سڪون ڪٿي آهي!؟
اوهان سڪون کي اها اپسرا چئي سگهو ٿا، جيڪا کن پل لاءِ ڪنهن جي دل ۾ ديرو ڄمائيندي آهي ۽ پوءِ تمام پري اڻڄاتل وسعتن ڏانهن واپس هلي ويندي آهي. البته ان سڪون کي ڪو سرڦريو ان وئيشيا سان به ڀيٽي سگهي ٿو جيڪا ڪڏهن به ڪنهن وٽ به هميشه لاءِ ٽڪاءُ ڪري ڪانه سگهندي آهي. بيوفائي جنهن جي بنياد ۾ شامل هوندي آهي ڪنهن به هڪ جو هميشه هميشه لاءِ ٿي رهڻ هن جي توهين هوندي آهي. ڪو شاعر وري ان سڪون کي پنهنجي ان ڪويتا سان ڀيٽا ڏيندو جيڪا هو سڄي زندگي سرجي نه سگهندو آهي.
”سڪون“ هر دل جي ضرورت آهي، هر دماغ جي گهرج آهي، ڏٺو وڃي ته ماڻهو سڪون ماڻڻ لاءِ ڇا ڇا نه ٿو ڪري دينداريءَ کان وٺي دنياداريءَ تائين هر حرفت آزمائي قلبي سڪون لاءِ ڪوشان رهي ٿو، مگر مڙني ڳولائن جي باوجود صورتحال في الحال هن شعر واري وڃي بيٺي آهي ته:
"جسے موت آئی سکون مل گیا"
ته ڇا موت واقعي سڪون جو مسڪن آهي!؟ ان جي جواب ۾ مذهب اسان آڏو اهو واضع ڪري ٿو ته موت به فقط انهن لاءِ ئي سڪون جو باعث بڻجي سگهي ٿو، جن پرهيزگاريءَ، نيڪي ۽ خدا جي عبادت واري واٽ ورتي، باقي ماڻهن لاءِ ته موت باعث سڪون نه پر هڪ مسلسل اذيت جو نالو آهي.
"اب تو گھبرا کے یہ کہتے ہیں کہ مر جائیں گے،
مر کے بھی چین نہ آیا تو کدھر جائیں گے۔"
مسئلو اهو آهي ته ماڻهوءَ کي ڪهڙي ريت قلبي سڪون ملي سگهي ٿو. منهنجو هڪ دوست چوندو آهي ته هو هڪ اهڙي اڌڙوٽ عمر عورت کي سڃاڻي ٿو جنهن شادي ڪانه ڪئي آهي، جيڪا بلا جي خوبصورت آهي، جنهن جوانيءَ ۾ ڪيترائي رشتا موٽايا، فقط پنهنجي انا جي تسڪين خاطر، اها انا جنهن کيس حاڪميت پسند بڻايو هو. هن جي انا کي اها ڳالهه قبول ڪونه هئي ته هوءَ ڪنهن مرد جي محڪوم ٿي رهي، ڪو مرد مٿس حاڪميت ڪري ۽ جڏهن ڪجهه ماڻهن کي سندس انڪار جو اهو اصل سبب معلوم ٿيو ته هنن کيس اها آڇ به ڪئي ته جيڪڏهن هوءَ ساڻن شادي ڪري ته هو خود سندس محڪوم ٿي رهندا ۽ کيس ئي حاڪم جو درجو حاصل رهندو. تڏهن هن اهو چئي انڪار ڪيو هو ته هوءَ ان ڳالهه جي قائل به ناهي ته ڪو مرد عورت جو محڪوم ٿي رهي ۽ عورت مٿس حاڪميت ڪري، مرد حاڪم ئي سوهندو آهي.
