ڇا مان ترقي پسند سوچ رکندو آهيان؟
A. ڇا مان پنهنجي ڪم جي حوالي سان ترقي پسند آهيان؟
1. ڇا منهنجو موجوده ڪم ٺيڪ آهي، مان ان کان به وڌيڪ بهتر ڪيئن ڪري سگھان ٿو؟
2. ڇا مان پنهنجي اداري، هن ۾ ڪم ڪرڻ وارن ماڻهن ۽ هن ادارن ۾ تيار ٿيندڙ شين جي ساراهه ڪندو آهيان؟
3. ڇا مقدار ۽ صلاحيت جي حوالي سان ڇهه مهينا اڳ جي ڀيٽ ۾ منهنجو ذاتي معيار وڌيو آهي؟
4. ڇا مان پنهنجي زيردستن ۽ پاڻ سان گڏ ڪم ڪرڻ وارن جي لاءِ ڪو شاندار مثال بڻجي رهيو آهيان؟
B. ڇا مان پنهنجي خاندان جي حساب سان ترقي پسند آهيان؟
1. ڇا منهنجو خاندان ٽي کان ڇهه مهينا اڳ جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ خوش آهي؟
2. ڇا مان پنهنجي خاندان جي زندگيءَ جي معيار کي بهتر ڪرڻ واري منصوبي جي پابندي ڪري رهيو آهيان؟
3. ڇا منهنجو خاندان گھر کان ٻاهر جي پرجوش سرگرمين ۾ حصو وٺندو آهي؟
4. ڇا مان پنهنجي ٻارن جي لاءِ مثالي ترقي پسند آهيان، جو انهن جي ترقي پسند بنجڻ ۾ مددگار ٿيان.
C. ڇا مان پنهنجي باري ۾ ترقي پسند آهيان؟
1. ڇا مان ديانتداريءَ سان چئي سگھان ٿو ته ٽي کان ڇهه مهينا اڳ جي ڀيٽ ۾ وڌيڪ باوقار آهيان؟
2. ڇا مان ذاتي بهتريءَ جو نصب العين منظم ڪري رهيو آهيان؟ جيڪو ٻين جي لاءِ مون کي وڌيڪ اهم بڻائي ڇڏي؟
3. ڇا مان ايندڙ پنجن سالن جي لاءِ ڪو هدف رکان ٿو؟
4. جنهن اداري يا گروپ سان منهنجو تعلق آهي، ڇا اهو مون کان خوش آهي؟
D. ڇا مان پنهنجي پاڙي جي حوالي سان ترقي پسند آهيان؟
1. ڇا مان گذريل ٽن کان ڇهن مهينن ۾ پنهنجي پاڙي وارن جي بهتريءَ لاءِ ڪجھه ڪيو آهي؟ جيئن پاڙيسري ، اسڪول، مسجد وغيره.
2. ڇا مون پاڙي ۾ ٿيڻ واري ڪم جي تعريف يا ان تي تنقيد يا شڪايت وغيره ڪئي آهي؟
3. ڇا مون پنهنجي پاڙي ۾ ڪنهن وڏي ڪم جي لاءِ رهنمائي ڪئي آهي؟
4. ڇا مان پنهنجي پاڙيسرين ۽ ساٿين سان سٺا واسطا رکندو آهيان؟
اڳواڻي جو اصول نمبر 4:
ڪجھه دير جي لاءِ پنهنجي اعلى سوچ جي طاقت کان پنهنجي لاءِ صلاح مشورو وٺو.
عام طور تي ڏٺو ويو آهي ته اڳواڻ ماڻهو ڏاڍا مصروف هوندا آهن، ڇو جو کين وڏا وڏا ڪم ڪرڻا هوندا آهن. جيڪڏهن اسان ويجھڙائيءَ کان سندن زندگيءَ کي ڏسنداسين ته معلوم ٿيندو ته اهڙا ماڻهو پنهنجي مصروفيت منجھان ڪجھه وقت ڪڍي بلڪل اڪيلائپ ۾ ڪجھه وقت ويهي سوچ ويچار ۾ گذاريندا آهن.
