غرور ۽ تڪبر کان ناڪامي تائين
حضور اڪرم صلي الله عليه واله وسلم جن جو ارشاد آھي ته: باخبر ٿي وڃو ته سيني جو گوشت ھڪ مضبوطي آھي جڏهن اھو تندرست ھوندو ته اوھان جو جسم تندرست رھندو آھن جيڪڏهن ان ۾ خرابي يا انتشھار پيدا ٿي ويو ته توھان جي سڄي جسم ۾ خرابي ۽ انتشھار پيدا ٿي ويندو ڄاڻ وٺو ته اھا اوھان جي دل آھي.
جڏهن ذڪري نڪري دل ۾ دل جي بيمارين ۾ تڪبر غرور بغض ۽ منافقت ئي دل جون وڏيون بيماريون آھن جيڪا انسان کان ان جو سک ڦري سدائين کيس باھ ۾ ساڙيندي رھندي آھي غرور جو مطلب ئٽ دوکو آھي جڏهن ته تڪبر معني پاڻ کي وڏو سمجھڻ اھو غرور ۽ تڪبر انسان ۾ پنهنجو پاڻ پنهنجي ذات ۾ وڃائي دوکي جو شڪار ڪندو آھي ۽ باقي سڀني کي ڪمتر بڻائي پيش ڪندو آھي انسان پنهنجو پاڻ ۾ ايترو قدر به فخر ۾ مبتلا ٿي ويندو آھي ته ان کي دنيا جو ھر ماڻهو ننڍي سوچ جو محسوس ٿيندو آھي اڪثر ماڻهو پنهنجي حسب نسب پنهنجي مال دولت پنهنجي حسن ۽ جواني ۽ پنهنجي تعليم جي حوالي سان غرور جو شڪار ھوندا آھن ڏٺو وڃي ته انھن سڀني کي انسان جو ڪو به وس ۾ ناهي ھوندو اھي سڀ شيون ته الله تعالي جون عطا ڪيل ھونديون آھن ھن دنيا ۽ آخرت ۾ عزت انھن کي ملندي آھي جيڪي جيڪي عاجزي سان رھڻ وارا ھوندا آھن توھان اڄ پنهنجي حسب نسب ۽ اولاد تي فخر ڪيو ٿا ٿورو سوچيو جنهن ھي سڀ اوھان کي عطا ڪيو آھي اھو جيڪڏهن ڦري وڃي ته اوھان ڇاڪندو؟ اڄ اوھان وٽ کوڙ پئسا وڏي دولت آھي جيڪڏهن سڀاڻي اوھان ڪنهن بيماري جو شڪار ٿي وڃو ته ۽ جيڪڏھن اوھان پيسا خرچ ڪري به شفا حاصل نه ڪري سگھو ته ڪھڙو فائدو ان پيسن جو؟ اڄ توھان کي پنهنجي حسن ۽ جواني تي غرور آھي جيڪڏهن توھان ڪنهن حادثي ۾ پنهنجو حسن وڃائي ويھو ته غرور ڪاڏي ويندو؟ ان ۾ ڪو شڪ ناھي ته جنهن ھي سڀ عطا ڪيو آھي جيڪڏهن چاھيندي کسي وٺي ته ڪير ڪجهه نٿو ڪري سگھي ان ھوندي به اڪثر ماڻھو پاڻ کي وڌيڪ ۽ ٻين کي گھٽ سمجھڻ ۾ مصروف ھوندا آھن. غرور ۽ تڪبر ھڪ اھڙي بيماري آھي جنهن شيطان کي جنت مان ڪڍرائي ڇڏيو ۽ سدائين لاءِ ناڪامي جي سمنڊ حوالي ڪري ڇڏيو سڀ کان بلند ھئڻ ھڪ اھڙي صفت آھي جيڪا صرف الله کي ٺھندي آھي جنهن جو ذڪر اسان ڏينهن رات "الله اڪبر "الله اڪبر"الله سڀ کان وڏو "الله سڀ کان وڏو" چئي ڪندا آھيون.
