شخصيت سازي
شخصيت جي نشونما ئي مقصد زندگي آھي (ارسطو)
فطرتن انسان جي تقاضا رھي آھي ته ھر انسان معاشري ۾ ڪامياب زندگي گذارڻ لاءِ ڀڄي ڊڪي ٿو انسان جي اھا خواھش ھوندي آھي ته معاشرو کي عزت ۽ احترام جي نگاھ سان ڏسي ۽ ان جي ڳالهه ۽ رايي کي ماڻھڻ جي لاءِ قول فيصل جو درجو رکي اھي ماڻھن ڌيان جو مرڪز رھن ان لاءِ اڄ جي دور ۾ انسان ترقي جي دوڙ ۾ ڀڄندي پنهنجي شخصيت جي ھر پھلو کي بھتر ڪرڻ جي فڪر ۾ مصروف آھي جيڪڏهن اھو چيو وڃي ته انساني زندگي جو مقصد حقيقي زندگي جي پختگي ۽ خوشحالي آھي ته اھو غلط نه ٿيندو اوائلي دنيا کان اڄ تائين انسان ڪروڙين سالن جو مفاصلو مسلسل جدوجهد ڪندي اڄ جي موجوده دور تائين پھتو آھي ۽ اڃا به اڳيان سفر جاري آھي انسان ان گذريل ستر پنجھتر سالن ۾ ڪيل محنت جي نتيجن تي پنهنجي ناڪامي ۽ ڪاميابي ڪاميابي سان گھيري ويٺو آ.
ھر شخص جو آخري مقصد ۽ تازي قوت انساني شخصيت جي انتھا آھي. (گوئٽي)
انسان جي شخصيت جو عمل ان جي پيدائش سان ئي شروع ٿي ويندو آھي ۽ مرڻ تائين جاري ھوندو آھي شخصيت ۾ پختگي واري عمل ۾ وراثت ۽ ماحول سخت اثر انداز ھوندو آھي . انسانن ۾ ازل کان اھو بحث جاري آھي ته انسان ماحول تي اثرانداز ھوندو آھي. يا ماحول انسان تي اثر ڇڏيندو آھي . برحال حقيقت ھي آھي ته معاشرو اعليٰ انساني حاصيتن جي خوشحالي تي اثرانداز ٿيندو آھي انسان جي سوچڻ جو انداز اخلاقي تربيت ۽ عمل معاشري کان متاثر ٿيندا آھن. ماحول جو اثر انساني نظرين ۽ عقيدن تي به ھوندو آ سٺو معاشرو سٺين صفتن واري انسان کي جنم ڏيندو آھي. جڏهن ته اخلاقي حسد جو شڪار ٿيل معاشرو ۽ ماحول انسان کي به اخلاقي براين ۾ مبتلا ڪري ٿو ڇڏي.
ان ڳالهه کي سمجھڻ لاءِ اوھان صرف ٻن گھرن تي جو مثال وٺو ته جنهن گھر ۾ ڪتابن جو مطالعو ڪرڻ سچ ڳالھائڻ ۽ مذھبي قانون قائدن جو نه صرف درس ملي پر ان تي سختي سان عمل به ڪيو وڃي يقينن ته ان گھر ۾ پرورش ٿيندڙ ٻار ۾ به اھي تمام خاصيتون ۽ عادتون پيدا ٿي وينديون آھن جڏهن ته اھو گھر جنهن ۾ ڪوڙ جھجھائي ۽ سگريٽ نوشي جھڙيون برايون والدين ۾ ھجن ته اتي پرورش ٿيندڙ ٻار غير اخلاقي، غلط بياني دوکي ۽ ٺڳي جھڙي براين جو شڪار ٿي ويندو آھي.
