• امن جو 2003ع نوبيل انعام کٽندڙ پهرين مسلم خاتون، شيرين عبادي
دنيا ۾ مشهور آهي هن ڪتاب لکڻ کان پوءِ به ڪافي ڪارناما ڪيا آهن جن تي مان اڳ لکي چڪو آهيان اڄ مان فقط شيرين عبادي بابت لکڻ ٿو گهران پر جيئن عرض ڪيم ته جيسين هن جي مٿان ڪجهه مواد اچي تيسين ڇا لکي سگهجي ٿو پر ڪجهه دوستن بهرحال تڪڙو قدم کڻي. شيرين عبادي کي امن جو نوبل انعام ملڻ تي پنهنجا انومان ۽ انديشا ڏيکاريا آهن ۽ ان کي آمريڪي سياست جو حصو سڏيو آهي ۽ انهن جي چوڻ مطابق ايران ۾ مداخلت ڪرڻ جو هي پهريون آمريڪي قدم آهي ۽ آمريڪا، ايران ۾ مذهبي انتها پسندي کي ٿڌي ڪرڻ لاءِ انساني حقن لاءِ ڪم ڪندڙ هڪ سيڪيولر عورت کي انعام ڏياريو آهي ائين هجي به ته ڪو شڪ ناهي ڇو ته آمريڪا کان اهڙا ڪم بعيد ناهن پر ان الزام هڻڻ کان اڳ انسان کي ضرور ڪجهه جاچڻ جوچڻ گهرجي هروڀرو ڪنهن جي ڪمائي تي ائين ئي پاڻي نه ڦيري گهري مان چاهيان ٿو ته مان توهان تائين سڀ کان اول نارويجين نوبل ڪميٽي پاران جاري ڪيل شيرين عبادي جي بايوگرافي پيش ڪريان جيئن ان کان پوءِ آزاد ميڊيا جا تبصرا پڙهڻ کان پوءِ توهان وڃي هڻي هنڌ ڪندا ته “ڪيتري ويهين سو” ٿيندو آهي يا حقيقت ڇا آهي ته اچو ته شيرين عبادي بابت سئيڊن ناروي جو ايوارڊ ڏيندڙ اڪيڊمي پاران جاري ڪيل چٺو پڙهون.
شيرين عبادي
ايراني قانوندان ۽ انساني حقن جي سرگرم رهنما شيرين عبادي 1947ع ۾ جنم ورتو. هن تهران يونيورسٽي مان قانون جي ڊگري حاصل ڪئي. ايران ۾ پهرين عورت جج شيرين عبادي 1975ع کان 1979ع تائين سٽي ڪورٽ آف تهران جي صدر رهي. 1979ع واري اسلامي انقلاب کان پوءِ کيس استعيفا ڏيڻ تي مجبور ڪيو ويو. هن وقت هوءَ وڪيل طور ڪم ڪري رهي آهي ۽ تهران يونيورسٽي ۾ پڻ پڙهائي رهي آهي.
هڪ سرگرم ڪم ڪندڙ توڙي هڪ محقق جي حيثيت ۾ هوءَ معاشري ۾ ڳنڀير ۽ ڏکين سماجي مسئلن کي پرامن ۽ جمهوري طور تي حل ڪرڻ ۾ شهرت رکي ٿي. هوءَ بحث مباحثن ۾ سرگرم حصو وٺندي آهي ۽ بنياد پرستن ۽ انتها پسند مذهبي حلقن پاران تحرير توڙي تقرير ۽ آزاد سياسي فضا کي دٻائيندڙ فرقن پاران معاشري جي مظلوم شهرين تي ٿيندڙ حق تلفين خلاف ڪورٽن ۾ انهن جي لاءِ آواز اٿارڻ توڙي انهن جا ڪيس قانوني طور تي وڙهڻ لاءِ ملڪ ۾ سٺي شهرت رکي ٿي ۽ عوام جي هر دلعزيز شخصيت بڻيل آهي.
