اچو ته ٿل ڪئنال خلاف گڏجي هڪ ٿيون!
”جو سنڌ لئي نٿو لڙي، جو سنڌ لئي نٿو وڙهي،
سو سنڌ کي ڇڏي وڃي، سو سنڌ مان لڏي وڃي.“
هاڻي سج نيزي پانڌ اچي ويو آهي. پنهنجن غدارن سان ليکا چوکا ٿيڻا آهن. اهي وڏيرا جن وزارتن جي خسيس چئن ڏينهن جي نوڪرين لاءِ ون يونٽ جھڙن سنڌ دشمن منصوبن تي صحيحون ڪري سڄي سنڌ کي تين وال ڪيو ۽ ڪارن قانونن کي اکيون پوري جائز قرار ڏنو. جنهن ڌرتيءَ تي چالڪا لوڻائي، هيلايا، گندرا، مينڌرا، مهاڻا، منڇرا، ماري، راڻا، ريٻاري، رونجھا، راهي پوٽا، راهوجا، راهو، راهمان، راهوڪڙا، سمان، سومرا، هالا، هاليپوٽا، نوڙيا، نونڌا، ناهيان، جت، جماري، جاڙيجا ۽ ٻيون انيڪ سنڌي قوم جون ذاتيون آباد هيون، اتي اوپريون ۽ ڌاريون قومون اچي ڌرتيءَ تي بار ٿيون. آرائين، گجر، ملڪ، زيدي ، قريشي، وغيره اهڙيون ذاتيون جيڪي نه سنڌ ڏٺيون نه ٻڌيون. لطيف سائينءَ جي غيبي نظر اهڙن لاءِ ڏسي چيو هو ته،
”اڇو پاڻي لڙ ٿيو، ڪالوريو ڪنگن،
ايندا لڄ مرن، تنهن سر مٿي هنجڙا.“
يا
”پاٽوندر پيا جن ڪينجھر کڻي ڪِنو ڪيو.“
سنڌ جو کائيندي پيئندي جيڪي ماڻهو سنڌ جي حقن جي حاصلات لاءِ سنڌي ماڻهن سان گڏجي نٿا هلن تن سان به هڪ هڪاڻي ٿيڻ گھرجي. سنڌيءَ ۾ چواڻي آهي ته، ”سچ چوندي يار رسي ته رسڻ ڏينس، ڦڻي ڏيندي وار کُسي ته کسڻ ڏينس.“ اجائي مهمان نوازي سنڌ کي سدائين ڳچيءَ ۾ پئي آهي. سنڌ اهڙا به مهمان ٽِڪايا آهن جن سنڌ جي حقن تي راتاها هنيا آهن. جن کي سنڌين پناهه ڏني تن سنڌ جي حقن جي لتاڙ ڪئي آهي. هاڻي اڌ صدي گذرڻ کانپوءِ مهاجر ڀائرن جي سوچ ۾ تبديلي آئي آهي پر اڃا گھڻو اڳتي ڪرڻ جي ضرورت آهي. اردو ۽ سنڌي ڳالھائيندڙن ۾ اڃا خليج موجود آهي. اڃا شڪ شبها باقي آهن، جيڪي ٻنهي ڌرين کي گڏجي دور ڪرڻا پوندا. گھڻي عرصي جون دشمنيون دلين ۾ ويٺل آهن، انهن جي صفائيءَ لاءِ گھڻا جھاڙو گڏ ڪرڻا پوندا، تڏهن وڃي ڳالھه ٺهندي. مفاد پرست ۽ سنڌ دشمن قوتن ٻنهي ڌرين کي ايترو ته ويڙهايو آهي جو ڦوڪي ڦوڪي قدم کڻڻ جي ضرورت آهي. جھڙي طرح سنڌي ۽ اردو ڳالھائڻ وارن هڪٻئي جي ويجھو اچڻ واري ضرورت کي محسوس ڪيو آهي، ساڳئي طرح پنجابي آبادڪار جن وٽ سنڌ جون تمام زرخيز زمينون قبضي ۾ آهن، انهن تي مهاجرن کان به وڌيڪ فرض ٿو عائد ٿئي ته هو ٿل ڪئنال خلاف سنڌ ۾ هلندڙ جدوجھد ۾ سنڌين سان گڏيل نموني ڀرپور حصو وٺي پنهنجي نمڪ حلاليءَ جو ثبوت ڏين، ڇو ته چوندا آهن ته جنهن جو کائجي تنهن جو ڳائجي. پنجابي آبادڪار اهڙا به آهن جيڪي اينٽي ٿل ڪاميٽي ۾ شامل آهن پر جيڏي وڏي تعداد ۾ پنجابين وٽ سنڌ ۾ زمينون آهن اوتري تعداد ۾ پنجابي هن تحريڪ ۾شامل نه آهي. انهن جي نمائندگي جيڪا اٽي ۾ لوڻ جي برابر آهي، اها وڌڻ گھرجي.
لطيف چيو آهي ته،
ڇِڄ مَ قطاران، ساٿ چڙهندو لَڪئين
مڇڻ تون پئان، وڳ واٽ نه لھين.
