کارو تنين کي، جيڪس وَهه وري ويو
سڄي دنيا ۾ هنگامي حالتون، هڪ نئين قسم جي ادب کي تخليق ڪنديون آهن، جنهن کي بحرانن جو ادب(Crises Literature of) چيو ويندو آهي. سنڌ جي ساحلن تي آيل سامونڊي طوفان کانپوءِ اهڙو ادب سرجڻ لڳو آهي. علامتي انداز ۾ لکيل هيءَ ڪهاڻي به ان ادب جو حصو ٿي سگھي ٿي، جنهن ۾ هڪ بي حسي طرف نشاندهي ٿيل آهي.
هي راتوڪو آيل سامونڊي طوفان ۽ ان جي آندل تباهي، سامونڊي لھرن تي ترندڙ بي ڪفن لاشن کي ڏسي اندر تڙپي ٿو. بکايل ٻارن جون رڙيون، بيمارن ۽ زخمين جي هاءِ گھوڙا ٻڌي اندر ۾ وڍ ٿا پونس. هو قومي ڪارڪن آهي. سنڌ جي گھڻو ڪري سڀني پارٽين ۾ ڪم ڪري چڪو آهي. هو سوچي ٿو ته ڇو نه ڪراچي وڃي پنهنجي تڪ جي ميمبر کي، ماڻهن تي گذريل هن قيامت کان آگاهه ڪريان. ان ڪري هو ڪراچيءَ جي بس ۾ سوار ٿئي ٿو.گذريءَ ۾ سائينءَ جي شاهي بنگلي تي پهچي ٿو ته نوڪر کي چوي ٿو: سائين سان ملڻو آهي. نوڪر وراڻي ٿو ته سائين جن هن ٽائيم تي آرام ۾ آهي...
ها پر مون کي هن سان ضروري ڪم آهي.
ها توهان کي ضروري ڪم هوندو پر سائين رات جو محفل مان دير سان آيو آهي تنهن ڪري آئون کيس اٿاري نٿو سگھان. اڙي اوهان کي ڇا آهي ڪامريڊ!
سائينءَ جي نوڪر کي ڪاوڙ ۾ چوي ٿو ته:
ڪراچيءَ ۾ حرام جا ٽڪر کائي پاڏا ٿي پيا آهيو. اوهان کي ڪو احساس ڪونهي ته ماڻهن تي ڪيڏيون نه قيامتون گذري ويون آهن. هن ڏکي ويل ۾ جيڪڏهن سائين جن ماڻهن جي پرگھور نه لڌي ته ڪير لھندو؟ اسين ورڪر ته ٻِٽي ويل ۾ آهيون. اليڪشن ۾ بغل وڄائي، کڳيون هڻي اسٽيج تي ماڻهن آڏو چئون ٿا ته سائين آڌي مانجھي هر ڏک سک ۾ اوهان سان گڏ هوندو. هن وقت جڏهن عوام موت جي منهن ۾ آهي ته سائين جن ڏينهن جو ٽِين وڳي به آرام ۾ آهن!
ڪامريڊ سوچي ٿو ته هي وڏيرا صرف اليڪشني وڏيرا آهن، ان لاءِ ڪامريڊ پنهنجي پراڻي سنگت پورهيت ۽ هاري انقلاب جي اڳواڻ يا ترقي پسند ۽ قوم پرست اڳواڻن ڏانهن وڃڻ جو سوچي ٿو، جيڪي هن جي خيال ۾ سچا هڏ ڏوکي ۽ خيرخواهه آهن. تنهن ڪري هو سپرهاءِ وي کان حيدرآباد ڏانهن رخ ڪري ٿو ۽ سڌو عوامي هائوس تي پهچي ٿو. عوامي هائوس جي مين گيٽ تي مائو ڪيپ پاتل نوجوان ڪلھي ۾ رائيفل لڙڪائي ويٺو آهي. ڪامريڊ کيس چوي ٿو ته صاحب سان ملڻو آهي. نوجوان ٻڌايس ته صاحب هن وقت ڪنهن اهم مسئلي تي ڪوٺايل اجلاس جي صدارت ڪري رهيو آهي. ڪامريڊ سوچي ٿو ته شايد طوفان ۾ ڦاٿل ماڻهن جي ٻيهر آبادڪاريءَ لاءِ اجلاس ڪوٺايو ويو هجي. پر تنهن هوندي به سوچي ٿو ته ڪهڙي اهم مسئلي تي اجلاس هلي رهيو آهي. نوجوان وراڻي ٿو ته هاري تحريڪ جا سڄي سنڌ مان ڪارڪن آيل آهن جن کي ان ڪري سڏايو ويو آهي ته ڊپٽي اسپيڪر جلال محمود شاهه جي خلاف هلندڙ بک هڙتال کي ڪيئن تيز ڪجي. ڪامريڊ اصرار ٿو ڪري ته صاحب کي ٻڌائي ته ڪامريڊ امين روپا ماڙيءَ کان آيو آهي ۽ رهبر شهيد فاضل جو ساٿي آهي ۽ توهان سان ضروري ملڻ چاهي ٿو... نوجوان محافظ وراڻي ٿو ته تون هن پارٽيءَ ۾ رهيو آهين ته توکي پارٽيءَ جي هر قانون ۽ قاعدن جي ڄاڻ هوندي ته ڊسيپلين جي خلاف ورزي ڪري پارٽيءَ جا ضابطا ناهن ٽوڙڻا!