عبادي اسلام جي جديد تقاضائن جي پوئلڳ ۽ مڃندڙ آهي ۽ اسلام جي جديد تشريح ۾ يقين رکي ٿي جنهن ۾ اسلامي قوانين لازمي انساني حقوق جي ترجماني ڪندڙ هجن جن ۾ جمهوري هر انسان جي قانون آڏو برابري، مذهبي آزادي ۽ تقرير جي آزادي شامل آهن. جيستائين مذهبي آزادي جو سوال آهي ته عبادي بهائي فرقي جي حقن جي پڻ نمائندگي ڪري ٿي جن کي ايران ۾ شروع کان ئي مصيبتون درپيش آهن.
عبادي ايران ۾ پناهگيرن جي حقن سان گڏوگڏ عورتن توڙي ٻارن جي حقن جي پڻ علمبردار آهي. هوءَ ايران ۾ “ايسوسيئيشن فار سپورٽ آف چلڊرينس رائيٽس” جي رهنما ۽ ان جو پايو رکندڙ آهي. عبادي انساني حقوق متعلق ڪيترائي ڪتاب ۽ مضمون لکيا آهن.
انگريزي ترجمو ٿيل سندس ڪتابن مان ڪجهه نالا آهن.
“دي رائيٽس آف دي چائلڊ” ايران ۾ ٻارن جي حقوق ۽ قانوني تحفظن جو اڀياس (تهران 1994ع) اهو ڪتاب يونيسيف پاران ڇپرايو ويو. سندس ٻيو ڪتاب آهي “هسٽري اينڊ ڊاڪومينيٽيشن آف هيومن رائيٽس ان ايران” (نيويارڪ 2000ع) قانون دان جي حيثيت ۾ هوءَ ڪيترن ئي اختلافي ڪيسن جو مقابلو ڪندي رهي آهي 1999 – 2000 ۾ هوءَ ايران ۾ لاڳيتو ۽ هڪ ٻئي پٺيان قتل ٿيندڙ ليکڪن ۽ دانشورن جي ڪيسن جي اٽارني پڻ رهي آهي. 1999ع ۾ تهران يونيورسٽي ۾ قتل ٿيندڙ ڪيترن ئي شاگردن کي قتل ڪرائيندڙ پرنسپالن جي خوني چهرن کي بي نقاب ڪيو اهڙن انساني حقوق جي پيروي ڪرڻ جي پاداش ۾ هن کي ڪئي ڀيرا جيل جو منهن ڏسڻو پيو. اسلام کي بنياد بڻائيندي عبادي سماجي مسئلن جا پر امن حل تلاش ڪندي رهي ۽ اسلامي اصولن پٽاندڙ جديد سوچ کي جنم ڏيندي رهي.
اسلام جي غير انساني تشريح ۽ ان جي نتيجي ۾ ٺاهيل قانونن جي ور چڙهيل مظلوم فردن توڙي طبقن لاءِ هوءَ هر وقت عورتن ۾ انهن جي بچاءَ لاءِ قانوني جنگ وڙهندي رهي آهي ۽ ان طرح هوءَ هڪ بهادر ويڙهاڪ ثابت ٿي آهي.
عبادي سيڪيلور، مذهبي سوچ رکندڙ آهي ۽ هن ثابت ڪري ڏيکاريو آهي ته صحيح اسلامي اصولن جي پاسداري ۾ جيڪي به ڌڙا ثابت قدمي سان ڏکي انسانيت لاءِ ڪم ڪندا رهن ٿا ته هوءَ انهن سان گڏجي ڪم ڪرڻ لاءِ هر وقت تيار رهي ٿي. ناروي جي نوبيل امن انعام 2003ع جي ڪميٽي پاران جاري ڪيل سندس ان بايوگرافي کان پوءِ ساڳي ڪميٽي پاران 2003ع جي نوبيل امن انعام ڏيڻ جي سلسلي ۾ پريس پڌرائي به پيش ڪجي ٿي.
نوبيل امن انعام 2003ع
نارويجين نوبل ڪميٽيءَ فيصلو ڪيو آهي ته 2003ع جو نوبيل امن انعام شيرين عبادي کي سندس جمهوريت ۽ انساني حقن لاءِ ڪيل خدمتن جي عيوض ڏنو وڃي ٿو. هن جي جدوجهد جو خاص محور عورتن ۽ ٻارن جي حقوق رهيا آهن.
