غير ضروري بار
ارشاد نبوي صه الله تعالي اعليٰ ارادن کي پسند ڪندو آھي.
ان مان مراد ھي آھي ته انسان جي زندگي جو ھڪ ھڪ لمحو وڏي اھميت جو حامل آھي. الله تعالي انسان کي سگھ ۽ طاقت ڏني آھي جيڪا وڏي قيمتي آھي ان جي قدر نه ڪرڻ انسان کي دنيا ۽ آخري ۾ بدنام ڪري سگھي ٿو اسان ڏسندا آھيون انسان ڪامياب ھجي يا ناڪام. الله تعالي پنهنجون نعمتون ٻنھي کي بغير ڪنهن فرق جي عطا ڪيون آھن پر ان نعمتن کي استعمال ڪندي دنيا ۽ آخرت حاصل ڪئي جڏھن ته ٻيو شخص ويھي ناڪامي تي روئندو رھيو انسان کي حاصل ٿيندڙ سڀني نعمتن جو استعمال بھترين ڪم لاءِ ھجڻ گھرجي. نه وري غير ضروري خواھشن ۽ غير ترجيحن ۽۽ سرگرمين جو بار کڻي انھن کي بنا مقصد ضايع ڪرڻ گھرجي.
ارسطو چوي ٿو
زندگي ۾ اسان جيڪو ڪجهه ڪيون ٿا اھو سڀ اسان جي عادتن جو نتيجو ھوندو آھي.
عادت ڪنهن به شخص جي آئيندار ھوندي آھي انسان ان ڳالهه کان چڱي ريت واقف ھوندو آھي ته رستو تمام وڏو ۽ منزل تمام گھڻو پري آھي ان کي حاصل ڪرڻ لاءِ ان کي مسلسل جدوجهد ڪرڻي پوندي. ھن سفر ۾ ڪاميابي ان کي نصيب ٿيندي آھي جيڪو يقين،محنت ۽ ثابت قدمي سان ھلندي اڳيان وڌندو رھندو ۽ پاڻ کي غير ضروري بار کان آزاد رکندو ايندو . پنهنجي سفر کي سولائي سان طئي ڪرڻ لاءِ اسان کي پاڻ تان بيڪار ۽ فضول بار لاھڻو پوندو آھي ۽ ان جو ختم ٿيڻ ئي اسان لاءِ ۽ اسان جي منزل حاصل ڪرڻ جي جستجو لاءِ بھتر آھي.
غير ضروري بار مان ڇا مراد آھي؟
اسان جي زندگين ۾ لاتعداد ڪم خواھشون عادتون ترجيحون ۽ سرگرميون شامل ھونديون آھن. جيڪي اسان جي لاءِ بار بڻجي وينديون آھن پوءِ ان جو وزن کڻندي اسان ايترو ته سستي جي ور چڙھي ويندا آھيون جو اسان پنهنجي منزل به وساري ڇڏيندا آھيون. توھان ٿورو پاڻ تي, پنهنجي آس پاس موجوده ماڻھن ۾ زندگي تي نظر ڦيرايو ته اوھان کي اندازو ٿيندو ته ايتريون ته بيشمار شيون اسان جي زندگي جو حصو آھن جن جو نه اسان کي ھن جھان ۾ فائدو آھي نه وري اڳئين جھان ۾. پر انھن ۾ اسان ايترو ته مصروف ٿي چڪا آھيون جو پوري زندگي انھن شين تي وقف ڪجي ته آخر ۾ خالي ھٿ رھجي ويندا آھيون.
