ڪامياب زندگي ۾ سٺي سوچ، ماحول ۽ صحبت جي اھميت
نيپولين چوي ٿو ته :
”دنيا ۾ ايترو خزانو زمين مان ناھي نڪتو جيترو انسان پنهنجي ذھن خيالن تصورن ۽ سوچ سان سمنڊ مان حاصل ڪيو آھي.“
حقيقت آھي ته ھر انسان ڪجهه ذھني ۽ تصوراتي حدون رکندو آھي ھڪ عام انسان پاڻ کي انھن حدن جا پابند مڃي وٺندو آھي جڏهن ته ھر ڪامياب انسان ان ڪوشش ۾ ھوندو آھي ته پنهنجي حد کان وڌي ڪري ڪجهه نئون ۽ ڪجهه وڏو سوچي پوءِ ان تي عمل ڪرڻ جي منصوبابندي ڪري سگھي اسان سڀ اھو مڃو ته پاڻ کي چئلينج ڪرڻ انسان کي ڪاميابي جي طرف ڪندو آھي پر ڪامياب ماڻھو ان حقيقت کي نه صرف مڃندا آھن پر ان تي عمل ڪرڻ جي ڪوشش ۾ لڳل ھوندا آھن پاڻ کي بلائڻ ۽ بھتر کان بھتر ڪرڻ وارو ھي عمل ڏسڻ ۾ ته ڏاڍو مشڪل آھي پر ان ڪوشش ۾ انسان پنهنجي عادتن ماحول ۽ سوچ کي ڀلائي گھڻو ڪجهه سکي سگھندو آھي دل مطئمن ڪرڻ سان گڏ اڳيان وڌندو رھندو آھي.
ماحول ۽ عادتن کي بدلائڻ مان ڇا مراد آھي؟
ڪامياب انسان ڪاميابي جي طرف وڌندي پنهنجي ماحول عادت ۽ سوچ کي وسيع ڪندو آھي اھو ڪامياب حاصل ڪرڻ کان پھريان ڪامياب ماڻھن وانگر سوچڻ شروع ڪندو آھي پنهنجي ماحول ۾ ڪامياب ماڻھن جي طريقي سان بدلجڻ جي ڪوشش ڪندو آھي پنهنجي منفي روين کي مثبت روين ۾ بدلائيندي پنهنجي ھر خراب عادت کي ھڪ ھڪ ڪري ڇڏي ڏيندو آھي ۽ ان جي جاء تي ڪامياب ماڻھن جي عادتن کي پنهنجو ڪرڻ جي ڪوشش ڪندو آھي.
سقراط وٽ ھڪ شخص آيو ۽ پڇڻ لڳو ته ٻڌايو منهنجو مستقبل ڪيئن ھوندو؟
سقراط ان کي ھڪ ڪاغذ ڏيندي چيو ته ھن تي پنهنجا خيال لکو ان شخص پنهنجا خيال لکي سقراط حوالي ڪيا ته سقراط چيو جھڙا تنهنجا خيال ۽ سوچ آھي ان جي مطابق تنهنجو مستقبل ھوندو.
سٺي ۽ ڪشادي سوچ ھڪ خزاني جيان آھن جيڪا انسان کي مٽي مان سون بڻائي ڇڏيندي آھي. جڏھن ته منفي سوچ انسان جي سون کي به مٽي ۾ بدلائي ڇڏيندي آھي. سٺو ۽ خراب سوچڻ وارا انسان رستي ۾ ايندڙ ڏکيائين کان ناھن ڊڄندا ۽ پاڻ تي يقين رکندي پنهنجي منزل تائين پھچڻ لاءِ بھتري حڪمت عملي قائم ڪندا آھن. جيڪي ماڻھو وڏا خواب ۽ ڪشادي سوچ رکندا آھن انھن کي ڪڏهن به ننڍين ننڍين خواھشن جو غلام نٿو بڻائي سگھجي نه ئي انھن کي زندگي ۾ مشڪلات کان ڊيڄاري منزل طرف وڌڻ کان روڪي سگھجي ٿو.
