مولود
مولود نِج سنڌي ٻوليءَ جي صِنف آهي ۽ نعتيه شاعريءَ جي دائري ۾ اچي ٿي. مولود، رسول ڪريم ﷺ جي ولادت باسعادت جو احوال بيان ڪرڻ لاءِ چيا ويندا آهن.
مولود لفظ جي لغوي معنيٰ آهي، نئون ڄاول ٻار، مولود تي روشني وجهندي ڊاڪٽر نبي بخش بلوچ لکي ٿو “مولود هڪ مخصوص نالو آهي، جو سنڌ وارن ئي کنيو ۽ رائج ڪيو آهي. ڪنهن اهو نالو تجويز ڪيو ۽ ڪڏهن کان اهو نالو راج ٿيو، سو چئي نٿو سگهجي، پر مقصد ۽ مفهوم جي لحاظ کان اهو نالو هڪ انوکي ۽ اصولي حيثيت رکي ٿو. برصغير ۾ اسلام سڀ کان پهرين سنڌ ۾ آيو ۽ سنڌ وارن جي دلين ۾ نبي ﷺ جي محبت، سڀ کان اول جائيگير ٿي. نبي ڪريم ﷺ جيڪو توحيد جو پيغام آندو، تنهن انسان ذات کي ٻين انسانن، جسمن ۽ وهمن جي غلاميءَ کان آزاد ڪرايو ۽ انساني برابريءَ جو بنياد رکيو ۽ فقط علم، فڪر ۽ نيڪيءَ ۾ گوءِ کڻندڙ جي بلنديءَ ۽ برتريءَ کي تسليم ڪيو. اهو هڪ نئون نياپو هو، جيڪو نبي ﷺ آندو. سندن ڄائي ۽ آئي علم جي روشنائي هر جاءِ سهائو ڪيو ۽ جَهَل جي اونداهي جو هميشه لاءِ خاتمو شروع ٿيو. اُنهيءَ ڪري نبي ﷺ، جي ولادت ۽ ورود انسان ذات جي ڀلائي ۽ بهبوديءَ لاءِ هڪ اهم پيش خيمو هئا. نبي ﷺ سان
محبت رکندڙ سنڌ وارن نبي ﷺ جي ولادت کي پنهنجي صفت ۽ ساراهه جو مرڪز ۽ محور قرار ڏئي، سندن شان ۾ چيل شعرن کي مولود سڏيو.“
مولود جي فني جوڙجڪ
مولود جي صنف ڪافي ۽ وائي جي دائري ۾ اچي ٿي. هيئت جي لحاظ کان مولود ۽ وائي ساڳي شئي آهي، پر موضوعي لحاظ کان ٻئي هڪ ٻئي کان مختلف آهن. ڪافي ۽ وائي کي سازن سان ڳايو ويندو آهي، پر مولود الحان سان پڙهيا ويندا آهن. مولود جا ڪجھه نمونا هيٺ ڏجن ٿا.
(1)
منهنجي سيد سار لهندو
مون کي آهي اميد الله ۾
سجدي ۾ پئي سپرين، زاري زور ڪندو
مون کي آهي اميد الله ۾
امت ڪارڻ احمد اچي. پرمل پاڪ پسندو
مون کي آهي اميد الله ۾
(شاهه عنايت رضوي)
(2)
رس مشڪل ويل موچارا نبي
توکي آئون ٿو سنڀاريان سردار نبي
- زي آهون ڪري، تنهنجو غور ڪيم غم خوارا
- معافي ڪيو منهنجا پرين، جيڪي ڏوهه ڪيم ڏاتارا،
- سڻي سڏ عليل جا، آءُ تون سيد سالارا،
- قريشي ڪرم الله کي، ڪيو آجو كئون آزارا.
(خليفو ڪم الله)
(3)
ٻڌي زاريون نماڻي جون، اچي رس يا رسول الله،
پرين سو پاڻ تون ٻاجھون، اچي پس يا رسول الله،
پرين پرتئون پسي توکي، ٿيان سرهو سڄڻ سائين،
وڇوڙي جي لهي دل تان مٺا – ڪس يا رسول الله.
توڙي ڪيو قيد قسمت جي، جدا امروٽ ۾ قابو
هِنيون هردم مديني جو، گهمي گس يا رسول الله.
(مولانا امروٽي)