لاڙڪاڻو ديس ويڳاڻو
جيئن مير علي شير قانع جي لکيل ڪتاب ”تاريخ تحفة الڪرام“ موجب لاڙڪاڻو شهر هن وقت 267 سالن جو آهي، جڏهن ته ڊاڪٽر سارلي جي تحقيق مطابق لاڙڪاڻي جي عمر هن وقت 305 سال بيهي ٿي. جڏهن ته مرزا قليچ بيگ جيڪو ”قديم سنڌ“ نالي ڪتاب لکيو، ان موجب لاڙڪاڻي جي عمر 292 سال بيهي ٿي. جرنلسٽ غلام تقي جعفري جيڪو تحقيقي مضمون لکيو هو، ان حساب سان اڄ لاڙڪاڻو 217 سالن جو ٿي ويو آهي. پير علي محمد راشدي پنهنجي جڳ مشهور ڪتاب ”هجئي ناڻو ته گهم لاڙڪاڻو“ ۾ لاڙڪاڻي جي عمر جو جيڪو ڪاٿو لڳايو آهي، ان مطابق اڄ لاڙڪاڻي جي عمر 130 سال ٿئي ٿي. جڏهن ته ڪجهه تاريخدانن جي گڏيل تحقيق ۽ راءِ موجب لاڙڪاڻو پورن 365 سالن جو ٿي ويو آهي. اهڙي طرح جنهن عمر تي ڏاها، محقق ۽ تاريخدان گهڻي تعداد ۾ متفق آهن، ان مطابق لاڙڪاڻي جي عمر اڄ 378 سال آهي.
اڄ جيڪڏهن لاڙڪاڻي شهر جي قدامت جي ورقن کي پوئتي ورايو ته پتو پئي ٿو ته لاڙڪاڻي جي شادابي ۽ خوشحالي تي ڪيترائي خوبصورت پهاڪا ٺهيا آهن، جن کي ٻڌي ملڪي توڙي غير ملڪي سياح لاڙڪاڻي گهمڻ جي آس رکندا رهيا، جيئن ڪلهوڙن جي دور ۾ خوشحاليءَ سبب پهاڪو جڙيو هو ته ”هجئي ناڻو ته گهم لاڙڪاڻو“، ٽالپرن جي دور ۾ باغات، گلن ڦلن ۽ محبتي ماڻهن سبب ”لاڙڪاڻو ساهه سيباڻو“ سڏجڻ لڳو، انگريزن جي دور ۾ هي شهر علم، ادب، امن امان، تفريح ۽ سٺي انتظام سبب ”لاڙڪاڻو راڄ راڻو“ سڏجڻ لڳو پر جڏهن اسان گهڻو نه پر صرف ۽ صرف 25 سال رڳو 25 سال پوئتي هلون ته انهن 25 سالن کان هي پهاڪو پنهنجي پاڙ مضبوط ڪري چڪو آهي ته ”هجئي ناڻو ته ڇڏ لاڙڪاڻو.“
جيتوڻيڪ اڄڪلهه لاڙڪاڻي کي 1971ع جي نقشي موجب حددخليون هٽائي ناجائز اڏاوتون ڊاهي روڊن کي ويڪرو ڪرڻ جو ڪم جاري آهي، جڏهن ته رائيس ڪئنال جي مٿان اوور هيڊ برج يعني پل آخرڪار مڪمل ٿي آمدورفت هيٺ اچي وئي آهي، جنهن تي خرچ جو جيڪڏهن وڌ کان وڌ ڪاٿو لڳائجي ته اهو هڪ ارب تائين به نه پهتو هوندو، جڏهن ته لاڙڪاڻي کي سينگارڻ ۽ سنوارڻ لاءِ حڪومت پاران 80 ارب روپيا ڏنا ويا هئا. لاڙڪاڻي تي اهو اٽي ۾ لوڻ برابر ڪم، لاڙڪاڻي لاءِ مليل ڪثير رقم مان اٽي ۾ لوڻ برابر رقم ڪڍڻ کان پوءِ ٿيو آهي. شهيد ڀٽو جنهن لاڙڪاڻي کي پئرس بنائڻ جو خواب ڏٺو هو، اهو خواب سندس بند اکين جو سپنو ئي بڻيل رهجي ويو، ان کانپوءِ شهيد ڀٽو جي نالي تي ووٽ وٺندڙ هن پارٽي لاڙڪاڻي سان اهڙو ته اڍنگو ورتاءُ ڪيو آهي، جيڪو نه ٻرڙي ٻارڙن سان ڪيو هو ۽ نه ڪا ماٽيلي ماءُ ٻارن سان ڪندي آهي.
حقيقت اها آهي ته لاڙڪاڻو هڪ پل سان پئرس نه ٿو بڻجي سگهي، ڇو ته اڄ لاڙڪاڻي جي روڊن تي کڏن جي کاڻ اهي. اڄ به روڊن رستن تي برسات توڙي نالن جو پاڻي هفتن جا هفتا بيٺل هوندو آهي، گهٽيون بدبودار پاڻيءَ جا واهه بڻجي وينديون آهن. ٽريفڪ جو انتظام اڄ به ”جيڪو ڏاڍو سو گابو“ وارو آهي. سرڪاري اسپتالون اڄ به گندگي ۽ غلاظت جا ڍير آهن، جتي ڪنهن مريض جو شفاياب ٿيڻ ته هڪ طرف مورڳو مريضن سان گڏ ايندڙ تيماردار به ان بدبودار ماحول ۾ بيمار ٿي پوندا آهن. لاڙڪاڻي کي هٿ وٺي ڪيتريون ئي صديون پوئتي ڌڪيو ويو آهي ۽ صديون پوئتي ڌڪيل شهر هڪ پل ۽ ڪجهه ويڪرن روڊن سان پئرس نه ٿو بڻجي سگهي.
سالن کان هتي هن شهر ۾ اهو رواج رائج آهي ته جڏهن به ڪو اعليٰ ڪامورو، وزيراعليٰ يا ڪابه اهم شخصيت لاڙڪاڻي اچڻ جو رٿيندي آهي، تڏهن ايمرجنسي طور ميونسپالٽي جا ٻهاري بردار ٻانها پنهنجا ٻهارا ڪلهن تي کڻي ٻاهر نڪري ايندا آهن، روڊن تان ڌوڙ ۽ مٽي هٽائي ان تي چونو هاريو ويندو آهي، جيئن اچڻ واري اهم شخصيت کي لڳي ته لاڙڪاڻي کي وڏي لاڏ پيار سان رکيو ويو آهي، پر حقيقت ۾ لاڙڪاڻي جي روڊن رستن جي اها عارضي ڇنڊ ڦوڪ انهن شخصيتن کي ڄڻ مرزا غالب جي لفظن ۾ اهو چئي رهي هوندي آهي ته:
ان کے دیکھے سے جو آجاتی ہے منہ پر رونق،
وہ سمجھتے ہیں بیمار کا حال اچھا ہے۔