عمر جي محروميءَ واري بيماري تي ڪيئن قابو پائجي؟
انهيءَ پروگرام ۾ شامل هڪ سيلي نالي شخص به هو، جنهن جي عمر چاليهه ورهيه هئي. هو چاهي پيو ته سندس ڪم مَٽجي، کيس پيداواري نمائندي جو ڪم ڏنو وڃي، ڇو ته سندس خيال هو ته هو ڪافي پوڙهو ٿي چڪو آهي. هن وضاحت ڪرڻ شروع ڪئي ته هو هيتري مدت کان ڪم ڪري رهيو آهي، جڏهن ته هينئر سندن عمر چاليهه ورهيه ٿي چڪي آهي.
مون سيلي سان سندس پوڙهپ جي باري ۾ ڪيئي ڀيرا ڳالهه ٻولهه ڪئي ۽ پوءِ مون پنهنجي پراڻي دوا استعمال ڪئي. مون هن کي چيو ته اوهان رڳو محسوس ڪري رهيا آهيو ته اوهان پوڙها ٿي ويا آهيو پر مان ڏسي رهيو آهيان ته مان پوڙهو آهيان سيلي چيو (اڪثر ماڻهو ائين چوندا آهن).
پوءِ مون ٻيو طريقو استعمال ڪيو ۽ اهو ڪارگر ثابت ٿيو. تربيتي نشت کان پوءِ مون سيلي سان گفتگو ڪئي. مون هن کي چيو ته ٻڌايو ته سهي ته ماڻهوءَ جي فعال زندگي ڪڏهن کان شروع ٿيندي آهي؟
سيلي ڪجھ گھڙيون سوچيو ۽ چيائين ته منهنجو اندازو آهي ته ماڻهوءَ جي فعال زندگي ويهن سالن جي ڄمار ۾ شروع ٿي وڃي ٿي. مون چيو: اوهان بلڪل ٺيڪ ٿا چئو ۽ هاڻي اهو ٻڌايو ته ماڻهوءَ جي فعال زندگيءَ جو خاتمو ڪڏهن ٿئي ٿو؟ سيلي جواب ڏنو ته منهنجو خيال آهي ته جيسيتائين ماڻهو ڪم ڪرڻ گھري، شايد هو ستر سالن تائين ڪم ڪري سگھي ٿو يا ٿي سگھي ٿو ته ان کان به وڌيڪ ڪم ڪري.
بلڪل ٺيڪ، مون چيو، ڪجھ ماڻهو ته ستر سالن کان به وڌيڪ عمر تائين بهترين ڪم ڪن ٿا. اهڙيءَ طرح اوهان جي بقول هڪ شخص ويهن سالن جي عمر کان وٺي ستر سالن جي عمر تائين ڪم ڪري سگھي ٿو. ويهن سالن کان ستر سالن جي وچ وارو عرصو پنجاهه سالن جو ٿئي ٿو جيڪو اڌ صديءَ جي برابر آهي. سيلي! اوهان جي عمر ته چاليهه سال آهي. توهان هيل تائين ڪيترا سال فعال زندگي گذاري چڪا آهيو؟
سيلي چيو: مان ويهه سال فعال زندگي گذاري چڪو آهيان.
۽ باقي گھڻا سال، اوهان جي فعال زندگيءَ جا آهن؟
هن جواب ڏنو: ٽيهه سال!
سيلي! ٻين لفظن ۾ توهان ته اڃان فعال زندگيءَ جي اڌ کي به ڪو نه پهتا آهيو. اوهان ته پنهنجي زندگيءَ جو چاليهه سيڪڙو به خرچ ناهي ڪيو.
مون سيلي ڏانهن نهاريو ۽ محسوس ڪيو ته منهنجي ڳالهه سندس سمجهه ۾ اچي وئي آهي..... ۽ هن جي عمر جي محروميءَ جي بيماريءَ جو علاج ٿي ويو هو.
سيلي ڏٺو ته اڃان سندس زندگيءَ ۾ اڳتي وڌڻ ۽ ترقي جا موقعا آهن. هن اهو سوچڻ بند ڪري ڇڏيو ته هو پوڙهو ٿي ويو آهي ۽ اهو سوچڻ شروع ڪيائين ته هو اڃان جوان آهي.