اڪثر وقتن ۾ ڏٺو ويو آھي ته اسان جي دل ۽ دماغ ۾ موجود ڪنهن شخص لاءِ ڪاوڙ يا نفرت جو جذبو اسان کي اڳيان وڌڻ ۾ روڪي وٺندو آھي. اسان پنهنجون کوڙ ساريون صلاحيتن کي ڪنهن نيڪ ڪم ۾ خرچ ڪرڻ بدران انتقام ۽ ڪاوڙ جي باھ ۾ ساڙي ڇڏيندا آھيون. پوءِ نتيجن پنهنجو سڪون اطمينان پنهنجي جسماني ۽ ذھني صحت وڃائي ويھندا آھيون . ڪاوڙ ۽ نفرت جي ھي بي بنياد بار اسان جي ڪاميابي آڏو ديوار بڻجي بيھي رھندو آھي. اسان معاف ڪرڻ واري عادت کان محروم پاڻ کي سڄي عمر لاءِ ناڪامي جي حوالي ڪري ويھندا آھيون.
انسان خطا جو گھر آھي اسان ڪيتريون ئي غلطيون ڪندا آھيون پوءِ انھن مان ئي سکي اڳيان وڌندا آھيون. اھا ئي غلطي جيڪڏهن اسان کان سواء ٻيو ڪو شخص ڪري ويھي اسان سان جو غلط سلوڪ ڪري غلط ورتاء اختيار ڪري ته اسان دلين ۾ ان لاءِ انتقام جنم وٺي ويھي ٿو ڪنهن جو اسان کي غلط يا سمجھڻ تي صرف رنجش ڪندا آھيو پر اڪثر بدلو وٺڻ جو داء ملي ويندو آ اھا بدلي جي عادت اسان جي دلين کي باھ جيان ساڙيندي رھندي آھي توھان ٿور غور ڪيو توھان يا مان روزانو نه ڄاڻ زندگي ۾ ڪيترا گناهه يا نافرمانيون ڪري ويندا آھيون. انھن جو ڪو به احساس ناھي ھوندو پر الله تعالى نه اسان چو رزق بند ڪندو آھي ۽ نه ئي فوري اسان کي غلطين تي پڪڙيندو آھي اھو چاھي ته سزا لاءِ ڇا نٿو ڪري سگھي ۽ ڪير آھي جيڪو ان کي روڪيندو؟ ان کان سوال ڪندو؟ پر اھو رحيم آھي اسان کي اسان جو غلطيون ڄاڻيندي به معاف ڪري ڇڏيندو آھي ۽ اسان لاءِ آسانيون پيدا ڪندو آھي اگر اسان چاھيون ٿا ته الله تعالي اسان کي معاف ڪري ۽ اسان لاءِ آسانيون پيدا ڪري ته اسان کي ٻين کي معاف ڪرڻو ھوندو اھا ئي عادت معاف ڪرڻ واري آھي جنهن کي ڪامياب ماڻھو پنهنجو ڪندا آھن اھي پنهنجو وقت فضول ڳالھين ۽ رنجشن ۾ وڃائڻ بدران معاف ڪرڻ کي پسند ڪندا آھن ۽ انھن جو اھو عمل ان جي دل مان بدلي جي باھ کي وسائي ڇڏيندو آھي.
اسان ۾ ڪجهه ماڻھو اھڙا به ھوندا آھن جن جو مزاج ھميشه اداس ۽ پريشان ھوندو آھي اداسيون گھٻراھتو پريشانيون ۽ ٻيو ڪجهه انسان کي احساسن مان آھن پر احساسن جو ضرورت کان وڌڻ ھڪ بار آھي جيڪو ڪنهن به انسان کي وھم جو شڪار ڪري اڳيان وڌڻ کان روڪي وٺندو آھي ڪنهن وقت انسان جي پريشاني جو سبب واضع ھوندو آھي ۽ ان جو ڪجهه ڪوشش کان پوءِ ڪڍي وٺبو آھي پر ڪڏهن ڪڏهن انسان اھڙن پريشانين ۽ وھمن جي ور چڙھي ويندو آھي جو ان جو حال انسان وٽ موجود ناھي ھوندو. اھي کوڙ پريشانيون ۽ وھم بار ھوندو آھن ان کان نجات حاصل ڪرڻ لاءِ پاڻ کي سڪون ۾ رھڻ جو ڪوشش ڪيو.