هڪ قانون دان، جج، ليڪچرار، ليکڪ ۽ انساني حقوق جي علمبردار جي حيثيت ۾ هوءَ پنهنجي ملڪ ايران اندر توڙي ملڪي سرحدن کان ٻاهر واضح ۽ مضبوط موقف پيش پئي ڪندي رهي آهي. هوءَ هڪ اڏول ماهر ۽ بهادر انسان جيئان هر رڪاوٽ آڏو بيٺل نطر ايندي رهي آهي ۽ پنهنجي جان جي پرواهه نه ڪندي ڪنهن به دڙڪي داٻ کان نه ڊني آهي. هن جي جدوجهد جو محور انساني حق آهن ۽ سندس چوڻ موجب ڪو به معاشرو تيستائين مهذب سڏائڻ جي لائق نه آهي جيستائين اتان جي عورت ۽ ٻارن جا حقوق محفوظ ناهن مار ڌاڙ ۽ قتل و غارت جي ماحول ۾ هوءَ هميشه امن ۽ انصاف جي پرچارڪ رهي آهي. سندس موقف جو بنيادي عنصر اهو آهي ته ڪنهن به قوم جو سياسي ڍانچو جمهوري اصولن تي ٻڌل هئڻ گهرجي. سندس چوڻ آهي ته روشن خيالي ۽ ڳالهه ٻولهه جهيڙن ۽ فسادن کي نبيرڻ جو جمهوري ۽ انساني طريقو آهي عبادي روشن خيال مسلمان آهي. کيس اسلام ۽ بنيادي انساني حقوق ۾ ڪو به تضاد نظر نه ٿو اچي. هوءَ سمجهي ٿي ته دنيا جي مختلف مذهبن ۽ تهذيبن کي سمجهڻ ۽ پاڻ ۾ افهام ۽ تفهيم واري ماحول ۾ ڳالهه ٻولهه وارو رستو اختيار ڪرڻ گهرجي ۽ انسانيت جي عظيم تر مفاد لاءِ اهو ئي فقط رستو آهي.
نارويجين نوبيل ڪميٽي هڪ اهڙي عورت کي 2003ع جو نوبيل انعام ڏيندي خوشي جو اظهار ڪري ٿي ته هوءَ اسلامي دنيا جو حصو آهي جنهن لاءِ دنيا کي به فخر محسوس ڪرڻ گهرجي ۽ انهن لاءِ پڻ اهو فخر جو مقام آهي جيڪي جتي به رهن ٿا اتان انسان حقوق جي جدوجهد ۾ مصروف آهن.
تازن ڏهاڪن ۾ جمهوريت ۽ انساني حقوق جي دنيا جي مختلف حصن ۾ اڳڀرائي ٿي آهي. نوبيل امن انعام جي تقسيم ڪري.
نارويجين نوبيل ڪميٽي، جمهوريت ۽ انساني حقوق جي اهڙي اڳڀري سفر ۾ پنهنجو ڪردار ادا ڪري رهي آهي.
اسان اميد ٿا ڪريون ته ايران جو عوام خوشي محسوس ڪندو ته تاريخ ۾ پهريون ڀيرو سندس شهري کي نوبيل امن انعام حاصل ڪرڻ جو اعزاز مليو آهي ۽ اسان اها به اميد ڪريون ٿا ته هن اعزاز جي حصول کان پوءِ، عبادي جي ملڪ جي رهواسين کي انساني حقوق ۽ جمهوريت لاءِ ڪم ڪرڻ جو اتساهه ملندو نه فقط ايران ۾ پر مسلم دنيا ۽ ٻين ملڪن ۾ پڻ انهن ماڻهن کي اتساهه ملندو جيڪي انساني حقوق ۽ جمهوريت لاءِ جاکوڙي رهيا آهن.
عوامي آواز ڪراچي – 15 آڪٽوبر 2003ع