عمل جي حوالي سان
اوهان جي رويي مان جڏهن ماڻهو ڄاڻي وٺندا آهن ته اوهان ٻين جي ڪائي مدد نه ڪري سگھندا ته پوءِ انهيءَ ڪري اوهان انهن جي لاءِ غير اهم ٿي ويندا آهيو.
ڪنهن جي گھٽ ڪمائيءَ يا ان جي زندگيءَ جي معيار جي حوالي سان ڪنهن کي غير اهم خيال ڪرڻ تمام وڏي غلطي آهي. جڏهن ته اصل شيءِ ان فرد جو عمل هوندو آهي.
جڏهن اوهان ٻين کي پنهنجي اهميت جو احساس ڏياريندا ته اهي اوهان جي لاءِ گھڻو ڪجھه ڪرڻ جي لاءِ تيار ٿي ويندا.
جيڪڏهن اوهان ڪنهن خريدار کي گھڻي اهميت ڏيندا ته اهو اوهان کان وڌيڪ خريداري ڪندو.
اهڙيءَ ريت جيڪڏهن ڪنهن ملازم کي وڌيڪ اهميت ڏني وڃي ته اهو اوهان جي لاءِ وڌيڪ ڪم ڪندو.
عظيم انسان هميشه اعلى سوچ رکندا آهن. وڏا مفڪر سدائين انسانن جي اهميت ۾ واڌارو ڪندا آهن. ڇو جو اهي انسانن بابت هميشه وڏي سوچ رکندا آهن.
ٻيو وڏو سبب ماڻهن کي اهميت ڏيڻ جو هي آهي ته جڏهن اوهان ٻين کي اهميت ڏيندا آهيو ته ان سان اوهان کي اهم بڻجڻ ۾ به مدد ملندي آهي. مان هڪ بلڊنگ ۾ ويندو هوس. ان عمارت جي لفٽ آپريٽر مون کي مٿي وٺي ويندي هئي ۽ هيٺ به آڻيندي هئي. مون ان ڏانهن ڪيئي ڀيرا ڏٺو، ان ۾ ڪنهن به قسم جي ڪشش نه هئي. ان جي عمر 50 ورهين جي قريب هئي ۽ ڪو به ان کي اهم نه سمجھندو هو.
هڪ ڏينهن مون غور سان ڏٺو ته هن وار ڪٽي ننڍا ڪيا هئا. يقينا هن اهو ڪم پنهنجي گھر ۾ ئي ڪيو هوندو. ان انداز ۾ هن جا ڪٽيل وار بلڪل به سٺا نه لڳي رهيا هئا.
پر مون کيس چيو: مسز ايس (مون ان جو نالو به معلوم ڪري ورتو هو) اوهان جا وار ڏاڍا سٺا لڳي رهيا آهن. انهيءَ تي هن خوشيءَ مان چيو: ”محترم اوهان جي وڏي مهرباني“. اها منهنجي لفظن سان ڏاڍو خوش ٿي وئي.
ٻئي ڏينهن جڏهن مان لفٽ ۾ سوار ٿيس ته هن سلام ڪندي چيو: ”ڊاڪٽر صاحب، گڊ مارننگ!“ مون ان کان اڳ ۾ انهيءَ آپريٽر عورت کي ڪنهن جو نالو وٺي ڪري سلام ڪندي نه ٻڌو هو. جڏهن ته اڄ هوءَ مونکي نالو وٺي سلام ڪري رهي هئي. ڇو جو مون ان عورت کي محسوس ڪرايو هو ته هوءَ به اهم آهي . ان ريت هن به مون کي اهميت ڏني هئي.
اهميت جو احساس ڪاميابي ڏانهن وٺي ويندو آهي. ٻين کي اهميت جو احساس ڏيارڻ ۾ مدد ڏيڻ سان اوهان جي اهميت ۾ به اضافو ٿيندو آهي. ان کي آزمائي ڏسو، ڏاڍا سٺا نتيجا ظاهر ٿيندا.
1. ٻين جي ساراهه ڪريو:
ٻين کي سٺي ڪم ڪرڻ تي داد ڏيو. ٻيا به اوهان جي عزت ڪندا. ڪڏهن به ڪنهن کي اهو نه چئو ته اوهان اهميت نه ٿا رکو. ٻين جي خلوص ۽ گرمجوشيءَ کي اهميت ڏيو. مرڪي ڳالهايو ته ٻيا به اوهان کي ان طرح ئي گرمجوشيءَ سان اهميت ڏيندا. ڪنهن به ماڻهوءَ جي نهايت اهم، يا غير اهم شخص هجڻ جي حوالي سان درجه بندي ڪرڻ ۾ پنهنجو وقت نه وڃايو. جيستائين اوهان کي اهميت نه ڏني وڃي، ان وقت تائين ڪنهن به وڏي يا دولت مند شخص ۾ ڪائي اميد نه رکو. ڪنهن شخص سان اوهان خراب سلوڪ ڪري، ان کان سٺي سلوڪ جي اميد نه رکو.
