پُوربِيا پُوري وِيا، آسَڻ آڌيءَ راتِ: ڊاڪٽر شير مھراڻي

مٺي مھيريءَ سان منھنجي پھرين ۽ آخري ملاقات ڪڏهن ٿي؟ ڪجھه به ياد نٿو اچي پر ايترو ته ساهه جي هر تند ۾ ساريل آهي ته جڏهن به ملندو هو؛ پنھنجن پيارن گفتن ۽ شعرن سان مرجھايل مُکن تي مُرڪن جا پوپٽ پکيڙي ڇڏيندو هو. ڳالھائڻ جو اهڙو کرو ۽ چٽو جو ويھي کيس ٻڌجي. لاڙي لھجي ۾ لطيف سائينءَ جا بيت اهڙي تلفظ سان پڙهندو جو جيڪڏهن ڪنھن لفظ جي معنيٰ نه به ايندي هوندي ته مٺي جي لھجي مان ان لفظ جي معنيٰ جرڪندي نظر ايندي. تلفظ جي چٽائي، لھجي ۾ خوداعتمادي، اکين ۾ ڄاڻ جو سمونڊ، باڊي لئنگويج پُراعتماد، سندس ڳالھائڻ ته ڳالھائڻ؛ پر سندس خاموشي به پُراسرار گفتگو لڳندي هئي. اڪثر سنڌي لئنگويج اٿارٽيءَ جي پروگرامن ۾ گڏبا هئاسين. گھڻا ئي ڀيرا صلاحيائين ته ڪا نويڪلي ڪچھري ڪريون؛ پر ساڻس نويڪلي ڪچھري ڪانه ٿي سگھي، جنھن جو افسوس سموري زندگي رهندو. هو مون کي اڪثر چوندو هو ته ”لطيف سائينءَ کي درست تلفظ سان پڙهڻ هر ڪنهن جي وس جي ڳالھه ڪانھي؛ مون کي خوشي ٿيندي آهي ته تون بھتر پڙهندو آهين.“ لطيف سائينءَ جو لاڙي لھجو مون مٺو مھيريءَ کان وڌيڪ خوبصورت ڪنھن جي به واتان ڪونه ٻڌو. هو لطيف سائينءَ جو عاشق هو. عاشق به اهڙو جيڪو جذباتي به هو. ڪٿي جيڪڏهن ڪو لطيف سائينءَ جو بيت غلط پڙهندو هو ته هو ته، وڏي آواز سان ان بيت کي درست ڪري اُچاريندو هو. اڳيون ماڻھو ڀلي لائوڊ اسپيڪر تي پڙهندو هجي؛ مٺي کي ڪنھن به اسپيڪر جي ضرورت ڪانه پوندي هئي. هن جي آواز جي پِچِ قدرتي طور تي ئي تمام وڏي هئي. نه رڳو سندس آواز جي پِچِ پر سندس آواز ۾ موجود ڪن رس ڪنھن موسيقيءَ کان گھٽ ڪونه هو. هو شاھ سائينءَ جي وائي پڙهي يا شيخ اياز جو ڪو ڪلام؛ ٻڌندڙن کي صفا موهي ڇڏيندو هو.
اهو سندس زندگيءَ جو هڪ پاسو هو، سندس زندگيءَ جو ٻيو پاسو اهو هو ته مٺو مھيري ھڪ سياسي ۽ سماجي ڪارڪن به هو. هن آمريت جي دور ۾ سنڌ ۾ ھلندڙ سياسي ھلچل دوران اهم ڪردار ادا ڪيو. نتيجي طور کيس قيد ڪيو ويو. هن ڌرتيءَ جي عشق ۾ پنھنجن پٺن تي ڦٽڪا ۽ سٽڪا به سٺا ته ٻيون عقوبتون به برداشت ڪيون ۽ ڦٽڪا پڻ کلندي کلندي ۽ نعرا هڻندي برداشت ڪيا. هو هر ان ماڻھوءَ جو ڀرجھلو ٿيو؛ جنھن ڌرتيءَ سان نينھن نڀائڻ جو وچن ڪيو. مٺو