ڪامياب ماڻھن جيان ماحول ٺاھڻ مطلب مطالعو وڌائي ڪشادو ڪرڻ موٽيويشنل ليڪچر ۽ ڪامياب ماڻھن جو سڪسس اسٽوريز پڙھڻ / ٻڌڻ سٺي سوچ رکڻ واري وڏا خواب رکڻ وارو ڪامياب يا ڪاميابي ڏانهن وڌندڙ سان رابطا قائم ڪرڻ پاڻ ۾ پنهنجي صلاحيتن جي بنياد تي اسڪل ڊولپميٽ (Skill Development) ڪرڻ شامل آھي.
ڪاميابي طرف وڌڻ لاءِ خراب عادتن کي ڇڏي سٺيون عادتن پاڻ ضم ڪرڻ ضروري آھي ڪامياب ماڻهن جي زندگي مثال طور پاڻ تي يقين ڪرڻ زندگي کي سادو ڪرڻ معاملن تي برابري ڪرڻ اڄ جو جيئڻ، ڳالهيون ڪرڻ بدران ڪري ڏيکارڻ تي يقين ڪرڻ سوچي سمجھي فيصلو ڪرڻ ۽ فيصلو ڪرڻ وقت پرعزم رھڻ نيون شيون سکڻ لاءِ ھر وقت تيار رھڻ تڪڙ بدران صبر اختيار ڪرڻ شڪر جي عادت ۽ ڪنهن جي گلا ڪرڻ کان پري رھڻ ۽ ھمت نه ھارڻ وغيره شامل آھي.
اسان وٽ اڪثر ماڻھو پاڻ کي سياڻو سمجھندا آھن ۽ انھن جي اھا غلط فھمي تڏهن نڪرندي آھي جڏهن اھو حد کان وڌي پاڻ کان وڌيڪ سياڻي شخص سان ملندو آھي پنهنجي ذات مان ٻاھر نڪري جڏهن ماڻھن سان ملندا آھيون ته اسان کي اندازو ٿيندو آھي ته اسان ڪجهه به ناھيون.زندگي ۾ ڏاڍو پويان رھجي ويل آھيون اسان خوش فھمي جي شڪار ٿي ڪري لاڳاتار پنهنجو وقت ۽ طاقت فضول ڪمن ۾ ضايع ڪري رھيا آھيون. دنيا ڏاڍي وڏي ۽ گھڻي طاقتور آھي. ان ۾ ڪاميابي سان رھڻ لاءِ مسلسل جدوجھد جي ضرورت آھي.
توھان سڀني ڏيڏر جي اھا ڪھاڻي ٻڌي ھوندي جيڪو کوھ ۾ پيدا ٿيندي ۽ اتي رھندي پاڻ کي وڏو بھادر ۽ سٺو حڪمران سمجھندو آھي. ھڪ ڏينهن اچانڪ پاڻي ڀرجڻ لاءِ آيل بالٽي ذريعي جڏهن ٻاھر نڪري ٿو ته ان کي پاڻ ڏاڍو ننڍو ھوندي محسوس ٿئي ٿو ان تي زندگي جي حقيقت کلندي آھي پنهنجو پاڻ کي سڀ کان وڌيڪ انمول سمجھي ويھڻ وارو ڏاڍو پويان رھجي ويندو آھي جڏهن ته دنيا تيزي سان اڳيان نڪري ويندي آھي اسان انسانن جو به اھوئي حال آھي اسان سان به ايئن ئي ٿيندو آھي اسان زندگي ۾ ننڍين ننڍين شين کي اختياري ڪرڻ محنت ڪرڻ ڇڏي ڏيندا آھيون اسان جو سوچ ۽ خيال ناڪام ماڻھن جيان ٿي ويندي آھي ڪا عام نوڪري ملندي آھي ته پاڻ کي گھڻو ڪجهه سمجھي ٻن ويلن جي ماني ڪمائڻ لاءِ پوري زندگي گذاري ڇڏيندا آھيون اسان خواب ڏسڻ ۽ وڏو سوچڻ ڇڏي ڏيندا آھيون ۽ اھا ئي غلطي ھوندي آھي جيڪا مايوسي کي پنهنجي ڳيچي جو ھار ٺاھي ڇڏيندي آھي ۽ ايئن ناڪامي اسان جو مقدر بڻجي ويندي آھي.