بيشڪ دلين جو سڪون الله جي ذڪر ۾ آھي (القران)
منهنجو خيال آھي ته پاڻ کي پريشانين کان پري ڪرڻ جو بھترين حل الله پاڪ سان ڳالھيون ڪرڻ آھي بيشڪ خدا سڀ ڄاڻي ٿو پر اھو اوھان کي ٻڌڻ چاھي ٿو توھان ان کي پنهنجو دوست بڻايو توھان پنهنجي دل جي ھر ڳالهه ان سان ڪيو يقين ڪيو اھا ذات توھان کي ڪڏهن به اڪيلو نه ڇڏيندي اھو ئي اوھان لاءِ بھتر رستو ڪڍندو پنهنجا سڀ فڪر پريشانيون الله تي ڇڏي ڏيو ان يقين سان ته ھو انھن کي سنڀالي وٺندو ۽ پاڻ کي ان بار کان آزاد ڪيو.
انسان جا رشتا ۽ ماڻھن سان تعلق ان لاءِ زندگي جو عظيم سرمايو ھوندا آھن انسان پنهنجي رشتن جي معاملي ۾ ڏاڍو جذباتي ھوندو آھي ۽ ان کان بغير زندگي جو خيال به ناممڪن لڳندو آھي رشتن جي وچ ۾ محبت پنهنجائپ ۽ احساس جي گھٽتائي اسان جون ڪاوڙون اڪثر اسان لاءِ ذھني تڪليف جو سبب بڻجنديون آھن ۽ اھا ذھني تڪليف اسان جي زندگي کي روڪي رکندي آھي. اسان نه اڳيان وڌي سگھندا آھيون نه وري پنهنجا رابطا درست ڪري سگھندا آھيون. ڪن وقتن ته انھن معاملن ۾ اسان جو سڀ ڪوششون صلاحتيون بيڪار ٿي وينديون آھن ايتري ۾ مان سمجھان ٿو ته انھن سڀني معاملن ۾ پنهنجي دل جو بار گھٽ ڪرڻ جي لاءِ انسان کي صبر سان گڏ درگذر ڪرڻ جو رستو اختيار ڪرڻ گھرجي. توھان پنهنجا حق ادا ڪندا رھو پنهنجا فرض پورا ڪندا رھو ۽ نتيجن جي اميد مخلوق مان نه پر خالق مان رکو جنهن ڏينهن اوھان پاڻ کي اھو سمجھائڻ جي ڪامياب ٿي ويو ته حوصلا ماڻھن کان نه پر خدا کان ملڻا آھن ان ڏينهن اوھان مطئمن ٿي ويندو ۽ بيفڪر ٿي پنهنجي زندگي ۾ اڳيان وڌڻ جي قابل ٿي ويندو.