اسان جيڪڏهن عظيم مذهبي رهنمائن جي زندگين جو مطالعو ڪنداسين ته اسان کي خبر پوندي ته هر رهنما ذهني مراقبي ۾ گھڻو وقت گذاريو آهي. جيئن حضرت موسى عه جيڪو ”ڪوهه طور“ تي اڪيلو وقت گذاريندو هو، اهڙيءَ ريت حضرت عيسى عه ۽ حضرت محمد صه جن به غار حرا ۾ غور ۽ فڪر ۾ وقت گذاريندا هئا. ان کان علاوهه مهاتما ٻڌ، ڪنفيوشس ۽ گانڌي، به ”گيان ڌيان“ ۾ وقت گذاريندا هئا. سڀ غير معمولي مذهبي رهنما، عام زندگيءَ کان علاوه ڪجھه وقت ذاتي غور ۽ فڪر ۾ ضرور گذاريندا هئا.
سياسي رهنما فرينڪلن روز ويلٽ به پوليو جهڙي مرض کي ان طرح شڪست ڏني هئي. ”هيري ٽرومين“ به ميسوري فارم تي گھڻو وقت گذاريو هو. هٽلر جيل ۾ ڪافي وقت اڪيلو گذاريو ۽ هن پوري دنيا کي فتح ڪرڻ جي رٿابندي به جيل ۾ ٺاهي هئي.
ڪيترائي ڪميونسٽ ليڊر جن ۾ لينن، اسٽالن، مارڪس، ٽراٽسڪي ۽ ٻين گھڻن اڳواڻن پڻ پنهنجو گھڻو وقت جيل اندر اڪيلائي ۾ گذاريو، جتي انهن پنهنجي ذاتي غور ۽ فڪر سان اڳواڻيءَ وارين صلاحيتن ۾ نکار پيدا ڪيو.
مشهور يونيورسٽيون پروفيسرن کي هڪ هفتي ۾ فقط پنج ڪلاڪ ليڪچرز ڏيڻ کان وڌيڪ ڪم نه ڪرڻ ڏينديون آهن ته جيئن پروفيسر صاحب گھڻو وقت فڪر ۾ گذارين.
اصل نقطو هي آهي ته هر ڪامياب شخص ڪجھه وقت پنهنجي ذاتي غور ۽ فڪر جي لاءِ ضرور ڪڍندو آهي. ڪيترائي ماڻهو اڳواڻيءَ جي طاقت حاصل ڪرڻ ۾ رڳو انهيءَ ڪري ناڪام رهندا آهن ته اهي هر ڪم ته بلڪل صحيح ڪندا آهن، پر پنهنجي ذاتي غور ۽ فڪر لاءِ وقت نه ڪڍندا آهن.
ڪجھه ماڻهو اڪيلو وقت گذارڻ چاهيندا آهن. ٽيليويزن، اخبار ۽ ٽيليفون انهن جي اڪيلائپ تي قبضو ڪري وٺنديون آهن. بلڪه انهن جي خيالن، غور ۽ فڪر تي به قبصو ڪري وٺنديون آهن. مون تيرهن تربيت حاصل ڪندڙ شاگردن کي چيو ته توهان روزانو هڪ ڪلاڪ اڪيلائپ ۾ غور ۽ فڪر ڪريو. اهو ڪم ٻن هفتن تائين ڪريو. پنهنجي ذهن مان سڀ خيال ڪڍي ڪري، فقط ڪنهن هڪ تعميري خيال کي ذهن ۾ غور ۽ فڪر جي لاءِ آڻيو.
ٻن هفتن کان پوءِ انهن ٻڌايو ته کين انهيءَ غور ۽ فڪر ڪرڻ سان گھڻو فائدو ٿيو آهي. هڪ ٻن ته اهو به چيو ته ان سوچ ويچار ڪرڻ سان انهن ڪيترن ئي مسئلن کي حل ڪري ورتو آهي، جيڪي عام حالتن ۾ حل نه ٿي سگھيا هئا.
تربيت وٺندڙ هر شاگرد چيو ته ان سان کين پنهنجو پاڻ کي سمجھڻ ۾ به گھڻي مدد ملي آهي. انهن پنهنجن ڪمزورين ۽ صلاحيتن کي به ڏٺو آهي.