ٻي وڏي غلطي اھا ڪندا آھيون ته مايوسي ۽ منفي سوچ رکڻ وارن سان رابطا قائم ڪندي دوستي اڃا وڌيڪ مضبوط ڪندا آھيون اھڙا ماڻھو پاڻ ته ڪامياب ناهن ٿيندا پر اسان کي به پورو پورو يقين ڏياريندا آھن ته دراصل ڪامياب ڪجهه ناهي ھوندي. اھا ته بس مقدر جي ڳالهه آھي محنت ڪرڻ سان آخر ڪنهن کي ڇا ٿو ملي سگھي انسان کي نوڪري ملي وڃي ٻن ويلن جي ماني جو بندوبست ٿي وڃي بس اھو ئي ڪافي آهي پاڻ تي وڌيڪ بار وجھڻ جي ڪا ضرورت ناهي .
ان معاملي ۾ ٽئين وڏي غلطي اسان جو انھن سڀني ڳالھين تي يقين ڪرڻ آھي ماڻھن جي ڳالھين ۾ اچي اسان پاڻ کي جڏهن اھا آٿت ڏيڻ جي ڪوشش ڪندا آھيون ته سچ ۾ ڪاميابي ڪجهه ناھي ھوندي اھا بس مقدر جي راند ھوندي آ ان ڏينهن اسان ھارائي ويندا آھيون ۽ ناڪامي کي تسليم ڪري وٺندا آھيون اھي خيال ۽ سوچ اسان تي ايتري ته ڪنٽرول ڪري وٺندي آھي جو اسان کي ھر شي ڪوڙ ٺڳي ۽ دنيا جون ڳالھيون لڳنديون آھن.
مان جيڪڏهن پنهنجي ڳالهه ڪيان ته منهنجي زندگي ۾ به ھڪ وقت اھڙو آيو ھو جڏهن ڪاميابي مونکي ڪنهن ٻئي دنيا جي شي لڳندي ھئي مون کي خواب ڏسڻ جي سٺي ھڪ اھا عادت ھئي جنهن مونکي آھستي آھستي ڪاميابي تي يقين ڏيارڻ شروع ڪيو ته ڪاميابي سچ ۾ جيڪڏهن ڏاڍي ڏکي شي آھي ۽ صرف مقدر جي ڳالهه آھي ته اھي ماڻهو جيڪي محنت ڪندا آھن ۽ ڪامياب ٿي ويندا آھن اھڙا ڪھڙا ماڻهو ھوندا آھن؟ ڪٿان مونکي اھي ٻڌڻ لاءِ مليو ته دنيا جي ڪامياب ماڻهو پنهنجو ننڍپڻ ۾ ڪافي مسئلن ۽ غربت جو شڪار ھئا اڪثر ته اھڙا ھئا جن لاءِ اسڪول ۾ داخلا وٺڻ به ڏکيو ھو بس اھا ڳالهه ٻڌي ڪري مونکان مايوسيون تڙجي ويون. ان ھڪڙي لمحي ۾ مان پاڻ کي بلڪل مختلف سمجھو بس ان ڏينهن کان پوءِ مان ڪامياب ماڻھن جي زندگين جو سڪسس اسٽوريز پڙھڻ لڳس اسلامي تاريخ ۽ حڪمرانن جي دل موھي وجھڻ وارا واقعا تاريخ جي مشهور شخصيتن جا داستان موجوده دور جي مشھور شخصيتن جا ڪردار بل گيٽس سٽيوجابز سپيلبرگ البرٽ ائنسٽائن، مائيڪل جورڊان، ابراھيم لنڪن ۽ اسٽيفن ڪنگ سميت دنيا جي ڪيترن ئي ڪامياب ماڻھن کي پڙھيم ھر ڪھاڻيء مونکي عجيب اميد ۽ طاقت عطا ڪئي. مان حيران ٿيندو ھئس ته اھي سڀ ماڻهو ايترن ڏکيائين کان پوءِ به ڪامياب ٿي سگھن ٿا ته تاريخ ۾ پنهنجو نالو شامل ڪرائي سگھن ٿا ته مان ڇو نه ؟ اھو جذبو مونکي ڳوٺ کان اسلام آباد وٺي آيو اتي مان نون ماڻھن سان مليس پنهنجو پاڻ کي انھن جي صحبت ۾ رکڻ جي ڪوشش ڪرڻ لڳس جيڪي محنت اختيار ڪندي ڪاميابي تي يقين رکندا ھئا ھر ويندڙ ڏينهن منهنجي يقين کي پختو ڪندو ويو ته ھر انسان ڪامياب ٿي سگھي ٿو ڪاميابي ۽ ناڪامي انسان جي پنهنجي ھٿ ۾ ھوندي آھي ۽ ھي فيصلو ان کي پاڻ ڪرڻو پوندو آھي ته ڇا ٿيڻ چاھي ٿو؟ ان سوچ سان گڏ جيڪڏهن ھر انسان جو ماحول اٿڻ ويھڻ ۽ دوستي به جيڪڏهن باھمت ماڻھو سان ٿي وڃي ته انسان ڏکيائين کان گھٻرائڻ ڇڏي ڏيندو آھي. ان ۾ ڪاميابي ۽ حوصلو پيدا ٿي ويندو آھي ته جيڪا ان کي ڪامياب ڪري ساھ کڻندي آھي سٺي صحبت ان لاءِ ته نعمت آھي. الله رب العزت فرمائي ٿو ته :
ترجمو : مسلمانو! الله کان ڊڄندا رھو ۽ سچن ماڻهن سان گڏ رھو.
سورت التوبه آيت 113
انھي طرح سٺي صحبت جي حوالي سان ھن شعر آھي ته
اہل را صحبت نا اہل زیادہ بار دارد
آب در کوزہ ناپختہ گل الود شود
ترجمو : لائق ماڻهن لاءِ نالائقن جي صحبت ۾ ڪيترائي نقصان آھن ڪچي ۽ غيرپختي مٽي جي پيالي ۾ پاڻي مٽي ۾ آلودو ٿي ويندو آھي.
ڪاميابي اختيار ڪرڻ لاءِ مان پنهنجي صحبت تي گھڻو ڌيان ڏنو منهنجو مزاج ۾ مائٽن ۽ اٿڻ ويھڻ مايوس ڪندڙ ماڻھن کان وڌيڪ محنت ڪرڻ وارن پرعزم ماڻھن ۾ تبديل ٿيو منھنجي ان سفر ۾ منهنجي ڳوٺن جي ڪجهه اھڙا ساٿي به شامل ھئا جن ھميشه مونکي ھمت ۽ حوصلو ڏنو انسان جي صحبت ان کي بدلائي ڇڏڻ جھڙي طاقت رکندي آھي. سٺي ۽ نيڪ سنگت رکڻ انسان جي زندگي ۽ آخرت ٻئي سنواري ڇڏيندي آھي. اسلام آباد ۾ رھندي مونکي ان ڳالهه جو ڀرپور اندازو ٿيو ته منهنجون کوڙ خراب عادتون ختم ٿيڻ لڳيون ھيون ڪجهه ئي وقت ۾ سوچ بلڪل بدلجي وئي ھئي مان پاڻ جھڙن ئي ماڻهن جي زندگي مان سکڻ جي ڪوشش ڪندو ھئس. ۽ پاڻ ھر ايندڙ ڏينهن پھريان کان بھتر ڪرڻ ۾ مصروف ھوندو ھئس. پاڻ کي بھتر کان بھتر بڻائڻ واري عادت اڄ به منهنجي زندگي جو اھم ترين حصو آھي.