مون کانئس پڇيو ڇا هاڻي هوءَ مطمئن ۽ پرسڪون آهي ته منهنجي دوست انڪار ۾ ڪنڌ لوڏيو. سو جڏهن ماڻهو پنهنجي انا کي تسڪين پهچائي به سڪون ماڻي نه ٿو سگهي ۽ بي سڪون، مضطرب ۽ انتشار جو شڪار رهي ٿو ته پوءِ سڪون ڇا ۾ آهي، ته ڇا ڀلا پوءِ دولت سڪون جو سرٽيفڪيٽ بڻجي سگهي ٿي!؟
ليوٽالسٽا جي هڪ ڪهاڻي آهي “How much land does a man need” ”هڪ ماڻهو کي ڪيتري زمين گهرجي“ ان ڪهاڻيءَ ۾ پاهم نالي هڪ هاري هو، جنهن وٽ تمام ٿوري زمين هئي پوءِ هن تي امير بڻجڻ جو ڀوت سوار ٿيو ۽ هو امير بڻجڻ لاءِ وڌيڪ اڃا به وڌيڪ زمين خريد ڪرڻ لڳو ۽ ايئن اڃا به وڌيڪ زمين جي چڪر ۾ باشڪرن جي ملڪ هليو ويو. جتي زمين مفت ملندي هئي پر ان لاءِ شرط اهو هو ته هن کي صبح کان هلي ڪري سج لهڻ کان اڳ ئي ان جاءِ تي واپس پهچڻو پوندو جتان هو هليو هو ۽ ايئن ان چڪر لڳائڻ ۾ هو جيتري زمين ڪور ڪري ويو سا سندس ملڪيت هوندي ۽ پاهم لالچ ۾ ايترو ته اڳتي هليو ويو جو واپس موٽندي موٽندي هن کي سج لهي چڪو هو ۽ مقرر ڪيل جڳهه تي پهچي هو بي ساهو ٿي ڪري پيو ۽ مري ويو. پوءِ کيس اتي ئي کڏ کوٽي پوريو ويو ۽ ايئن کيس رڳو ڇهه فوٽ زمين نصيب ٿي.“
ايئن جڏهن دولت به انسان کي سڪون جو سامان مهيا ڪري ڏيڻ بدران ويتر وڌيڪ دولت حاصل ڪرڻ لاءِ بي سڪون بڻائي ڇڏي ٿي ۽ ننڊ آرام ڦٽائي ٽرنڪولائزر جو عادي بڻائي ڇڏي ٿي ته پوءِ اسان ان ڳالهه کي ڪيئن حقيقت تسليم ڪريون ته دولت ئي سڪون جي مستند سند آهي!؟
ته ڇا پوءِ غريبي ۾ سڪون آهي!؟ ڇو ته غريب بغير ٽرنڪولائيزر کائڻ جي ڊگهي ننڊ ڪري ٿو، مگر مهانگائي، بيروزگاري، عدم تحفظ ته هن کي به سڪون جو ساهه کڻڻ ڪونه ٿا ڏين، ته پوءِ سڪون آخر آهي ڪٿي!؟
ڪنهن ڏاهي چيو آهي ته ”انسان پنهنجي زندگيءَ جا اڌ غم حاصل ڪري بي سڪوني رڳو ٻين مان اميدون وابسته ڪرڻ ڪري خريد ڪري ٿو.“ جڏهن ته اها چوڻي به عام آهي ته ”هيءَ دنيا اميدن تي قائم آهي“ مگر اتي وري هو بهتر جي اميد رکي ويهي ٿو ته تڏهن هو پاڻ کي بدتر لاءِ ذهني طور تيار ڪري ئي ڪونه ٿو، بلڪه ويتر دل کي سبز باغ ڏيکاري اهڙو ته حقيقت کان بي نياز بڻجي وڃي ٿو، جو جڏهن بهتر جي بجاءِ بدتر موٽ مليس ٿي تڏهن ان جي سٽ سهي ڪونه ٿو سگهي ۽ ايئن سڪون سندس حياتيءَ مان واريءَ جيان وهندو وڃي ٿو.
"بس اب تو دامن دل چھوڑ دو بیکار امیدو،
بہت دکھ سہہ لیا میں نے، بہت دن جی لیا میں نے۔"