انهن تي اهو انڪشاف ٿيو ته جيڪي فيصلا سوچ ويچار کان پوءِ ڪيا ويندا آهن، اهي بلڪل صحيح هوندا آهن.
زندگيءَ جي فيصلو ڪندڙ حالتن ۾ اعلى سوچ جي جادؤ کي ڪيئن استعمال ڪيو وڃي؟
اعلى سوچ جادو آهي. ان جادؤ کي وساري ڇڏڻ به ڏاڍو سولو آهي. جڏهن اوهان ڪا به گندي کيڏ کيڏندا آهيو ته خطرو پيدا ٿي ويندو آهي ته اوهان جي سوچ جو دائرو سوڙهو ٿي ويندو. پوءِ جڏهن ائين ٿيندو آهي ته اوهان جو ئي نقصان ٿيندو آهي.
هتي اوهان جي رهنمائي جي لاءِ ڪجھه نقطا ڏيئي رهيا آهيون، ته جيئن جڏهن اوهان جي اعلى سوچ کي نقصان ٿيڻ لڳي ته انهن کي ڪتب آڻيو ۽ اوهان جي اها اعلى سوچ برقرار رهي. انهن نقطن کي اوهان ڪنهن ڪاغذ تي لکي هميشه پاڻ وٽ رکو. ڪم ايندؤَ.
جڏهن حقير ماڻهو اوهان کي ڪيرائڻ جي ڪوشش ڪن ته اوهان اعلى سوچيو يا ان ڳالهه تي يقين رکو ته ڪي ٿورڙا ماڻهو آهن، جيڪي اوهان کي هيٺائين ڏانهن ڌڪڻ چاهين ٿا.
جيڪڏهن اوهان هنن ٽن شين کي ياد رکندا ته اوهان کي ڪير به نقصان پهچائي نه سگھندو
1. اوهان جي سوڀ ان ۾ آهي ته نيچ ماڻهن سان جھيڙو نه ڪريو. اهڙن ماڻهن سان جهيڙڻ جي ڪري اوهان جي سوچ ننڍڙي ٿي ويندي آهي، تنهن ڪري توهان پنهنجي اعلى سوچ کي برقرار رکو.
2. جڏهن اوهان جي مخالفت ٿئي ته اها ان ڳالهه جو ثبوت آهي ته اوهان اڳتي وڌي رهيا آهيو.
3. پنهنجو پاڻ کي ياد ڪرايو. مخالفت ڪرڻ وارا ماڻهو نفسياتي بيمار آهن. اوهان وڏ ماڻهپ جو مظاهڙو ڪندي، انهن جي ڪميڻائپ تي افسوس ڪريو. نيچ ماڻهن جي حملي کان بچاءَ جي لاءِ اعلى سوچ ئي ڪافي آهي.
جيڪا شيءِ اوهان وٺڻ چاهيو ٿا، جيڪڏهن نه ٿي ملي ته اهڙي سوچ اوهان کي نقصان پهچائي سگھي ٿي. انهيءَ ڪري اعلى سوچيو!
ياد رکو! جيڪڏهن اوهان خيال ڪندا ته اوهان ڪمزور آهيو ته اوهان ڪمزور ٿي ويندا. جيڪڏهن اوهان سوچيندا ته اوهان نيچ آهيو ته نيچ ٿي ويندا. هنن فطرتي اصولن کي ڪم آڻيو.
1. اهم نظر اچو، توهان جو هي عمل اوهان کي اهم سوچڻ ۾ مدد ڏيندو. اوهان جي ظاهري شخصيت ڪهڙي آهي، ان بابت سوچيو.
2. پنهنجي مقصدن کي نظر ۾ رکو. پنهنجو پاڻ کي تبديل ڪريو. پاڻ کي هاڪاري سمجھو.
3. ٻين جي موجوده حالتن کي آڏو رکو. ٻيو شخص به انسان آهي، انهيءَ ڪري ڊڄڻ جي ضرورت نه آهي.
سٺو سوچيو، انهيءَ طرح اوهان پاڻ به حقيقت ۾ سٺا ٿي ويندا.