پنهنجي عمر جي محروميءَ جو علاج ڪريو. انهيءَ سان اوهان جي لاءِ ڪاميابيءَ جا دروازا کلي ويندا. عمر جي محروميءَ جي بيماريءَ جي ڪري اهي در اوهان جي لاءِ بند ٿي وڃن ٿا.
منهنجو هڪ مائٽ آهي. هن گھڻائي ڪم ڪيا آهن. سيل جو ڪم ڪيو آهي، پنهنجو ذاتي ڪاروبار ڪيو، هڪ بيئنڪ ۾ نوڪري ڪئي. پر کيس اهو معلوم ئي ڪو نه هو ته هو نيٺ ڇا ٿو ڪرڻ گھري.
آخر هن نتيجو اخذ ڪيو ته سڀني ڪمن ڪرڻ کانپوءِ کيس وزير ٿيڻ جو شوق آهي، پر جڏهن پادري ٿيڻ جو خيال هن جي دماغ ۾ آيو ته هن محسوس ڪيو ته هن جي عمر گھڻي وڌي چڪي آهي جڏهن ته سندس عمر رڳو 45 سال هئي. کيس ٽي ٻار هئا. وٽس پيسا ڏوڪڙ به ڪي گھڻا ڪو نه هئا.
هن پنهنجي سموري طاقت کي گڏ ڪيو ۽ سوچيائين ته عمر ڀلي پنجيتاليهه سال هجي يا اُن کان وڌيڪ، مان ته پادري ضرور ٿيندس. هن تمام گھڻي اعتماد سان فريسڪوسن ۾ پنج سال تربيتي پروگرام ۾ پنهنجو نالو داخل ڪرائي ڇڏيو. پنجن سالن کانپوءِ هو پادري بڻجي مذهبي مجلس جو ميمبر بڻجي لکين روپيه ڪمائڻ لڳو.
پوڙهپ؟
بلڪل نه!! ڇو ته هن جي زندگيءَ ۾ هاڻي به ويهه سال فعال زندگيءَ جي لاءِ باقي آهن. مان پنهنجي انهيءَ مائٽ سان هڪ دفعو ملاقات ڪئي. هن مونکي چيو ته اوهان ڄاڻو ٿا ته جيڪڏهن مان اهو عظيم فيصلو نه ڪريان ها ته جڏهن منهنجي عمر پنجيتاليهه سال هئي ته مان سڄي ڄمار ڪراڙپ جو پٽڻو پٽي پنهنجي زندگيءَ کي تلخ ڪندو رهان ها. هاڻي مان پنهنجو پاڻ کي ايترو جوان محسوس ڪريان ٿو جيترو مان پنجويهن سالن جي عمر ۾ محسوس ڪندو هوس، سچ پچ به هو ان مهل پنجويهه سالن جو ئي لڳي پيو.
جڏهن اوهان عمر جي محروميءَ جي بيماريءَ کان ڇوٽڪارو ماڻي وٺوٿا ته قدرتي طور اوهان پنهنجو پاڻ کي تازو توانو ۽ جوان محسوس ڪرڻ لڳندا آهيو.
جڏهن اوهان عمر جي خوف کي مات ڏيو ٿا ته اوهان جي عمر ۾ ڪيئي سالن جو اضافو ٿئي ٿو ۽ اوهان ڪاميابيءَ جي منزل تي پهچي وڃو ٿا.
منهنجي هڪ يونيورسٽيءَ جي ساٿي نهايت ئي دلچسپ طريقو ٻڌايو ته عمر جي محروميءَ جي بيماريءَ کان ڪيئن نجات حاصل ڪري سگھجي ٿي.
بل ويهن سالن جي عمر ۾ هاورڊ يونيورسٽيءَ مان گريجوئيشن ڪئي. ان کانپوءِ هو چوويهن سالن تائين اسٽاڪ بروڪر جو ڪاروبار ڪندو رهيو. هن چڱي خاصي دولت گڏ ڪئي. پوءِ بل فيصلو ڪيو ته هو ڪاليج جو پروفيسر ٿيندو. بل جي دوستن کيس سمجهائيو ته هن عمر ۾ تون پنهنجو پاڻ تي پڙهائيءَ جو بار ڇو ٿو رکين. پر بل پڪو پهه ڪيو هو ته هو پروفيسر ضرور بڻبو. ائين هن ايلن يونيورسٽيءَ ۾ داخلا ورتي. ان وقت هن جي عمر 51 سال هئي. پنجونجاهه سالن جي عمر ۾ هن انهيءَ يونيورسٽيءَ مان ڊگري حاصل ڪري ورتي.
