽ ٻين حالتن ۾ به آزمائيندا ته به اوهان جو ذهن منتشر نه ٿيندو. اهڙيءَ طرح اوهان پنهنجي روح کي متحرڪ ڪري سگھو ٿا.
”بس هينئر“ ڪاميابيءَ جي لاءِ جادوئي لفظ آهي. ”سڀاڻي“، ”ايندڙ هفتي“، ”پوءِ“، ”ڪڏهن به“ وغيره جا لفظ ناڪاميءَ جا لفظ آهن.
ڪيترا ئي سٺا خواب ڪڏهن حقيقت نه ٿا بڻجي سگھن. جڏهن اسان چوندا آهيون ته ”سڀاڻي ڏٺو ويندو“ يا ”وري ڪڏهن ٻئي ڪنهن دفعي“، ته اهي ناڪاميءَ ڏانهن وٺي ويندڙ لفظ آهن. پرجڏهن اسان چوندا آهيون، ”هاڻي ئي شروع ڪرڻ گھرجي“ ته اهي ئي ڪاميابيءَ جي لاءِ صحيح لفظ آهن.
اسان لاءِ بچت ۾ به هڪ مثال موجود آهي. هر شخص ان ڳالهه تي متفق آهي ته بچت ڪرڻ ڏاڍو سٺو خيال آهي. پر ڪيترائي ماڻهو ان سان متفق هجڻ جي باوجود به ان تي عمل ناهي ڪندا. جڏهن ته تمام گھٽ ماڻهو ان تي باقاعدگي سان عمل ڪندا آهن.
بل جي مهيني جو پگھار هڪ هزار ڊالر هو. بل ۽ سندس زال ان کي هڪ مهيني ۾ ئي خرچ ڪري ڇڏيندا هئا. ٻئي بچت ڪرڻ چاهين پيا، پر ڪجھه اهڙيون حالتون پيدا ٿي وينديون هيون، جو اهي بچت نه ڪري سگھندا هئا. اهي ڪيترائي سال ارادو ڪندا رهيا، پر بچت جو سلسلو شروع نه ڪري سگھيا. پوءِ هڪ ڏينهن بل جي گھر واريءَ ارادو ڪيو ته هو پنهنجي ايندڙ وقت جي لاءِ ضرور بچت ڪندي. هن پنهنجي مڙس کان پڇيو: ڇا اسان بچت ڪري سگھون ٿا؟ هن چيو: بلڪل بچت ڪري سگھون ٿا، پر هينئر نه.
پر بل جي گھر واري ”هاڻي يا ڪڏهن به نه واري“ ڳالهه تي مضبوطيءَ سان بيهي رهي. هن چيو: اسان ڪيترن ئي سالن کان بچت جو منصوبو بڻائي رهيا آهيون. پر اسان ڪجھه به ناهي ڪيو. ڇو جو اسان سوچيندا آهيون ته اسان بچت ڪري ئي نه سگهندا سين. هاڻ تون سوچڻ شروع ڪري ڏي، اسان بچت ڪنداسين. مون اڄ اخبار ۾ اشتهار ڏٺو آهي، جنهن ۾ چيو ويو آهي ته جيڪڏهن 100 ڊالرن جي مهيني ۾ بچت ڪريو ته پندرهن سالن ۾ 18000 جي مور سان گڏ 66000 اسان کان وٺي سگھو ٿا. اشتهار ۾ لکيل هو ته جيڪڏهن اسان فقط مهيني وار شيونگ جو خرچ ئي بچايون ته 100 ڊالرن جي بچت ٿي سگھي ٿي. اڄ کان اسان توهان جي پگھار ۾ ڏهه سيڪڙو بچت ڪنداسين. جيڪڏهن اسان پهرين مهيني ۾ ئي بچت ڪري وياسين ته پوءِ هميشه جي لاءِ بچت ڪري سگھنداسين. ڪجھه مهينن تائين ته کين ٿوري تڪليف ٿي، پر ان کان پوءِ سڀ ڪجھه ٺيڪ ٿي ويو. جيترو سولو خرچ ڪرڻ آهي، اوترو ئي سولو بچت ڪرڻ به آهي.