جڏهن بحث يا جھيڙو يقيني ٿي وڃي ته سٺو سوچيو ۽ جهيڙي کان بچو.
1. پاڻ کان پڇو ته ڇا اهو بحث حقيقت ۾ وڌيڪ اهم آهي ته ڪو قدم کنيو وڃي؟
2. پاڻ کي ياد ڪرايو ته ان جهيڙي يا بحث مان ڪو فائدو ناهي. پر اڃا ڪجھه وڃائڻ جو انديشو آهي.
جڏهن اوهان شڪست محسوس ڪريو ته سٺي سوچ کي آڏو رکو.
اهو ممڪن نه آهي ته وڏي ڪاميابي، سختين ۽ هارائڻ کان سواءِ حاصل ٿي وڃي، پر اهو ممڪن آهي ته اوهان هار کان بچي سگھو ٿا. سٺي سوچ وارا ماڻهو ان طريقي سان هارائڻ کان پوءِ رد عمل ظاهر ڪندا آهن.
1. هار مان سبق حاصل ڪندا آهن. پنهنجي هار تي تحقيق ڪندا آهن. ان کي اوهان کان اڳين ماڻهن تي استعمال ڪندا آهن. هار جي مسئلن کي حل ڪندا آهن.
2. نوان تجربا ڪندا آهن، نئين ٽيڪنڪ ڪتب آڻيندا آهن.
اعلى سوچ جي حوالي سان ڏسو. شڪست ذهن جي هڪ سطح جو نالو آهي، ان کان وڌيڪ ڪجھه به نه آهي.
جڏهن محبت ۾ ناڪامي ٿئي ته سٺو سوچيو
محبوب ته هئو ئي ناڪاري ذهن جو. بي ضمير به هو. اهو مون سان مخلص به نه هو.
اوهان جي ذهن ۾ ان جي لاءِ جيڪا به محبت هجي، ان کي دل مان ٻاهر ڪڍي ڇڏيو.
جيڪڏهن محبت جو شعبو چڱيءَ ريت ڪم نه ڪري رهيو هجي ته هن طرح عمل ڪريو.
1. جنهن سان اوهان محبت ڪريو ٿا، ان جي اعلى خوبين کي نظر ۾ رکو. ڪمزورين کي نظر انداز ڪريو.
2. پنهنجي ان ساٿي جي لاءِ ڪجھه خاص ڪم ڪريو ۽ اهڙا ڪم اڪثر ڪندا رهو. اعلى سوچ جي حوالي سان خوشيءَ جي راز کي ڳوليو.
جڏهن اوهان محسوس ڪريو ته اوهان جو ڪم آهستي آهستي گھٽجي رهيو آهي ته اعلى سوچ کي برقرار رکو. اهو ڪهڙو معاملو آهي، جيڪو اوهان جي ڪم کي پوئتي ڌڪي رهيو آهي. اوهان جي اعلى ڪارڪردگيءَ سان اوهان کي سٺي پگھار ۽ زندگيءَ جو معيار ملندو آهي. ان جي لاءِ اوهان کي اهو ڪم ڪرڻو پوندو.
سوچيو ته اوهان پنهنجي ڪم کي بهتر ڪري سگھو ٿا. اوهان هر ڪم کي بهتر طريقي سان ڪري سگھو ٿا. هن دنيا ۾ ڪو به اهڙو ڪم نه آهي، جنهن کي سهڻي نموني ڪري نه ٿو سگھجي.
جڏهن اوهان سوچيندا آهيو، مان بهتر ڪري سگھان ٿو، ته ڪم بهتر ٿيڻ شروع ٿي ويندو آهي. اهو سوچڻ ته مان بهتر ڪم ڪري سگھان ٿو، ان سان اوهان جي تخليقي قوت حرڪت ۾ اچي ويندي آهي.
اعلى سوچ جي حوالي سان ڏسو ته جيڪڏهن مان خدمت ۾ اڳڀرائي ڪندس ته پيسو پنهنجو پاڻ ئي ايندو.
پبليسيس سائرس جي چوڻ مطابق
”هڪ عقلمند شخص پنهنجي ذهن جو آقا بڻجندو
۽ کاڌو ان جو ملازم هوندو!“