دنيا ۾ ترقي ۽ ٽيڪنالوجي جي نالي تي مشينن جو غيرضروري استعمال انساني زندگي ۽ ان جي مصروفتن جو نقشو ئي بدلي ڇڏيو آھي اڄ جي اسان جو کوڙ سارو وقت موبائيل ،فون، سوشل ميڊيا، سڪرولنگ ۽ٽيليوزن تي ضايع ٿئي ٿو ۽ بدقسمتي سان اسان کي ان جو احساس ئي ناهي ٿيندو غير ضروري ۽ بنا مقصد جا ڪم اسان لاءِ وڏو بار ثابت ٿي رھيا آھن زندگي جي مقصد جي گھٽتائي ۽ ان تي پوندڙ ٽيڪنالوجي جي اثرن اسان کي سوچڻ ۽ سمجھڻ کان ئي لاچار بڻائي ڇڏيو آھي اسان بنا ڪنهن حڪمت عملي جي اکيون بند ڪري پنهنجي قيمتي وقت کي غير ضروري سرگرمين ۾ استعمال ڪندا پيا وڃون اگر توھان روزاني زندگي جي ھڪ فھرست ٺاھيو ته توھان ڄاڻي سگھندو ته توھان ڄاڻي سگھندو اوھان پنهنجو روزانو ڪيترو وقت شاپنگ مال ۾ گھمندي گيميون کيڏندي ٽليويزن ڏسندي ۽ ايترن ڪيترن ئي غيرضروري ۾ ڪمن ۾ ضايع ڪري رھيا آھيو. اھي غير ضروري ڪم ۽ غير ضروري سرگرميون توھان جي ڪاميابي جي سفر ۾ بار ۽ سڀ کان وڏي رڪاوٽ بڻجي رھيا آھن جڏهن توھان ان بار کي پاڻ تان لاھي اڇلايو نٿا ته اوھان لاءِ اڳيان وڌڻ مشڪل ٿيندو ويندو وقت وڏي نعمت آھي ان کي غير ضروري سرگرمين ۾ ضايع ڪيو ته توھان مستقبل ۾ پنهنجي ناڪامي تي ھٿ ھڻڻ کان سواء ڪجهه حاصل نه ڪري سگھندو.
لفظ "نظم ۽ ضبط" کان اسان سڀ واقف آھيون ان لفظ جون ڪيتريون ئي معنائون ٻڌايون وينديون آھن روزاني زندگي جي سرگرمين ۾ ترتيب ۽ برابري ۾ سان عادتن کي پنھنجو ڪرڻ ۽ ترجيحن جي بنياد تي عمل منصوبابندي ڪامياب ماڻھن جي نظر ۾ "نظم ۽ ضبط" چيو ويندو آھي . پنهنجي زندگي جي مقصد کي طئي ڪرڻ بعد ان کي ننڍن ننڍن حصن ۾ ورھائي روزاني بنياد تي ڪئي ويندڙ محنت لاءِ مددگار ثابت ٿيندو آھي ڪم جي شروعات کان پھريان پنھنجي ترجيحن کي واضع ڪرڻ ۽ ان کان پوءِ عادتون اختيار ڪرڻ سان انسان ھر ھر غلطيون ۽ ڪرڻ کان بچي ويندو آھي اگر اوھان غور ڪيو ته اسان جي زندگي ۾ اسان اھڙيون کوڙ ساريون عادتون اختيار ڪيون آھن جيڪي اسان جي لاءِ بار ھونديون آھن.جيڪي اسان جي مقصد ۽ ترجيحن کي ڪنڊن جي سيج بڻائي ڇڏيندا آھن ڪاميابي جي لاءِ ضرورت ان ڳالهه جي آھي ته سڀ کان پھريان پنهنجن غيرضروري ۽ بي بنياد عادتن کان انڪار ڪيو انھن عادتن کي پنهنجو ڪيو جيڪي اوھان کي واضع چونڊ ڪرڻ ۽ پوءِ ان تي عمل ڪرڻ لاءِ مددگار ثابت ٿئي جيڪڏهن اوھان اھڙن ماڻھن يا شين کي زندگي ۾ موقعو ڏيندا آيا آھيو جيڪي وقتن اوھان کي احساس ڪمتري جو شڪار ڪرڻ جي ڪوشش ڪن ٿيون ته پھريان اھڙن شين يا ماڻھن کي پنهنجي ترجيحن کي مٽايو ڪيو پنهنجي آس پاس جو ماحول مثبت رکڻ جي ڪوشش ڪيو اھا اوھان کي اڳيان وڌڻ ۾ حوصلو ڏيندو اوھان ڪرندو ته اھو سنڀالي وٺندو.