مھيري بظاهر ته هڪ عام سنڌي ماڻھو هو؛ جيڪو ڌرتي ۽ ڌرتي واسين جي ڪم پيو ايندو هو پر حقيقت ۾ هو عملي طور ڪم ڪري ڌرتي ۽ ڌرتي واسين لاءِ خاص ٿي ويو هو. مٺو مھيري هڪ متحرڪ ڪردار هو؛ جنھن کي سماج جي اگھائيءَ جو احساس هو. هو اٻوجھه سنڌين کي سٻوجھه ڏسڻ جي خواهش رکندڙ هڪ اهڙو روح هو؛ جنھن شايد ميثاق مھل ئي مٽيءَ سان محبت جو وچن ڪيو هو. هو دوستن سان ڪچھرين ۾ ڳالھين توڙي گيتن، واين، نغمن ۽ شعرن توڙي بيتن وسيلي روح گرمائي ڇڏيندو هو. انقلابي، رومانوي ۽ جمالياتي شاعريءَ جا دفتر کيس برزبان ياد هئا. هو شاھ لطيف کان ويندي شيخ اياز، استاد بخاري، حليم باغي، آڪاش انصاري، حسن درس ۽ جمن دربدر جي شاعريءَ سان منڌل محفلن ۾ ڄڻ ته اسرافيل جو صور ڦوڪي ڇڏيندو هو. هو شعرن ۾ پاڻ کي گم ڪري ڇڏيندو هو بلڪل ”گم هوڪي ويک نظارا“ جي مصداق! آئون حيران ٿيندو هوس ته هڪ عام ماڻھو شاعريءَ سان ايڏو عشق ڪيئن ٿو ڪري سگھي؟ ان سوال جو جواب مون کي منھنجي ئي اندر مان ملي ويندو هو ته جيڪو ماڻهو لطيف سائينءَ ۽ سنڌ سان محبت ڪندو هوندو ان کي ته اهڙي شاعري ازبر ياد هوندي.
مٺي جي ڪمھلي وڇوڙي سچ ته جيءُ جھوري وڌو. سال 2022 جي آڪٽوبر مھيني جي آخري ڏينھن تي67 سالن جي ڄمار۾ هو اسان کان موڪلائي هليو ويو.
سگا جي سالگرهه جي موقعي تي لطيف سائين ۽ سنڌي ادب تي ڪم ڪرڻ واري منھنجي پورهئي کي جڏهن مڃتا ملي ۽ پياري سائينءَ رفيق جعفري پاران مٺو مھيريءَ جو اسپانسر ڪيل ايوارڊ مون کي ڏنو ويو ته مون کي ٻيڻي خوشي ٿي. هڪ ته لطيف سائينءَ جي نالي جو ايوارڊ، ٻيو لطيف سائينءَ جي عاشق مٺي مھيريءَ سان منسوب ٿيل ايوارڊ! منھنجي لاءِ ٻئي ڳالھيون ڪنھن اعزاز کان گھٽ نه هيون. آئون سگا جي سموري سٿ جو ته ٿورائتو آهيان ئي آهيان پر ان کان به وڌيڪ ٿورائتو پياري سائين رفيق جعفريءَ جو آهيان، جنھن فون ڪري مٺو مھيريءَ جي شخصيت بابت ٻه اکر لکڻ لاءِ چيو.
مٺو ته ان پورب پار هليو ويو آهي؛ جيڏانهن اسان سڀني کي هلڻو آهي، ۽ وڃي وري ناهي موٽڻو پر محبت مان لکيل هي ٻه چار سٽون شال قبول پون!

پُوربِيا پُوري وِيا، آسَڻ آڌيءَ راتِ،
سُيمِ نَه سَناسِيَنِ جُون، پَچاروُن پِرڀاتَ،
ڪا جا جوڳِي ذاتِ، مِٽَ نَه مَعذورن جا.
(شاھ)

شخصيتون ۽ خاڪا

کاھوڙين کڻي ساجهر ٻَڌا سندرا