هاڻي بل فائن ليبرل آرٽ ڪاليج ۾ معاشيات جي شعبي جو چيئرمين آهي هو نهايت خوش آهي. هو مشڪندي چوندو آهي ته مان گھٽ ۾ گھٽ ٽيون حصو زندگيءَ جو وڌيڪ حاصل ڪري ورتو آهي.
ڪراڙپ هڪ ناڪاميءَ جي بيماري آهي. ان کي شڪست ڏئي سگھجي ٿي، جيڪڏهن ان کي تسليم ڪيو وڃي.
جڏهن ڪو پاڻ کي گھٽ عمر وارو چوي!..... مان ننڍي عمر جو آهيان.... اها به عمر جي محروميءَ جي بيماري آهي، جيڪا ڏاڍي نقصانڪار آهي.
جيري جي عمر لڳ ڀڳ ٽيهه سال هوندي. هو مون وٽ آيو ۽ پنهنجو مسئلو بيان ڪيائين. هو نهايت سهڻو نوجوان هو. هو نوڪري به ڪندو هو ۽ ڪاليج به ويندو هو. جيري ڪاليج وڃڻ جي دوران پنهنجي زال ۽ ٻار کي خرچ به ڏيندو هو هو. هن جي نوڪري به گھڻي ذميداريءَ واري هئي، پر اڄ جيري پريشان هو. هن چيو ته ڊاڪٽر صاحب! منهنجو مسئلو هي آهي ته منهنجي ڪمپني مون کي سيلز مينيجر جي پوسٽ تي ترقي ڏئي رهي آهي، جڏهن ته مون کان سينيئر اٺ سيل مين آهن.
مون کيس چيو ته اوهان کي مبارڪ هجي، ڏاڍي سٺِي خبر آهي پر تون پريشان ڇو نظر اچي رهيو آهين؟ ”هائو ڊاڪٽر صاحب آءُ پريشان آهيان“ هن چيو..... ڇو ته اهي اٺ سيل مين مون کان عمر ۾ ستن سالن کان 21 سال وڏا آهن.... مان ڇا ڪريان؟ ڇا مان انهن تي ڪنٽرول ڪري سگھندس؟
جيري! پنهنجي ڪمپني جي جنرل مينيجر تو کي اها ترقي سوچي سمجهي ڏني آهي. هو اهو به ڄاڻي ٿو ته تون ڪافي سمجهدار آهين نه ته هو ڪڏهن به تو کي ترقي نه ڏئي ها.
تون رڳو ٽن شين کي ياد رک، پوءِ سڀ ڪجھ ٺيڪ ٿي ويندو. پهرين ڳالهه اها ته پنهنجي عمر جي باري ۾ بلڪل نه سوچ. تون رڳو اهو ذهن ۾ رک ته هينئر تون هڪ بالغ شخص آهين ۽ هڪ وڏي ماڻهوءَ جيان تو کي ڪم ڪرڻو آهي. تنهنجي عمر جو ان سان ڪو تعلق ناهي. جڏهن تون مينيجر جي جاَب جي لاءِ پاڻ کي اهل ثابت ڪندين ته تو ۾ پنهنجو پاڻ ئي وڏي هجڻ جو احساس جنم وٺندو.
ٻئي ڳالهه هيءَ ته تون پنهنجي نوڪريءَ جو رعب سيلزمين تي نه وجھ ۽ نه ئي ڏيکار. انهن جي عزت ڪجانءِ، انهن کان مشورو وٺجانءِ..... انهن کي محسوس ڪرائجانءِ ته هو هڪ ٽيم جيان هڪ ڪپتان جي نگرانيءَ ۾ ڪم ڪن ٿا. نه ڪي ڪنهن جي هدايت تي هو ڪم ڪن ٿا. اهڙيءَ طرح هو تنهنجي ماتحت ڪم ڪندا ۽ تنهنجي خلاف انهن کي ڪا به شڪايت نه ٿيندي.
ٽين ڳالهه هيءَ ذهن ۾ رک ته تنهنجي عمر کان وڏا تنهنجي لاءِ ڪم ڪن ٿا. قائداڻيون صلاحيتون رکندڙ ماڻهو ڪيترن ئي هنڌن تي پاڻ کان وڌيڪ عمر جي ماڻهن جي نگراني ڪندا آهن. اهي ڳالهيون تو کي اڳتي هلي ڪم اينديون، جڏهن تنهنجي لاءِ ٻيا ڪيترائي موقعا جنم وٺندا.