2. ٻين کي سندن نالو کڻي سڏيو:
هر سال هزارين شيون فقط پنهنجي نالي جي ڪري وڏي تعداد ۾ وڪامبيون آهن. اهڙيءَ طرح ماڻهو به پنهنجي نالي سان سڏجڻ کي پسند ڪندا آهن. ٻه ڳالهيون ياد رکو ته ڪنهن جو نالو کڻڻ وقت ان کي صحيح اچار سان کڻو. جيڪڏهن اوهان درست اچار سان ان جو نالو نه کڻندا ته هو اهو خيال ڪندو ته اوهان کيس اهميت نه ٿا ڏيو.
ڪنهن سان ڳالهائڻ وقت، جيڪڏهن اوهان ان جو نالو نٿا ڄاڻو ته ان کي جناب، محترم يا ميڊم جي نالي سان مخاطب ٿيو. اهڙين ننڍڙين ننڍڙين ڳالهين سان ماڻهو پنهنجو پاڻ کي اهم محسوس ڪرڻ لڳندا آهن.
3. ڪُوڙي ناماچاريءَ بدران سچي ناماچاري حاصل ڪريو:
مان هڪ ڪنوينشن ۾ مهمان خصوصي هوس. انهيءَ تقريب ۾ ٻن سيلزمينن کي خصوصي ايوارڊ ڏنا ويا. انهن مان هڪ عورت هئي ۽ هڪ مرد هو. انهن پنهنجي اداري ۾ بهترين ڪارڪردگي ڏيکاري هئي.
هڪ ايوارڊ يافته سيلزمين پنهنجا تاثرات بيان ڪندي چيو ته مون ڏاڍي محنت ڪئي. ڪيترين ئي ڏکيائين جو مقابلو ڪيو ۽ ڏينهن رات هڪ ڪري محنت ڪئي. اهڙيءَ طرح مون اهو ايوارڊ حاصل ڪيو آهي. دراصل هن شخص پنهنجي ماتحتي ۾ ڪم ڪرڻ وارن انهن ورڪرن کي نظر انداز ڪري ڇڏيو هو، جيڪي سندس ڪاميابيءَ جو سبب هئا. اها ان جي ڪوڙي ناماچاري هئي.
پوءِ ٻئي سيلزمين پنهنجا تاثرات بيان ڪرڻ شروع ڪيا. ان عورت مختصر، پر تمام سٺي ڳالهه ڪئي. ان چيو ته هي سڀ ڪجھه مون سان گڏ ڪم ڪرڻ وارن جي محنت جو نتيجو آهي. مان اڪيلي ڪجھه به نه ڪري سگھان ها. ان نهايت ئي خلوص سان ٻين جي اهميت کي واضح ڪيو هو.
اوهان ٻنهي ۾ فرق ڏٺو. پهرين شخص فقط پنهنجي اهميت مڃائي. جڏهن ته ٻي عورت پنهنجي ساٿين جي طاقت کي اهميت ڏني، جنهن سان خود ان جي اهميت ۾ به اضافو ٿيو. دراصل ٻي عورت پنهنجي ساٿين ۾ هڪ اهڙو جذبو پيدا ڪيو هو، جيڪو ان کي اڳتي به ڪم اچڻ وارو هو.
ياد رکو! تعريفي لفظ ڏاڍا طاقتور هوندا آهن. تعريف ڪريو ۽ تعريف حاصل ڪريو. پنهنجي عملي جي سٺي ڪم جي تعريف ڪريو. ائين ڪرڻ سان انهن جي ڪارڪردگي ۾ واڌارو ٿيندو ۽ اهي اوهان جي اهميت کي به وڌائيندا. پنهنجو پاڻ کان روز سوال ڪريو ته مان اڄ پنهنجي خاندان جي لاءِ ڪهڙو ڪم ڪريان ته جيئن اهي خوش ٿين؟ اها هڪ عام ۽ سادي ڳالهه آهي، پر ان جا اثر تمام ئي ڏور رس ۽ فائدي وارا هوندا آهن. تمام گھٽ ملهه واري شيءِ به اوهان جي خاندان کي خوش ڪري سگھي ٿي. پنهنجي خاندان جي لاءِ اڪثر سٺا ڪم ڪندا رهو. پنهنجي خاندان جو هڪ ٽيم وانگر خيال ڪريو ۽ پنهنجي خاندان جي فردن تي خصوصي توجهه ڏيو.
