انساني ويساھ
انسان خطا جو گھر آھي ۽ اھو غلطين مان سکندو آھي جتي انسان کي زندگي ۾ اڳيان وڌڻ جي پٿڀرائي ٿيل ھوندي آھي اتي انسان جون ھر ھر غلطين کي وري ڪرڻ ان کي ناڪامي جي ڪٽھڙي ۾ اچي بيھاريندو آھي وارن بفت چوي ٿو ته :
" غلطي ڪرڻ ھڪ عام ڳالهه آھي پر غلطي مان سکڻ انتھائي ضروري آھي ثابت قدم رھو پر ضد نه ڪيو.
وارن بفت جي ان ڳالهه مان ٻه ڳالهيون سکڻ لاءِ ملن ٿيو انسان جي ثابت قدمي ھجڻ سٺي ڳالهه آھي پر ھر ھڪ ثابت قدمي سان گڏ ورجاء ڪندي سان انسان تان ويساھ ختم ٿئي ٿو.
انساني زندگي اڪثر ٻه واٽي جو شڪار ٿي ويندي آھي ۽ پوءِ انسان ذھن ۾ سوچن ۽ سوالن جو ھڪ انبار لڳي ويندو آهي جيڪي ان کي ھڪ مقام تي روڪي رکندا آھن ان وقت جڏهن انسان ھمت جو مظاھرو ڪندي پنهنجي ظاھر ۽ باطن کي ھڪ ڪري ڇڏيندو آھي ڪمذات ٿين بدران سٺائي ۽ سچائي اختيار ڪندو آھي ان لاءِ زندگي جي ان ڏکئي مرحلي فيصلو ڪرڻ ۽ صحيح رستو مقرر ڪرڻ آسان ٿي ويندو آھي اب جي برخلاف اھي ماڻھو جيڪي دل ۾ ھڪڙا ۽ ظاھر ۾ ٻيا ھوندا آھن انھن کي رستي ۾ ٽوڙي ڇڏيندي آھي جنھن سان انھن ۾ صحيح فيصلو ڪرڻ جي صلاحيت متاثر ٿيندي آھي. ۽ انھن جو ويساھ ۽ سڃاڻپ ٿي ويندي آھي انسان جو ويساھ ان جو ظاھرباطني ھڪ ھجڻ ۽ سٺو اخلاق ھجڻ ۾ آھي.
انسان جي لاءِ پنهنجو ويساھ ٺاھڻ ۽ ان کي برقرار رکڻ لاءِ دل ۽ دماغ جي برابري ھجڻ ضروري آھي جيئن دماغ دليلن کي قبول ڪندو آهي ايئن ئي انسان جي دل خواھشن ۽ جذباتن جي پناهه گاھ ھوندي آھي ڪامياب زندگي جي ڀڄ ڊڪ ڪندي جيڪڏهن انسان جي دل ۽ دماغ ھڪ ئي پيچ تي ھجن ته ڪاميابي حاصل ڪرڻ آسان ٿي ويندو آھي. جيڪڏهن انسان پنهنجي ئي دل ۽ دماغ ۾ وچ ۾ ھڪ پل تعمير نه ڪري سگھيو ته اھو پنهنجي ۽ ماڻھن جي وچ ۾ وڏي خليج کي ڪيئن پار ڪري سگھندو؟ دل ۽ دماغ جو ھڪ ئي مقصد تي واضع ھجڻ ۽ ان مقصد تي سوچ ويچار ڪرڻ ڪوشش ڪرڻ انسان کي پنھنجي نظر ۾ ڏاڍي ھمت ڏيندو آھي ۽ ٻين جي نظر ۾ به باوقار بڻائي پيش ڪندو آھي.
ماڻھن ساناختلاف به اسان جي ويساھ کي متاثر ڪندا آھن اختلاف ھجڻ ھڪ انساني عام رويو آھي پر ان اختلافن جي آڙ ۾ ماڻھن جي مذاق اڏائڻ ۽ غير اخلاقي ورتاء ڪرڻ سان گڏوگڏ اسان جو ويساھ به متاثر ٿئي ٿو جيڪي ماڻھو پنهنجو پاڻ کي درست ثابت ڪرڻ لاءِ ننڍي ننڍي ڳالهه تي دليل ڏيندي ٻئي جي ويساھ کي متاثر ڪرڻ جي ڪوشش ڪندا آھن اھي پھريان اھي ڄاڻي وٺن ته ڪنهن ٻئي جي تذليل ڪرڻ سان اوھان ڪڏھن به پنهنجي لاءِ سڪون ۽ ڪاميابي ڳولي نٿا سگھو. ٻي اھم ڳالهه ته ڪنهن به انسان کي نقصان پھچائيندي اسان جيڪڏهن اھو سمجھي ويھون ته ان ۾ اسان جي عزت ۽ شان وڌندو ته اھا سراسر احمقاڻي سوچ آھي ڪنهن جو ويساھ خراب سان سڀ کان گھڻو نقصان اسان کي پاڻ کي ٿيندو آھي.
ڪامياب زندگي جي چونڊ لاءِ سڀ کان پھريان ھر انسان پاڻ کي اھو سمجھائي ته ان جي ڪاميابي ٻين سان ڳنڍيل آھي جيسيتائين انسان ٻين جي سڪون ۽ ڪاميابي لاءِ خواهشمند رھندو تيستائين ڪاميابي به ان سان گڏ رھندي آھي. ماڻھو به ان کي عزت ۽ احترام سان ڏسندا آھن ان سان ان جي سڃاڻپ ۽ ويساھ برقرار رھندو آھي ان جي برخلاف جيئن ئي تڪبر جي آڙ ماڻھن کي پاڻ کي گھٽ سمجھندو آھي انھن کي طنز ۽ مزاح جو نشانو بڻائيندو آھي ته ڪاميابي ان کان رسي ڪري ناڪامي جي ور چاڙھي پري ھلي ويندي آھي.