جيري! ياد رک!!.... تنهنجي عمر تنهنجي لاءِ معذوري ناهي. اها معذوري تنهنجي پنهنجي پيدا ڪيل آهي.... اڄڪلهه جيري نهايت ئي عمدو ڪم ڪري رهيو آهي. هينئر هو پنهنجي ذاتي ڪمپني ٺاهڻ جي منصوبه بندي ڪري رهيو آهي.
نوجوان انهيءَ وقت ذميداري قبول ڪندا آهن، جڏهن مٿن ذميداري وڌي وڃي.
اوهان اڪثر اشتهارن ۾ پڙهيو هوندو ته جايون خالي آهن. صحت مند ماڻهن کي ترجيح ڏني ويندي. اهڙو اشتهار انشورنس ڪمپنيون وغيره ڏينديون آهن. پر اوهان اشتهارن ۾ اهو نه پڙهيو هوندو ته اميدوار سهڻو هجي، وار ڀورا سونهري هجنس يا گنجو نه هجي وغيره.
اصل ڳالهه اها هوندي آهي ته اوهان ملازمت جي باري ۾ ڇا ٿا ڄاڻو؟ جڏهن اوهان پنهنجي نوڪريءَ جي باري ۾ ڄاڻو ٿا ۽ ماڻهن جي فطرت کي سمجهو ٿا ته انهن کي ڪيئن سنڀالڻو آهي ته پوءِ ان لاءِ عمر جي ڪا اهميت ناهي.
ڪيترائي نوجوان محسوس ڪندا آهن ته هو پنهنجي گھٽ عمر هجڻ جي ڪري اڳتي ڪو نه ٿا وڌي سگھن. ائين ٿي به سگھي ٿو ته هڪ تجربيڪار شخص اوهان جو رستو روڪي، پر ڪمپنين کي به نوجوانن جي ضرورت هوندي آهي. ٿي سگھي ٿو ته اوهان کي ڪمپني اهڙي ذميداري حوالي ڪري، جنهن بابت اهي ڄاڻندا هجن ته اوهان انهيءَ ذميداريءَ کي نڀائي سگھو ٿا. اوهان پنهنجي اهليت ۽ مثبت رويي جو مظاهرو ڪيو ۽ اوهان جي گھٽ عمر کي نظر انداز ڪندي موقعو ڏئي سگھجي ٿو. انهيءَ ڪري اوهان جلدي پنهنجي محروميءَ کي گھٽ عمر هجڻ کان نجات حاصل ڪريو.
1. پنهنجي موجوده عمر جو مثبت جائزو وٺو. پوءِ سوچيو ته اوهان گھٽ عمر هوندي به ڀرپور نوجوان آهيو. اوهان وڏي آفاق ڏانهن ڏسو ۽ حوصلي کان ڪم وٺو ۽ پنهنجي جواني جي باري ۾ سوچيو.
2. غور ڪريو ته اوهان کي عمر جي لحاظ کان ڪيترو فعال وقت مليو آهي. ياد رکو ته هڪ ٽيهن سالن جي نوجوان وٽ اڃا تائين اسي 80 سيڪڙو فعال وقت آهي. جڏهن ته پنجاهه سالن جي شخص وٽ هاڻي به چاليهه سيڪڙو فعال وقت آهي. يعني هيئنر هن وٽ بهترين چاليهه سيڪڙو موقعا موجود آهن. زندگيءَ جي باري ۾ جيترو ماڻهو خيال ڪندا يا سمجهندا آهن، زندگي ان کان وڌيڪ ڊگھي آهي.
3. ايندڙ وقت جي باري ۾ سوچيو ته اوهان کي ڇا ڪرڻو آهي؟ گھڻو فارغ وقت گذارڻ سان اوهان جو ذهن منفي ٿي ويندو ته هاڻي ته نهايت دير ٿي چڪي آهي. ائين سوچڻ ته اڃان ته مون وٽ گھڻو وقت آهي، اها سوچ به اوهان کي ناڪام ڪري ڇڏيندي. بلڪه اهو سوچو ته مان هينئر ڪم شروع ڪرڻ پيو وڃان. ايندڙ سال مون لاءِ بهترين ثابت ٿيندا، ڪامياب ماڻهو اهڙيءَ طرح سوچيندا آهن.