هن مصروف دور ۾، نهايت ئي ٿورا ماڻهو، مشڪل سان پنهنجي خاندان لاءِ وقت ڪڍي سگھندا آهن. جيڪڏهن اسان ٿوري منصوبا بندي ڪريون ته وقت ڪڍي سگهون ٿا.
منهنجي هڪ دوست ٻڌايو ته مون وٽ ڪرڻ لاءِ تمام گھڻو ڪم هوندو آهي. مان ڪجھه ڪم گھر به کڻي ايندو آهيان. مان گھر ۾ رات جو دير تائين ڪم ڪندو آهيا. پر پنهنجي خاندان کي نظرانداز نٿو ڪري سگھان. ڇو جو اهو گھڻو ضروري آهي ته انهن جو خيال رکيو وڃي. منهنجو خاندان منهنجي لاءِ وڏي اهميت رکي ٿو.
مون پنهنجي وقت کي ورهائي رکيو آهي.
ساڍي ستين وڳي کان ساڍي اٺين وڳي تائين مان پنهنجي ٻارن سان گڏ رهندو آهيان. انهن سان کيڏندو آهيان، کين ڪهاڻيون ٻڌائيندو آهيان وغيره وغيره. مان پاڻ به چست ۽ توانو ٿي ويندو آهيان. ان کان پوءِ ٻن ڪلاڪن تائين ڪم ڪندو آهيان. ان کان پوءِ مان پنهنجي گھر واريءَ سان وقت گذاريندو آهيان. مان ان سان ٻارن جي باري ۾ ڳالهائيندو آهيان. کيس سندس ڪمن ڪارين ۾ صلاح مشورو ڏيندو آهيان ۽ مٽن مائٽن جي باري ۾ ڳالهيون ڪندو آهيان.
آچر جو سڄو ڏينهن پنهنجي خاندان سان گڏ گذاريندو آهيان. اهڙيءَ ريت رٿا بنديءَ سان منهنجو ڪم به ٿي ويندو آهي ۽ منهنجو خاندان به خوش رهندو آهي. انهيءَ سان مون کي نئين توانائي به ملندي آهي.
ڇا اوهان پيسا ڪمائڻ چاهيو ٿا؟ ته پوءِ انهيءَ لاءِ توهان خدمت جي جذبي واري رويي کي پهريائين اختيار ڪريو.
اها هڪ فطري ڳالهه آهي ته حقيقت ۾ هر ڪوئي گھڻا پيسا ڪمائڻ جي خواهش رکندوآهي، ڇو ته پيسو اوهان جي خاندان کي طاقت فراهم ڪندو آهي. هي اوهان جي زندگيءَ جي رهڻي ڪهڻي لاءِ به نهايت ضروري آهي. پيسو انسان کي طاقتور بڻجڻ ۾ مدد ڏيندو آهي. پيسي جو مطلب آهي ته اوهان جي زندگي ڀرپور آهي.
عظيم مفڪر رسل پنهنجي ڪتاب ”هيرن جو فصل“ ۾ پيسن ڪمائڻ بابت لکي ٿو ته:
”پيسي سان ئي اوهان جو بائيبل ڇپجي ٿو. انهن ئي پيسن سان اوهان جا مذهبي ادارا تعمير ٿيندا آهن. پيسن سان اوهان جا مبلغ پرچار ۽ تبليغ ڪندا آهن. انهيءَ ڪري جيڪڏهن اوهان ڪجھه به نٿا ڪريو ته پوءِ پيسو به اوهان کي نه ملندو. پيسن نه هئڻ جي ڪري، غريب، غربت ۾ ڦاسي، احساس ڪمتري جو شڪار ٿي ويندا آهن. اهڙا ماڻهو پنهنجي ننڍپڻ کي ياد ڪري چوندا آهن ته جيئن اسان اسڪول ۾ ڦوٽ بال راند به نه کيڏي سگھندا هئاسين، اهڙيءَ طرح اسان پيسا به نه ٿا ڪمائي سگھون.