اھو سڀ بار جنهن جي ضرورت ۽ اھميت نه دنيا ۾ ۽ نه وري آخرت ۾ ھوندي آھي اھا اسان جي منزل کي تائين ويندڙ رستي کي ايترو نه منجھائيندڙ ڪندو آھي جو اسان مان اڪثر ماڻھو اڳيان ھار مڃي ۽ ناڪامي کي پنهنجو مقدر سمجھي ويھي رھندا آھن جيڪڏھن اھو بار پاڻ تان لاھجي ته نه صرف رستو سولو ٿي ويندو آھي پر منزل به ويجھو ايندي محسوس ٿيندي آھي ڪامياب لوگ پنهنجو وقت بنامطلب جون ڳالھيون ۽ عادتن تي ناھن وڃائيندا انھن کي ايترو ئي وقت ناھي ھوندو جو قسمين قسمين ماڻھن جون ڳالھيون ٻڌي انھن کي جواب ڏين يا پنهنجو صفايون پيش ڪندا رھن جيڪو وقت ناڪام ماڻھو انھن سڀني تي وڃائيندو آھي ان ئي وقت ھڪ ڪامياب شخص ماڻھن جي ڳالھين کي نظرانداز ڪري ڪنھن مثبت ڪم ڪرڻ کي ترجيح ڏيندا آھن.
ڪجهه وقت پھريان مونکي ڪنهن ضروري ڪم سان اسلام آباد کان پشاور وڃڻو پيو موٽروي ذريعي وڃڻو پيو مان سوچيندو رھيس ته ناڪام ۽ ڪامياب ماڻھن جي زندگي به موٽروي تي ھلندڙ گاڏين جيان آھي. جتان ڪامياب انسان ملسل پنهنجي منزل تي نظر رکي اڳيان وڌندو ويندو آھي ڏکيائين جو حل ڳولھيندو ويندو آھي پر ناڪام ماڻھو ھر ايندڙ اسٽاپ تي ڪڏهن چانھه، ڪڏهن ڪافي پيئندي، ڪڏهن اخبار پڙھندي، ڪڏهن لوڻا ھڻندي، حوال ھڻڻ ۾ ويھي ويندو آھي. ۽ پوءِ ھڪ وقت ايندو آھي جڏهن خدا نه ڪري حالات خراب ٿي ويندا آھن ته ڪامياب شخص پنهنجي مسلسل ڪوشش ۽ محنت سان منزل تي پھچي چڪو ھوندو آھي ۽ ناڪام شخص ڪنهن اسٽاپ تي پريشاني جي عالم ۾ ھٿ مھٽيندو ويٺو ھوندو آھي ھتي ھڪ قسم انھن جو به آھي جيڪي مسلسل محنت سان موٽروي تي گاڏي ھلائي رھيا ھوندا آھن پر منزل جي بي خبر ڪري ان جي رفتار قدرڌمي آھي اھڙا ماڻھو اسان جي سماج اندر وڏي تعداد ۾ موجود آھن جيڪي خواب ڏسڻ وارا آھن ۽ محنت ڪرڻ وارا آھن پر منزل جي چونڊ ۽ مقصد جي گھٽتائي انھن جي خواب ۽ محنت تي پاڻي ھاري ڇڏيندي آھي. ھي اھو رتبو ھوندو آھي جڏهن انسان پھريون دفعو شڪ ۽ وھم جو شڪار ٿيندو آھي پوءِ ماڻھن جا آواز انھن جو ڳالھيون ٻڌڻ پنهنجي پاڻ لاءِ وضاحتون پيش ڪندي ان ۾ گم ٿي ويندو آھي.
ياد ڪريو ! ڪاميابي حاصل ڪرڻ لاءِ پاڻ تان غيرضروري بار ھٽائي منزل طئي ڪيو۽ پوءِ ان منزل طرف وڌندي پنهنجي سڀني صلاحيتن کي استعمال ۾ آڻيو اھو ئي ڪاميابي جو راز آهي .