ٻار جي پھرين درسگاھ ماءُ جي ھنج ۾ ھوندي آھي انسان سڀ کان گھڻو پنهنجي گھر جي ماحول مان سکندو آھي والدين جون عادتون ٻارن جي شخصيت سازي لاءِ اھم رستو فراھم ڪنديون آھن. جھڙي طرح گھر جو ماحول ھوندي تھڙي طرح ٻار جي تربيت ٿيندي ڪامياب ۽ بااخلاق گھراڻو ڪامياب ۽ بااخلاق ٻار کي جنم ڏيندو آھي جڏهن ته ناڪام ماڻھن جي صحبت ڇو نه والدين ھجن يا استاد، دوست، مائٽ اھي سڀ ناڪام ماڻھو کي جنم ڏيندا آھن . اڄ جڏهن اسان معاشري تي نظر ڊوڙائينداسين ته اسان کي ھر جاء تي خراب صحبت جا اثر نظر ايندا آھن . ۽ منهنجي نظر ۾ اڄ معاشري جي ناڪامي جو سڀ کان وڏو سبب ناڪام صحبت ۽ سوچ آھي . اتي سوال اھو جنم ٿو وٺي ته آخر ھڪ انسان ناڪامي مان نڪري ڪاميابي طرف اچڻ ٿو چاھي ته ان کي ڪھڙن اصول تي ھلي ڪاميابي طرف اچڻو پوندو؟ ماھر نفسيات ان سوال جي جواب ۾ ڪجهه اصول ۽ ضابطا بيان ڪيا آھن ته جنهن جو تعلق اصل ۾ ڪتاب ۽ سنت سان ڳنڍيل آھي ان اصول ۽ ضابطن کي پنهنجو ڪري ھر مذھب ۽ نسل جو شخص شخصيت جي خوشخالي ڪندي ڪاميابي حاصل ڪري سگھي ٿو ان اصولن ۾ ھيٺيون عادتون شامل آھن.
1. ملڪيت ۽ شھرت جي پويان نه ڀڄو.
2. ٻين جي مدد ڪرڻ جو جذبو رکو
3. ڪوڙ ۽ ٺڳي کا پاسو ڪريو
4. ناشڪري ڪرڻ بدران شڪريو ادا ڪيو
5. سٺو سوچيو شڪ کان پري رھو
6. ڪامياب ماڻهن جي صحبت ۾ اچو
7. خوددار ٿيندي پاڻ تي يقين رکو.
8. ايثار ۽ ھمدردي کي پنهنجو ڪندي بدگماني کان پاسو ڪريو
9. ساڙ ڪرڻ بدران ماڻھن کي ساراھيو.
ان سان گڏوگڏ اسلامي ضابطن کي پنهنجو ڪيو ته پاڻ خود ھڪ ڪامياب شخصيت جو اعليٰ نمونو آھي تعميري شخصيت لاءِ شعوري سوچ ضروري آھي ۽ اھا سوچ ڪوشش ڪنهن رھبر جي نقش قدم تي ھلڻ سان ممڪن آھي انساني شخصيت کي ظاھر ڪرڻ لاءِ روح بدن ۽ عقل ٽنھي شين ۾ نظر ۾ رکبو آھي ۽ ٽنھي شين تي ڪم ڪندي انسان ڪامياب شخصيت کي تشڪيل ڏئي سگھي ٿو اھي ڪجهه عمل جيڪي انسان ۽ خصوصي طور تي مسلمانن جي شخصيت سازي لاءِ مددگار ثابت ٿين ٿا . اھي ھيٺ ڏجن ٿا.
1. الله تعاليٰ سان مضبوط تعلق
2. اسوه حسنه جي پيروي
3. پنهنجي نظرداري
4. سٺي سوچ ۽ عمل ۾ باقاعدگي
5. ٻين سان گڏجي ڪم ڪرڻ
انھن اصولن کي عمل ڪندي ھڪ انسان عروج کان انتھا شخصيت تائين ڪاميابي سان سفر طئي ڪندو آھي ۽ ان سان ئي ھڪ ڪامياب فرد ۽ معاشرو جنم وٺندو آھي.