”منهنجو معاملو مختلف آهي ڇو ته منهنجي قسمت ئي خراب آهي“
اها ڳالهه مون هڪ هاءِ وي ٽريفڪ سيفٽي انجنيئر کان ڳالهائيندي ٻڌي، سندس چوڻ هو ته هرسال چاليهن هزارن کان وڌيڪ ماڻهو ٽريفڪ حادثن ۾ مريو وڃن ٿا.
سندس ڳالهه جو اهم نڪتو هي آهي ته اسان چئي سگھو ٿا ته اهي حادثا انساني غلطين يا مشينري جي فيل ٿي وڃڻ جي نتيجي ۾ ٿين ٿا يا وري ٻئي انهن حادثن جا ذميدار آهن. انهيءَ سان انساني قسمت جو ته ڪو واسطو ئي ناهي.
پر ٽريفڪ جو اهو ماهر ائين ڇو چئي رهيو هو؟ عقلمند ۽ ڏاهن ماڻهن ته هميشه اهو ئي چيو آهي ته هر واقعي جو ڪو نه ڪو سبب ضرور هجي ٿو. ٽريفڪ حادثن جو به ڪو نه ڪو سبب ضرور ٿئي ٿو. انساني رويا به کوڙ سارا اسباب پيدا ڪن ٿا.
اوهان ٻڌو هوندو ته ڪيترائي ماڻهو پنهنجي بدقسمتيءَ جو ذڪر ڪندا آهن. جڏهن ته اهي ٻين جي خوش قسمتيءَ جي ساراهه ڪندا آهن.
اهڙا ماڻهو قسمت جي محروميءَ جي مرض ۾ مبتلا هوندا آهن.
هڪ ڏينهن مون هڪ ڪمپنيءَ جي ٽن جونيئر ايگزيڪٽو سان گڏ مانجهاندو ڪيو. انهن جي گفتگوءَ جو موضوع جارج هو. جارج انهن سان گڏجي ڪم ڪندو هو پر هاڻي ان کي وڏي عهدي تي ترقي ڏني ويئي آهي.
نيٺ جارج کي ترقي ڇو ڏني وئي هئي؟ ان جا هي ٽئي ساٿي چئي رهيا هئا ته هي سندس خوش قسمتيءَ جو نتيجو آهي. سندن اهو به چوڻ هو ته جارج جي زال، جارج جي باس جي گھڻي خوشامد ۽ چاپلوسي ڪندي هئي.
پر اصل حقيقت اها هئي ته جارج انهن کان وڌيڪ تعليم يافته هو. هن جي ڪم جي ڪارڪردگي به ڏاڍي سٺي هئي. هو ڏاڍو محنتي به هو، سندس شخصيت به ڏاڍي ڀلي هئي.
مان اها ڳالهه چڱيءَ طرح ڄاڻان ٿو ته ڪمپنيءَ جا آفيسر چئن مان هڪ ملازم جي ترقيءَ تي ڏاڍو غور ويچار ڪندا آهن.
انهن ٽنهي دوستن جو اعتراض هو ته بالا آفيسرن کي گھربو هو ته ڪڻا ڪڍن ها.
هڪ مشين ٽول مينوفيڪچرنگ ڪمپنيءَ جي هڪ سيلز مين مون کي ٻڌايو ته هو تمام گھڻو تجربيڪار آهي. هن چيو ته اسان جي ڪمپنيءَ جي لاءِ هڪ سيلز مين هڪ لک ٻارهن هزارن جو ڪمپنيءَ جي لاءِ آرڊر ورتو جڏهن ته هو ائين نه پئي ڪري سگھيو. مون انهيءَ سيلز مين کي مبارڪ ڏني ۽ چيو ته اوهان ته ڀاڳن وارا ۽ خوشقسمت آهي.
جڏهن ته انهيءَ ڪامياب سيلز مين جي آرڊر حاصل ڪرڻ ۾ خوشقسمتيءَ جو ڪو دخل نه هو. ڇو ته اهو سيلز مين گھڻي عرصي کان انهيءَ آرڊر جي لاءِ ڪم ڪري رهيو هو. هن انهيءَ بابت ڪيترن ئي ماڻهن سان ڳالهائيو هو. هن پنهنجي ڪم جي لاءِ رٿابندي ڪئي هئي، جيڪا هن جي خوشقسمتيءَ جو ڪارڻ بڻي.