مان سمجھان ٿو ته دنيا ۾ موجود ھر انسان ڪامياب ٿيڻ لاءِ پنهنجي سوچ پنهنجي عادت پنهنجو ماحول ۽ پنهنجي صحبت تي ڪم ڪرڻ ۽ ان کي بھتر بڻائڻ جي ضرورت آھي. جيسيتائين منفي سوچ وارن ماڻھن سان گڏ ھونداسين تيسيتائين اسان پنهنجي سوچ بھتر نٿا ڪري سگھون اسان ان قابل نٿا ٿي سگھون ته خراب عادتون ڦٽو ڪري سٺيون عادتون حاصل ڪيون . منهنجو ذاتي تجربو آھي ته ڪاميابي جي ھن سفر ۾ ڏکيائي چاھي ڪيتري به ھجي. پاڻ کي مضبوط رکي اسان ڪامياب ٿي سگھون ٿا پنهنجي لاءِ ھمت اسان کي اسان جي آس پاس جي ماڻھن جي ڪمپني مان ملندي آھي.
مان ھميشه اھا صلاح ڏيندو آھيان ته پاڻ انھن ماڻھن سان ڳنڍڻ جي ڪوشش ڪيو جيڪي اوھان جي ھمت سڃاڻي سگھن جيڪي پاڻ قابل ھجن ۽ اوھان جي قابليت تي به يقين رکن وارا ھجن انھن ماڻھن جي موجودگي ۾ انسان وڏيون وڏيون مصبيتون به مسڪرائيندي پيار ڪندو آھي ۽ ڪاميابي پنهنجو مقدر بڻائيندو آھي اسان کي مسلمان جي حيثيت سان اسان کي دين به چڱي سنگت جي ھدايت ڪري ٿو.
اسان جو نبي ڪريم صه فرمائي ٿو ته :
ماڻھو پنهنجي دوست جي رويي تي ھوندو آھي پر توھان مان ھر ھڪ کي ڏسڻ گھرجي ته اھو ڪنهن سان دوستي ڪري ٿو. (ابوداوءد)
اھڙي طرح ھڪ ٻي جاء تي سٺي ۽ بري صحبت کي سمجھائيدي فرمائن ٿا ته .
سٺي ۽ بري دوست جو مثال ڪستوري کڻڻ واري ۽ ڀٽي کڻڻ واري وانگر آھي .ڪستوري کڻڻ وارو يا ته اوھان کي سوکڙي خوشبو ڏيندو يا ان کي اوھان خريد ڪري وٺندو يا گھٽ ۾ گھٽ سٺي خوشبو حاصل ڪري وٺندو جڏهن ته ڀٽي کڻڻ وارو اوھان جا ڪپڙا ساڙي ڇڏيندو يا اوھان گھٽ ۾ گھٽ ان مان بدبو محسوس ڪندو. (متفق عليه)
انھن ٻنھي ارشادن مان اسان اساني سان سٺي ۽ بري صحبت کي سمجھي سگھون ٿا ڪامياب ماڻھو ٻين کي به ڪامياب ڏسڻ چاھيندا آھي ان لاءِ انھن جي صحبت ھر حال ۾ اسان لاءِ فائديمند ھوندي آھي جڏهن ته زندگي مان مايوس ناڪام انسان نه پاڻ ڪجهه ڪري سگھندا آھن نه ئي ڪنهن ٻئي کي ڪامياب ڏسڻ چاھيندا آھن اھڙن ماڻھن جي صحبت ۾ رھندي اسان پنهنجي صلاحيتن کان بيخبر ھوندا آھيون ۽ پنهنجو پورو وقت اھڙن ماڻھن جي ھروڀرو تنقيد ڪندي ضايع ڪندا آھيون.
ڪامياب زندگي جي رستي جھڙن اصولن مان ھڪ اصول پاڻ کي مثبت ۽ محبت وارن ماڻھن جي وچ ۾ رکندو آھي.