دير ٿي وڃڻ جو درد
”وه عشق جو هم سے روٹھ گيا،
اب اس کا حال سنائين کيا۔
ڳايو هو ته اتي ويٺل حاضرين مان ڪيترن جي ئي دلين جا تاڪ ائين لڏي ويا هئا، جيئن تيز طوفاني هوائن ۾ ڪنهن حويليءَ جي درين ۽ دروازن جا تاڪ لرزي ويندا آهن. ان ئي فريده خانم کي وري اُن وقت هڪ نجي محفل ۾ پنهنجي ڳلن تان وهندڙ ڳوڙهن کي ٽشو پيپر سان اگهندي ڏٺو ويو هو، جڏهن محفل ۾ موجود ماڻهن جي فرمائش تي منير نيازيءَ ڊائيس تي اچي پنهنجو هيءُ مشهور نظم ٻڌايو هو:
ہمیشہ دیر کر دیتا ہوں میں
ضروری بات کرنی ہو کوئی وعدہ نبھانا ہو
اسے آواز دینی ہو اسے واپس بلانا ہو
ہمیشہ دیر کر دیتا ہوں میں۔
منير نيازيءَ پنهنجي ڪنبندڙ آواز ۾ اهو نظم اهڙي ته روح سان پڙهيو هو جو ائين محسوس ٿي رهيو هو، ڄڻ اهو نظم پڙهندي کيس پنهنجي سڄي ڄمار جي سفر جا سانحا ياد اچي ويا هجن. هر شڪست ياد اچي وئي هجي، هر ميار جي ياد جي وير کيس ورائي وئي هجي، هر حسرت جي خاڪ اڏامي هجي، اسان کي تمام گهڻي تڪڙ هوندي آهي، پر اسان کي سدائين دير ٿي ويندي آهي.
دراصل اسان هميشه تڪڙ ۾ هوندا آهيون، پر اسان کي سدائين دير ٿي ويندي آهي، جڏهن اسان زندگيءَ کي زير زبر سميت سمجهڻ لڳندا آهيون، تيسيتائين زندگيءَ جو سفر پورو ٿي چڪو هوندو آهي. هڪ اهڙي زندگي، جنهن کي پنهنجي خيال ۾ اسان آسمان جي اپسرا تصور ڪندا آهيون، پر اها هڪ ڇيڳري ڇوڪري بڻجي اسان جي آڏو ايندي اهي. هڪ اهڙي زندگي، جنهن کي اسان محبوب جي مهڪندڙ زلف سمجهندا آهيون پر اها هڪ اهڙي زنجير ثابت ٿيندي آهي، جنهن جي سختي اسان جي ساهه کي سوڙهو ڪرڻ لڳندي آهي.
اسان کي تمام گهڻي تڪڙ هوندي آهي، پر اسان کي سدائين دير ٿي ويندي آهي، جيستائين اسان جون اکيون ڳوڙهن سان تَر ٿيڻ لڳنديون آهن، تيسيتائين درد، درد ناهي رهندو، درد دل جو دوست بڻجي ويندو آهي ۽ جڏهن درد سان دوستي ٿي ويندي آهي، تڏهن تڪليف جو وجود ئي ختم ٿي ويندو آهي.
رنج سے خوگر ہو انسان تو مٹ جانا ہے رنج،
مشکلیں مجھ پر پڑیں اتنی کہ آسان ہو گئیں
دراصل زندگيءَ ۾ ڪجهه شيون اسان کي ايتري ته دير سان ملنديون آهن، جو انهن جي ملڻ تائين اسان جي من مان انهن جي خواهش ئي ختم ٿي ويندي آهي، جيئن ڪنهن چيو آهي ته:
کہاں تھے آپ زمانے کے بعد آئے ہیں
میرے شباب کے جانے کے بعد آئے ہیں
ڪن ماڻهن کي اسان تائين ايندي ايندي زمانا لڳي ويندا آهن، جڏهن شباب جو سج آخري اوٻاسي ڏيندو آهي، تڏهن انهن جو اسان وٽ اچڻ اسان جي اذيتن کي اڃا به وڌائي ڇڏيندو آهي، ان ڪري ئي ته ڪنهن شاعر جي دل مان هي سٽون نڪتيون هيون ته:
وقت جي چيچ ۾ زندگيءَ جو ڇلو
پيو ٿئي گهرگهلو يار جلدي ملو.
اسان کي تمام گهڻي تڪڙ هوندي آهي، پر اسان کي سدائين دير ٿي ويندي آهي، جيسين اسان جي چپن تي مرڪن جا پوپٽ پنهنجا رنگارنگي پر ويڙهي ويهن، تيسين خوشيءَ جا لمحا ختم ٿي چڪا هوندا آهن، ڇو ته ڏکن کي حياتِ خضر عطا ٿيل هوندي آهي پر خوشيون صبح جي پهر جيان مختصر هونديون آهن.
اسان کي تمام گهڻي تڪڙ هوندي آهي، پر اسان کي سدائين دير ٿي ويندي آهي، جيسين اسان جي دل کي اهو يقين اچي ته اهو جيڪو اسان سان گڏ آهي، اهو اسان جو ئي آهي، تيسين هٿ کان هٿ جدا ٿي ويندو آهي ۽ جڏهن هٿ کان هٿ الڳ ٿي ويندو آهي ته اهو الڳ ٿي ويل هٿ وري ڪڏهن به اسان جي هٿ ۾ ناهي ايندو. هڪ اهڙو هٿ جنهن لاءِ ڪنهن چيو آهي ته:
ہاتھ دیا اس نے میرے ہاتھ میں
میں تو ولی بن گیا اک رات میں۔
اسان کي تمام گهڻي تڪڙ هوندي آهي، پر اسان کي سدائين دير ٿي ويندي آهي، دل جي ڳالهه زبان تائين آڻيندي آڻيندي لفظن جي اهميت ئي ختم ٿي چڪي هوندي آهي. جن کي ڳولڻ ۾ اسان کي صديون لڳي وينديون آهن، انهن کي اهو احساس ڏيارڻ لاءِ اسان کي لفظن جي مالها جوڙيندي جوڙيندي تمام گهڻي دير ٿي ويندي آهي ۽ ساڻ هوندي به صدين جا فاصلا برقرار رهندا آهن.
وہ آج بھی صدیوں کی مسافت پہ کھڑا ہے
ڈھونڈھا تھا جسے وقت کی دیوار گرا کر۔
معاملو لمحن جي دير جو هجي يا صدين جي فاصلن جو، پر دير ٿي وڃڻ جو درد ناسور بڻجي ويندو آهي.
مدد کرنی ہو یار کی ڈھارس بندھانا ہو،
بہت دیرینہ راستوں پر کسی سے ملنے جانا ہو،
ہمیشہ دیر کر دیتا ہوں میں