پيسو اهڙي شيءِ آهي، جنهن جي هر ڪوئي خواهش ڪندو آهي. ڪيترائي ماڻهو پيسو حاصل ڪرڻ جي لاءِ ڪي پراڻا طريقا استعمال ڪندا آهن، پر اهي پيسا ڪمائي نه سگهندا آهن. اوهان هر هنڌ ڏٺو هوندو ته ماڻهو پيسي بابت ڪهڙو رويو رکندا آهن. پر پوءِ به اهي ماڻهو تمام گھٽ پيسا ڪمائي سگھندا آهن. آخر ائين ڇو ٿيندو آهي؟ ڇو جو اهي ماڻهو وساري ويهندا آهن ته جيستائين ٻج نه پوکيو ويندو، تيستائين فصل نه ٿيندو.
پيسي جو فصل لڻڻ جي لاءِ پهريائين خدمت جو ٻج پوکڻو پوندو. اڳ ۾ خدمت کي پنهنجي سڃاڻپ بڻايو، تڏهن ئي توهان کي پيسو حاصل ٿي سگھندو.
مان هڪ دفعي ڪار ۾ ٻئي ڪنهن شهر ڏانهن وڃي رهيو هوس. منهنجي ڪار جو پئٽرول ختم ٿيڻ تي هو. مان هڪ پيٽرول پمپ تي بيٺس. اهو پيٽرول پمپ ڏسڻ ۾ ته معمولي ۽ عام هو، پر اتي پيٽرول وجهرائڻ وارين گاڏين جي هڪ ڊگي قطار لڳل هئي. ٿوري دير کان پوءِ منهنجو وارو آيو ته مون کي ڄاڻ پئي ته آخر اهو پيٽرول پمپ ايڏو مشهور ۽ پسند ڇو آهي؟ منهنجي ڪار ۾ جڏهن پيٽرول پئجي ويو ته هڪ ملازم منهنجي ڪار کي صاف ڪرڻ شروع ڪيو. هن ڪار کي چڱيءَ ريت صاف ڪرڻ کان پوءِ مون کي چيو: ”سر! مان اوهان جي ڪار کي اندران به صاف ڪرڻ چاهيان ٿو. اڄوڪو ڏينهن ڪجھه وڌيڪ مٽيءَ وارو آهي. ان هڪدم منهنجي ڪار کي به اندران صاف سٿرو ڪري ڇڏيو.
ان خاص قسم جي خدمت مونکي ڏاڍو متاثر ڪيو ۽ پوءِ اهو پيٽرول پمپ مون کي سدائين ياد رهيو. مان انهيءَ رستي کان تقريباً اٺ دفعا گذريو آهيان ۽ اتان ئي پيٽرول وجھرائيدو آهيان. ان پيٽرول پمپ تان مون کي هميشه سٺي سروس (خدمت) ملي آهي. انهيءَ خدمت جي ڪري اهو پيٽرول پمپ ريگستان ۾ هجڻ جي باوجود گھڻو ڪمائي رهيو آهي. دراصل پهريون دفعو جڏهن ملازم منهنجي ڪار جي صفائي ڪئي هئي ته ان ائين ڪرڻ سان انهيءَ ئي وقت خدمت جو ٻج پوکي ڇڏيو هو.
”پهريائين خدمت کي پنهنجو شعار بنايو، پوءِ هميشه جي لاءِ پئسو ڪمايو.“
”خدمت جو جذبو هر قسم جي حالتن ۾ اوهان جي مدد ڪندو آهي.“
مون سان گڏ هڪ ماڻهو ڪم ڪندو هو. ان جو نالو ايف ايڇ هو. هو عام ماڻهن وانگر هو ۽ پيسن ڪمائڻ جي طريقن کي اختيار ڪرڻ بدران رڳو ائين پيو چوندو هو ته کيس پيسن جي تمام گھڻي ضرورت آهي. ان جي پسند جو موضوع هي هوندو هو ته پاڻ هن ڪمپنيءَ ۾ سڀ کان گھٽ پگھار وٺندڙ آهي. ان جو چوڻ هو ته آّخر ائين ڇو آهي؟ ان جو رويو به عجيب هو. هو چوندو هو ته هي هڪ وڏي ڪمپني آهي. ان جو ڪروڙن جو ڪاروبار آهي. اها پنهنجي ملازمن کي وڏيون وڏيون رقمون پگھار طور ڏئي ٿي. انهيءَ ڪري ڪمپنيءَ کي گھرجي ته مون کي به وڌيڪ پگھار ڏئي.