ڇا اوهان پنهنجي هڪ دوست کي خط لکڻ چاهيو ٿا؟ هينئر ئي لکو. اوهان کي پنهنجي ڪاروبار لاءِ هڪ خيال آيو آهي، ان کي هينئر ئي ڪرڻ شروع ڪري ڏيو. جيڪو ڪجھه ڪرڻو آهي، اڄ ئي ڪريو. سڀاڻي تي نه ڇڏيو.
هڪ ڏينهن مان پنهنجي هڪ پراڻي دوست سان ملڻ جي لاءِ سندس آفيس ويس. اها هينئر ئي ڪنهن ڪانفرنس کان موٽي آئي هئي. ان سان گڏ ڪيترائي ايگزيڪيوٽوز به هئا. مون ڏٺو ته اها عورت گھڻي ڪاوڙ ۾ آهي، ڪجھه چوڻ به چاهي پئي ۽ تمام گھڻي مايوس به آهي. ان مون کي چيو ته مون ڪانفرنس سڏائي هئي ته جيئن مقرر ڪيل پاليسي ۾ ڪا به ڦير ڦار ڪري سگھجي. پر منهنجي ساٿين ڪجهه به نه ڪيو. آخر انهن منهنجي ڪهڙي مدد ڪئي آهي؟ ها، انهن ڪجھه به نه ڪيو. مون کي ناهي خبر ته اهي اتي ويهي ڇا سوچيندا رهيا؟
جڏهن ته ڪانفرنس ختم ٿيڻ کان پوءِ اهي پاڻ ۾ ڪچهريون ڪندا رهيا. ڪانفرنس پوري ٿيندي ئي ڄڻ انهن ۾ زندگي موٽي آئي هجي.
ان مان اها ڳالهه واضح ٿي ته اسان کي ان وقت ڳالهائڻ جي عادت اختيار ڪرڻ گھرجي، جڏهن ان جي ضرورت هجي. بنا ضرورت ڳالهائڻ جو ڪو به فائدو نه آهي.
اسان کي خبر آهي ته ڪاليج جا شاگرد پنهنجي اسائينمينٽ ڪيئن تيار ڪندا آهن؟ هڪ شاگرد مڪمل ڌيان سان شام تائين ته پڙهندو آهي. ان کان پوءِ ستين وڳي تائين ٽي وي ڏسندو آهي. ان کان پوءِ رات جي ماني کائيندو آهي. دراصل ٽي وي تي اصل پروگرام ته اٺين وڳي شروع ٿيندو آهي. ان کان پوءِ هو پڙهڻ ويهندو آهي ته کيس ياد ايندو آهي ته کيس ڪنهن کي فون ڪرڻي آهي. هو اڌ ڪلاڪ کان وڌيڪ وقت اتي خرچ ڪري ڇڏيندو آهي. ان کان پوءِ هن ڏي ڪنهن جي فون ايندي آهي، جنهن ۾ اڃا وڌيڪ ويهه منٽ ضايع ٿي ويندا آهن. پوءِ هو محسوس ڪندو آهي ته کيس گرمي ٿي رهي آهي، انهيءَ ڪري غسل ڪرڻ گھرجي. اهڙيءَ ريت سندس پڙهڻ جو ڪم پورو نه ٿيندو آهي. ٻئي ڏينهن صبح جو هو پروفيسر کي چوندو آهي: سائين مون کي فقط ٻه ڪلاڪ ڏيو ته جيئن مان ٻين وڳي واري امتحان جي لاءِ تياري ڪريان. هاڻي کيس تمام گھڻي دير ٿي چڪي هوندي آهي. جيئن ته هن پاڻ ۾ ڪم ڪرڻ جي عادت اختيار نه ڪئي آهي، انهيءَ ڪري هو سدائين ڏکيائيءَ ۾ رهندو.