ڪامريڊ مايوس ٿي قوم پرست هائوس ڏي رخ ڪري ٿو ۽ قوم پرست هائوس کي تالو لڳل ڏسي ترقي پسند هائوس ڏي رخ ڪري ٿو. واڌو واهه جي ڪپ تان ترقي پسند هائوس ڏانهن ويندي ڀتين تي سنڌ جي آزادي ۽ ڇوٽڪاري لاءِ لکيل دل فريب نعرا پڙهندي سندس دل ۾ اميدن جا خيال ڪر موڙي اٿن ٿا. هو سوچي ٿو ته مون کي پهرين هن طرف وڃڻ گھربو هو. هِن کي ياد پوي ٿو ته ڪجھه عرصو اڳ بدين شهر ۾ پارٽيءَ طرفان ڪوٺايل جلسي ۾ تقرير ڪندي پارٽيءَ جي سربراهه چيو هو ته اسان کي قسم آهي شهيد دودي سومري جي ڪفن جو، اسان جيسين تائين سنڌي ماڻهن جا کسيل حق واپس نه وٺنداسين تيسين تائين سک جي ننڊ نه ڪنداسين. اهو پور پچائيندي ترقي پسند هائوس تي پهچي وڃي ٿو. گيٽ تي ويٺل ڪاون واري سنڌي ٽوپي پاتل نوجوان جنهن جي ٽوپيءَ تي سنڌ جي نقشي جو ڀرت ڀريل آهي، ان سان مخاطب ٿي کيس چوي ٿو: مون کي پارٽي اڳواڻ سان ملڻو آهي. نوجوان وراڻي ٿو: صاحب مصروف آهي. ڪامريڊ چوي ٿو ته آئون روپا ماڙيءَ کان هليو آهيان، مون کي ليڊر صاحب سان لاڙ ۾ آيل سامونڊي تباهيءَ جي باري ۾ ڳالھائڻو آهي. لاڙ جا ڪيترائي ماڻهو قدرتي آفت اچڻ جي ڪري مري ويا آهن ۽ ڪيترائي لاپتا آهن ۽ گھر ۽ اجھا لڙهي ويا آهن. جيڪي وڻجارا کارو کيڙي مٺي ڏي موٽندا هئا، اهي وچ سمنڊ جي خوني لھرن جي ور چڙهي ويا آهن. لطيف سائينءَ جي سامونڊين لاءِ چيل هن بيت کي ڄڻ ته نظر لڳي وئي آهي جنهن ۾ سائين فرمايو آهي ته،
کاري کيڙائو، مٿي مٺي موٽيا
سامونڊي سائو، لنڪا لوپي آيا !
(شاهه)
هيل سامونڊي نه موٽيا آهن. سمنڊ جي بي رحم لھرن جيئرن سان گڏ شهيد دودي سومري جي مزار کي به لوڙهي ڇڏيو آهي.
گيٽ تي ويٺل نوجوان بيزار ٿيندي چوي ٿو: ڪامريڊ تقرير ڇڏ، مٿو نه کاءُ، صاحب پونم جي باري ۾ آئين تي ورڪرن کي ليڪچر ڏئي رهيو آهي.
ڪامريڊ ناراض ٿي رڪشا ۾ چڙهي گاڏي کاتي چوڪ ۾ اچي ٿو، گاڏي کاتي ۾ لڳل ٽينٽ مان لائوڊ اسپيڪر ذريعي اردو زبان ۾ ايندڙ اعلان سندس ڪن تي پون ٿا. اردو زبان ۾ ڪو اپيل ڪري رهيو آهي:
”سمندري طوفان مين گھري هوئي بي سهارا سنڌي ڀائيون ڪي امداد ڪي لئي دل کول ڪر مدد ڪيجئي. “ ڪامريڊ جو ڪنڌ جھڪي وڃي ٿو. هو اسٽيشن لڳ ڪنهن هنڌکٽولي واري هوٽل ۾ رات گذاري ٻئي ڏينهن بدين جي ڪوسٽر ۾ چڙهي پوي ٿو. ٽنڊو محمد خان اسٽاپ تي ڪوسٽر بيهي ٿي ته هو اٽڪل ڏهاڪو کن گاڏين جو قافلو بدين ويندي ڏسي ٿو. ان قافلي ۾ کاڌي پيتي جو سامان، دوائون ۽ ڊاڪٽرن جي ٽيم ۽ ڊاڪٽر فاروق ستار جي اڳواڻيءَ ۾ قافلو متاثره ماڻهن جي امداد لاءِ بدين طرف وڃي رهيو آهي. قافلي ۾ شامل هرهڪ گاڏيءَ پويان بينر تي هي اکر لکيل آهن: ”خدمت خلق فائونڊيشن متحده قومي موومينٽ“ اهو لقاءُ ڏسي ڪامريڊ کي لڳي ته ڪيٽي بندر کان ڪشمور تائين سڄي سنڌ ڄڻ ته کاري جي زهريلي اٿل ۾ غرق ٿي وئي آهي. ڪو سنڌي اهڙو ڪونه بچيو آهي جيڪو دولھه دريا خان، هيمو ڪالاڻي ۽ دودي سومري جي پونئيرن جي لڙهندڙ لاشن کي ڪفن ڏئي قبر ڀيڙو ڪري! هن جي دل تي لطيف سرڪار جي سر سامونڊيءَ جو هي بيت تري اچي ٿو ته،
اونهي ۾ اوهري، جڏهن ويا جي
موٽي ماڳ نه آيا، ماءِ سامونڊين سي
کارو تينن کي، جيڪس وَهه وري ويو.
(روزاني تعمير سنڌ، جمعو 28 مئي 1999 ع )