منهنجو تجربو آھي ته ھر اھو انسان جنهن کي ڪاميابي سان نوازيو ويو آھي.ان زندگي ۾ جنهن به مقام تي پاڻ کي بلند سمجھو ان کي صرف ناڪامي ئي نصيب ٿي آھي مان کوڙ ڪامياب ۽ ناڪام ماڻھن کي پڙھندي ان نتيجي تي پھتس ته اڪثر ماڻھن جي ناڪامي جو سڀ کان وڏو سبب انھن جو پاڻ کي بلند سمجھڻ آھي. ۽ انھن جي اھا عادت انھن کي سکڻ کان روڪي رکندي آھي ايتري تائين انھن جي ناڪامي مقدر بڻجي ويندي آھي. ان جي بر خلاف اھي سڀ ڪامياب ماڻھو جن سدائين عزت سان گڏ سٺن لفظن کي سڃاتو اھي پنهنجو پاڻ ۾ عاجزي جو مثال ھوندا آھن اھي ماڻھو پاڻ کان وڌيڪ ٻين لاءِ سٺو سوچڻ وارا ۽ انھن کي پاڻ کان بھتر سمجھڻ وارا آھن. ڪامياب ماڻهو جي اھائي عادت بيوقوفن جي محفل مان به گھڻو سکڻ لاءِ ڏيندي آھي. جنھن کي سوچي سمجهي ڪري ماڻھو پنهنجو سفر مقرر ڪندا ويندا آھن. ڪامياب ماڻهو ان ڳالهه کي چڱي ريت ڄاڻيندا آھن ته جيڪو ھر شي عطا ڪري ٿو ان لاءِ سڀ کان وڌيڪ حق به ان جو آھي پر منهنجي ڀلائي عاجزي ۾ آھي آڪڙ نه ناهي
تڪبر جي موسم ۾ سازگار ھوائون ناھن گھلنديون. (شعور)
انسان جنهن طريقي کان پنهنجو پاڻ کي گھٽ سمجھڻ غلط ۽ ڪاميابي جي رستي تي رڪاوٽ آھي بلڪل ان طريقي سان ٻين کان پاڻ کي وڌيڪ سمجھڻ ۽ پنهنجي آڪڙ ظاھر ڪري ڏيکارڻ به ڪاميابي جي جي رستي ۾ ھڪ وڏي رڪاوٽ آھي پاڻ کي ھر ڪم جو ماھر سمجھڻ اوھان کي ڪاميابي کان روڪي ڇڏيندو آھي ۽ توھان ڪجهه نئون سکڻ بدران انھن خيالن جي مدھوشي ۾ ھوندا آھيو. توھان کي ڪنهن به ڪم ۾ مھارت ھوندي آھي ته ته بيشڪ اھا اوھان جي خاصيت آھي پر ان جو ھرگز اھو مطلب ناهي ته ڪو ٻيو شخص ان ڪم ڪرڻ جي لائق ناھي اڪثر وقتن ۾ وڏيون وڏيون دعوائون انسان کي مھانگيون پئجي وينديون آھن. جيڪو اوھان ڪم مھارت سان ڪري سگھو ٿا اتي ممڪن آھي ته ڪو ٻيو شخص اوھان کان سٺو ۽ ٿوري وقت ۾ اھو ڪم ڪري سگھي ٿو انڪري پنهنجي صلاحيتن تي تڪبر ڪرڻ بدران عاجزي اختيار ڪيو ۽ ٻين کي ساراهڻ شروع ڪندو ته اوھان جي لاءِ ڪاميابي دنيا آخر جي ڏاڪڻ بڻجي ويندي. ھيء ئي اھو راز آھي جنهن کي ڪجهه ماڻھو سمجھي ڪاميابي کي برقرار رکي وڌ کان وڌ اڳيان وڌي ويندا آھن جڏهن ته اڪثر ماڻھو انا ۽ غرور جي ور چڙھي ناڪامي جي رستي تي پھچندا آھن.
زندگي ۾ ڪاميابي حاصل ڪرڻ ٿا چاھيو ته جھڪڻ سکو پاڻ کي بلند سمجھڻ بدران ھڪ عام انسان ئي سمجھو ان ڳالهه تي يقين ڪيو ته توھان سڀ ڪجهه نٿا ڄاڻو اھا عادت اوھان لاءِ گھڻو سيکارڻ لاءِ آڻيندي ڪامياب ٿيڻ چاھيو ٿا ته ٻين کي ساراھڻ شروع ڪيو انھن جي ڪمن جي تعريف ڪيو ۽ سٺي سوچ ۽ سٺي عادت اختيار ڪري ڪاميابي جي سفر تي محنت ڪندا رھو ڪاميابي اوھان جو مقدر بڻجي ويندي.