هو پنهنجي پگھار جي باري ۾ ڪيترائي ڀيرا مون سان به ڳالهه ٻولهه ڪري چڪو هو. هڪ ڏينهن هو پنهنجي پگھار وڌرائڻ جي لاءِ ڪمپنيءَ جي اعلى آفيسر ڏانهن ويو. جڏهن هو اڌ ڪلاڪ کان پوءِ واپس وريو ته اهو ڏاڍو ناراض ٿي رهيو هو، جنهن مان معلوم ٿيو ته سندس پگھار نه وڌيو آهي.
هن مون کان پڇيو: ”اي نوجوان مون کي ٻڌاءِ، ڇا مان چريو آهيان؟ جڏهن مون آفيسر کي چيو ته منهنجو پگھار وڌاءِ ته هن مون کي چيو ته ڇا تون ايمانداريءَ سان اهو يقين رکين ٿو ته تنهنجي پگھار وڌائڻ گھرجي؟
مون ايف ايڇ کي گھڻائي سبب ٻڌايا ته اوهان جو پگھار تڏهن وڌندو، جڏهن سڀني ماڻهن جو پگھار وڌندو. ان جو چوڻ هو ته ٻين ماڻهن کي گھڻو پگھار ڇو ڏنو ويندو آهي. جڏهن ته مون کي پيسن جي انهن کان به وڌيڪ گھرج آهي؟ جڏهن ته انهن ماڻهن جو چوڻ وري هي آهي ته منهنجو پگھار ان وقت وڌندو جڏهن منهنجي ڪارڪردگي بهتر ٿيندي. آخر منهنجي ڪارڪردگيءَ ۾ ڪهڙو نقص آهي؟ جڏهن منهنجو پگھار وڌندو ته مان بهتر ڪم ڪندس. دراصل ويچارو ايف ايڇ انهن ماڻهن جهڙو ئي انڌو هو، جيڪي اهو نه ڄاڻندا هئا ته پيسا ڪيئن ڪمايا ويندا آهن؟ ايف ايڇ جو چوڻ هو ته ڪمپني کيس وڌيڪ پگھار ڏئي، ته پوءِ ئي اهو بهتر ڪم ڪندو. اهائي ان جي غلطي هئي. ان کي اها خبر ئي نه هئي ته نظام ڪهڙيءَ ريت ڪم ڪندو آهي؟ اوهان بهتر ڪارڪردگيءَ جي واعدي تي سٺو پگھار نه ٿا وٺي سگھو، پر سٺي ڪارڪردگي ڏيکاري وڏي پگھار حاصل ڪري سگھو ٿا. فلم ٺاهڻ وارن پروڊيوسرن کي ڏسو، جيڪي پهريائين بيشمار پيسا خرچ ڪندا آهن ۽ پوءِ بيشمار دولت ڪمائيندا آهن. پهريائين اعلى قسم جا هدايتڪار، ليکڪ ۽ ادارن کي پيسا ڏيندا آهن ۽ ان سان گڏ ٻيا به ڪيترائي خرچ ڪندا آهن. اهڙيءَ ريت هڪ سٺي فلم ٺهي ويندي آهي ته پوءِ اهي دولت به ڪمائيندا آهن. ۽ انهن جي فلم کي به ساراهيو ويندو آهي.
”پهريائين خدمت کي شعار بڻايو ته پيسو پنهنجو پاڻ ايندو.“
جيڪا ويٽرس بهترين خدمت سر انجام ڏيندي آهي، ان کي بخشش به سٺي ملندي آهي. جڏهن ڪا به سيڪريٽري بهترين ٽائيپ ڪندي آهي ۽ مالڪ جي ڪم ۾ سهولت پيدا ڪندي آهي ته مالڪ ان جي پگھار ۾ به ضرور وڌارو ڪندو آهي.
هتي اسان هڪ طاقتور اصول بيان ڪري رهيا آهيون. جيڪو اوهان ۾ خدمت جي جذبي جو رويو پيدا ڪرڻ ۾ مددگار ٿيندو.
”جيتري قدر ماڻهو اوهان کان اميد ڪندا آهن، ان کان وڌيڪ کين ڏنو وڃي.“
اوهان جيڪو ڪجھه غير معمولي طور تي ٻين جي لاءِ ڪندا آهيو، دراصل اهو ئي اوهان ٻج ڇٽي رهيا هوندا آهيو. جڏهن اوهان پنهنجي اداري جي لاءِ رضاڪاراڻو ڪم ڪندا آهيو ته اهو دراصل اوهان ٻج ڇٽي رهيا آهيو، جنهن جو فصل ڏاڍو سٺو ٿيندو آهي. گراهڪ کي اعلى سروس (خدمت) ڏيڻ به ٻج ڇٽڻ آهي. ڇو جو اهو وري وري اوهان ڏانهن ايندو.