حيدرآباد جي رام ڪهاڻي
حيدرآباد جيڪو آڳاٽي زماني ۾ دنيا جي صاف سٿرن شهرن ۾ ڳڻيو ويندو هو، تنهن کي نه ڄاڻ ڪنهن جي نظر لڳي وئي آهي جو اڄڪلھه هي شهر دنيا جي بدصورت شهرن ۾ شمار ڪيو وڃي ٿو. اڄ هن شهر کي ڏسي اکين مان ڳوڙها ڳڙي ٿا پون. ڪوبه اهڙو روڊ نه آهي جيڪو سلامت هجي. حيدر چوڪ، باچا خان چوڪ جيڪو خان عبدالغفار خان جي نالي سان سڃاتو وڃي ٿو، دادن شاهه، سرفراز چاڙهي جنهن تي گوڏي کان وڏو گٽرن جو پاڻي برسات کانسواءِ سيلاب جي صورت ۾ سدائين بيٺل هوندو آهي. مڪي شاهه روڊ ، ٻڪرا منڊي، ڦليلي، ڀٽي روڊ، پريٽ آباد، نيو ڪلاٿ مارڪيٽ، لياقت ڪالوني، ٽنڊو يوسف، گڊس ناڪو، گاڏي کاتي جو چوڪ، مولا عليءَ جا قدم، قاسم آباد جو اندروني شهر، وحدت ڪالوني، لطيف آباد، حالي روڊ، مطلب ته ڪو اهڙو روڊ سلامت نه ملندو، جنهن جو مثال ڏجي ته ٻيلي هي پاسو سلامت آهي. شهري حڪومت جو ڪو وجود ئي نظر نه ايندو. برسات کانپوءِ شهر جي اها حالت ڪنهن کان به لڪل ناهي. مظاهرا، ڌرڻا، روڊ بلاڪ ڪرڻ ۽ بک هڙتالون روز جو معمول بڻيل آهن.
هاڻ اچو ته ان پس منظر ڏي هلون ته هي ايڏو انڌير ڇو آهي. انهيءَ سڄي صورتحال جا جيڪي سبب منهنجي نظر ۾ آهن، اهي هي آهن: نمبر هڪ ته، ضلعي ناظم پيپلز پارٽيءَ سان تعلق رکندڙ آهي ۽ ان سان گڏوگڏ هڪ وڏي پير ۽ گادي نشين جو پٽ آهي جيڪو وڏن بنگلن ۾ پلجي وڏو ٿيو آهي. تنهن غريبن جي ڪچين گندين وستين کي ويجھڙائيءَ کان ڪڏهن ڏٺو ناهي. جيڪو سونن چمچن ۽ کائي وڏو ٿيو؛ جنهن کي ڪڏهن غربت، بک، بدحاليءَ کي ويجھڙائيءَ کان ڏسڻ جو موقعو نه مليو ۽ نه ئي هن جي مشاهدي ۾ اهڙي ڳالھه آئي ته جيئن هن ۾ احساس پيدا ٿي سگھي، ڇو ته مشاهدو وڏي شيءِ هوندو آهي.
لطيف سائين چيو آهي ته، ”پاڙي ناهي پروڙ ته رات رنجائي گذري...“ پر جيڪڏهن ضلعي ناظم انهن غريب پاڙن ۾ جنم وٺندڙ هجي ها ته کيس احساس ٿئي ها ته انهن پاڙن ۾ رهندڙ غريبن تي ڇا ٿي گذري؟
نمبر ٻيو هي ته، ضلعي ناظم صاحب وٽ ٻهراڙي ۽ شھرن جي تضاد جي ڪري هر ڪو اهو ٿو چاهي ته منهنجي ووٽرن کي رليف پيڪيج ملي. انهيءَ ڇڪ ڇڪاڻ ۾ ٻنهي پارٽين يا گروپن جا ماڻهو مار کائي رهيا آهن. چوندا آهن ته، ”وڙهن سانهه، لتاڙجن ٻُوڙا! “ سو عوام ٻُوڙا ٿي پيو آهي. سنڌ سرڪار چاهي ٿي ته عوام دوست ناظمن کي پاسيرو رکيو وڃي پر جيئن ته پيپلز پارٽيءَ جا چونڊيل ناظم صدر جنرل پرويز مشرف جي متعارف ڪرايل نظام جو حصو آهن، تنهن ڪري انهن کي گڏي هلائي ناظم کي بچائڻ لاءِ به مصلحت کان ڪم ورتو پيو وڃي. صدر جنرل مشرف به ناظمن جي هاءِ گھوڙا تي انهن کي مٿي تي هٿ رکي ٿو ڇڏي ته جيئن سندس ساک بچي سگھي پر ان ڪوئي ٻليءَ جي کيل ۾ عوام مارجي رهيو آهي. اهوئي سبب آهي جو حيدرآباد شهر تباهيءَ جي آخري ڏاڪي تي بيٺو آهي. شھر جي نئين سر اڏاوت انهيءَ ڪري نٿي ٿئي ڇوته جھيڙو چڱ مڙسيءَ تان ٿيو آهي. هڪ ٻئي کي سياسي ميدان مان ڀڄائڻ لاء جنگ جيستائين دنگ ٿئي تيستائين شهر موهن جو دڙو بڻجي ويندو. حڪومت کي گھرجي ته سياسي جھيڙن کان هٽي ڪري شهر جي ٻيهر آبادڪاري ۽ اڏاوت لاءِ غير سياسي بنيادن تي ڊي جي ايڇ ڊي اي جي اڳواڻيءَ ۾ هنگامي بنياد تي ڪاميٽي تشڪيل ڏئي حيدرآباد کي ٻيهر آباد ڪري خوبصورت بڻايو وڃي. هونئن به مخدوم صاحب نولکي گودڙيءَ جا مالڪ آهن. جيڪڏهن هو سياسي مخالفت جي ڪري حڪم نٿا ڪري سگھن ته انهن وٽ پيپلز پارٽي نئين شڪل جي چيئرمين شپ به آهي ۽ حضرت مخدوم نوح رح جي نو لکي گودڙِي به ڪافي آهي، تنهن ڪري سياسي گند ۾ ڦاسي پنهنجي شهر کي برباد ڪرڻ جو جوکم نه کڻڻ گھرجي. ڪم نه ٿئي باقي بک هڙتالين کي جوس پياري اخبارن لاءِ فوٽو ڪڍرائڻ نولکي گودڙيءَ جي ڌڻين کي نٿو جڳائي.
(روزاني تعمير سنڌ، اربع 17 سيپٽمبر 2003ع )