لوڪ ادب، لساني ۽ ادبي تحقيق

سنڌي ادب جو مختصر جائزو

ھي ڪتاب سي ايس ايس، پي سي ايس، ايم اي سنڌي  ۽ ٻين ڪاميٽيٽو امتحانن لاءِ تياري ڪرڻ لاءِ ڪارگر ۽ مددگار آھي. ڪتاب جي پھرين حصي ۾ سنڌي ادب جي شروعات کان ورھاڱي تائين جي دورن ۾ ورھائي ان جو ارتقائي جائزو ورتو اٿم. ان کان پوءِ سنڌي نثر توڙي نظم جي اھم صنفن، اوائلي توڙي جديد شاعرن جي شاعريءَ، اھم محققن، سنڌي ادب ۾ جديد لاڙن ۽ سنڌي ٻوليءَ جي بڻ بڻياد بابت ڏنل نظرين جو نچوڙ پيش ڪيل آھي.

  • 4.5/5.0
  • 100
  • 22
  • آخري ڀيرو اپڊيٽ ٿيو:
  • اڪبر لغاري
  • ڇاپو پھريون
Title Cover of book سنڌي ادب جو مختصر جائزو

پيش لفظ

جڏهن مون سي. ايس. ايس (CSS) جي امتحان جي تياريءَ لاءِ سبجيڪٽ، “سنڌي ادب جي تاريخ” کي چونڊيو، ته ان وقت منهنجي ذهن ۾ ٻه ڳالهيون هيون؛ هڪ ته ‘سنڌي‘ پنهنجي مادري زبان آهي، ان ڪري ڪابه تڪليف نه ٿيندي ۽ ٻيو ته سنڌي ادب سان تمام گھڻي دلچسپي هئڻ سبب ادبي ڪتاب ۽ رسالا پڙهندو ٿو رهان، تنهن ڪري آسانيءَ سان سٺيون مارڪون کڻي ويندس، پر مون جڏهن سليبس ۾ ڄاڻايل ڪتاب ۽ گذريل سالن جا امتحاني پيپر پڙهيا ته سخت ششدر ٿي ويس. هڪ ته سؤ (100) مارڪن جي نسبت سان سليبس تمام ڊگهو لڳو. ۽ ٻيو ته ان ۾ ڄاڻايل 28 ڪتابن جي لسٽ پريشان ڪري ڇڏيو. خير، سندرو ٻڌي ڪتابن جي ڳولا شروع ڪيم، ڪتابن جا دڪان ڏٺم، لائبريريون ڏٺم، يارن دوستن وٽ ڳولا ڪيم، سخت ڳولا کان پوءِ به سڀ ڪتاب هٿ ڪري نه سگهيس. وري جڏهن انهن ڪتابن کي پڙهڻ شروع ڪيم ته هيڪاري وڌيڪ پريشاني ٿيم، ڇو ته هڪ ته اهي ڪتاب ڪافي ضخيم، مهانگا ۽ ٻيو اهي سي. ايس. ايس جي امتحان لاءِ تمام گهٽ فائديمند هئا. بهرحال جيئن تيئن ڪري امتحان ته پاس ڪيم، پر اهو خيال ستائڻ لڳو ته اسان وٽ ڪو اهڙو جامع ڪتاب ڇو نه آهي، جيڪو پڙهڻ سان اسان جا نوجوان دوست آسانيءَ سان امتحان پاس ڪري سگهن؟ ڇو ته هن امتحان ۾ وڌ کان وڌ اهميت “وقت“ ۽ “صحيح رهنمائيءَ” جي آهي. اها ڳالهه هر شاگرد جي وس کان ٻاهر آهي ته هو پهرين 28 ڪتاب هٿ ڪري ۽ پوءِ انهن کي پڙهي، سو به صرف هڪ سؤ مارڪن لاءِ!
انهن خيالن جو اظهار جڏهن پنهنجي محترم دوست فيروز احمد ميمڻ صاحب سان ڪيم ته ان منهنجي هر طرح سان همت افزائي ڪئي ۽ هن سلسلي ۾ هڪ ڪتاب لکڻ لاءِ اتساهه پيدا ڪيائين.
هن ڪتاب لکڻ وقت مون امتحان جي حوالي سان اميدوارن جي ضرورتن کي مدنظر رکيو آهي ۽ اهو ئي مواد ڏنو اٿم, جيڪو سليبس ۾ سوالي پيپرن سان ٺهڪي اچي ٿو. وڌيڪ اهميت انهن موضوعن کي ڏني اٿم، جيڪي بار بارامتحان ۾ اچي چڪا آهن. باقي انهن موضوعن کي نظر انداز ڪيو اٿم، جيڪي يا ته ڪڏهن به امتحان ۾ نه آيا آهن يا تمام گهٽ آيا آهن.
هن ڪتاب جي پهرين حصي ۾ سنڌي ادب جي شروعات کان وٺي ورهاڱي تائين، ان کي مختلف دؤرن ۾ ورهائي ان جو ارتقائي جائزو ورتو اٿم. ۽ ان کان پوءِ سنڌي نثر توڙي نظم جي اهم صنفن، اوائلي توڙي جديد شاعرن جي شاعريءَ، اهم محققن، سنڌي ادب ۾ جديد لاڙن ۽ سنڌي ٻوليءَ جي بڻ بڻياد بابت ڏنل نظرين جو نچوڙ پيش ڪيو اٿم.
مون کي اميد آهي ته هي ڪتاب نه صرف سي. ايس. ايس، پي. سي. ايس ۽ ايم. اي سنڌي جي شاگردن لاءِ به بهترين مددگار ثابت ٿيندو، پر عام پڙهندڙن لاءِ پڻ دلچسپ ۽ معلوماتي هوندو ۽ کين هن مان گهڻو فائدو حاصل ٿيندو.
آخر ۾ آئون پنهنجن دوستن خاص ڪري فيروز احمد ميمڻ، محمد نواز نوناري، نور احمد خواجه، عليم لاشاري، مشتاق لغاري ۽ مِس شهناز شورو جو انتهائي شڪرگذار آهيان، جن نه صرف منهنجي همت افزائي ڪئي، پر مسودو سنوارڻ ۽ سينگارڻ ۾ به منهنجي عملي مدد ڪئي. آئون سندن اِهي ٿورا ڪڏهن به لاهي نه سگهندس.

اڪبر لغاري
E-42 بلديه ڪالوني،
ويسٽ لين، حيدرآباد سنڌ.