تنهن ڪري وقت جي تقاضا اها آهي ته هن وقت سنڌ لاءِ سنڌ جي جياپي جي درياهه کي بچائڻ لاءِ جدوجھد هلندڙ آهي جنهن ۾ سڀني پارٽين، گروپن، ڏاهن، دانشورن تي ذميواري آهي ته هو ڇڙوڇڙ، الڳ الڳ پليٽ فارمن تان هلندڙ جدوجھد کي ملائي هڪ ڪن. سنڌ جي بدقسمتي اها رهي آهي ته، سنڌ ۾ هيستائين جيڪي به اتحاد جڙيا آهن سي گھڻو وقت هلي نه سگھيا آهن. هن وقت به ٿل ڪئنال جي مسئلي تي سڀئي ڌريون گڏجي ڪو ملڪ گير اتحاد ٺاهي نه سگھيون آهن، جنهن جا سبب گھڻا ئي آهن پر منهنجي نظر ۾ هڪ هي به آهي ته ڪي سنڌ ليول جون پارٽيون هڪٻئي کي انتهائي دشمنيءَ واري نظر سان ڏسن ٿيون، تنهن ڪري هو ڪنهن به پليٽ فارم تي گڏجڻ لاءِ تيار نه آهن جيڪا ڳالھه سنڌ جي مفاد کي ڇيهو رسائيندڙ آهي. سڀني سنڌ دوست ڌرين کي گھرجي ته پنهنجيون پراڻيون تلخيون وساري هڪ نقطي ٿل ڪئنال جي اڏاوت بند ڪرائڻ لاءِ گڏجن ته سنڌ جي ٻڌيءَ جي سڄي جھان کي خبر پئجي ويندي ۽ ڪوبه سنڌ دشمن منصوبي لاءِ سوچي به ڪونه سگھندو. باقي اسٽيجن تي رڳو شخصي نمائش ڪري پنهنجين پنهنجين پارٽين جا جھنڊا جھولائي پنهنجي برتري ڏيکارڻ لاءِ ڪم ڪندا رهنداسين ته پوءِ اصل مقصد جي مومل ماڻي نه سگھبي. دشمن اسان جي نااتفاقيءَ جو فائدو وٺي پنهنجو ڪم ٽپائي ويندو ۽ اسين پنهنجي ڏاڙهي پٽ ۾ پورا هونداسين.
سنڌ هن وقت جنهن ڏاڪي تي بيٺل آهي، ان ۾ هاڻي ايتري سهپ نه آهي. هاڻ ٿوري به غلطي اسان لاءِ هاڃيڪار ٿيندي. ضرورت هن ڳالھه جي آهي ته، سڀيئي ناراضگيون ۽ غلط فهميون وساري هڪ ٿي ۽ هڪ آواز ٿي چوڻو پوندو ته ٿل ڪئنال نه گھرجي. سچائيءَ جو مظاهرو ڪندي، ڪوڙ مڪر ڇڏي، صاف دل سان ٻين کي برداشت ڪري وڏ جگريءَ سان هر ننڍي توڙي وڏي پارٽيءَ کي ساڻ کڻي هلڻو پوندو. وڏين پارٽين کي جھنڊا، نعرا ڇڏي ننڍين پارٽين مان احساس محرومي ختم ڪرڻو پوندو. ڪوڙ ۽ سچ کي چٽو ڪرڻو پوندو، نيتون صاف ڪري پيار، محبت، پنهنجائپ سان سينا صاف ڪري جيڪڏهن هلبو ته منزل آسان ٿي پوندي. پنهنجي مقصد سان سچائي تمام ضروري آهي، نه ته بقول شاهه سائينءَ جي ته،
ڪوڙيون پڇن ڪيچ، هوت جو نه پڇي هيڪڙي
جنهنجو پنهونءَ سان پيچ، سا پاڻهي ٿيندي پڌري
(شاھ)
سنڌ جي هن زندگيءَ ۽ موت جي مسئلي تي چشم پوشي ڪرڻ گناهه آهي، سڄي سنڌ کي هن اهم مسئلي تي مِڙي مٺ ٿيڻ جو وقت آهي. رٺلن کي پرچائي هڪ قطار ۾ بيهارڻو آهي. سنڌ جي پُٽن توڙي ڌيئرن کي پنهنجو سنڌو درياهه بچائڻ لاءِ جدوجھد جو ميدان سڏي رهيو آهي. اچو ته پنهنجي جيجل جي سڏ کي ورنايون. اچو ته سڀئي هڪ آواز ٿي چئون ته ”اڃا سنڌ گدڙن ڪانه کاڌي آهي.“ اچو ته سڀئي گڏجي عهد ڪريون ته اسان اهي ميريون اکيون ڪڍي وٺنداسين جيڪي سنڌ تي کڄنديون. اياز چيو آهي ته،
اڙي او امارا، مُئي نه آهي مڪلي
اڃا رڃ مان رڙ اچي پئي، اچي پئي،
متان ائين سمجھين مئا مور سارا
آ سار آ سارا، ڪينجھر جا ڪنارا
نه تڙ تي تماچي نه گندريءَ گذارا!
(روزاني تعمير سنڌ، آچر 27 جولاء 2003ع )