مٺو مهيري، لطيف شناس: ڊاڪٽر مسرت حسين خواجه
الله اچڻ اوءِ جن آئي من سرهو ٿئي...
لاس اينجلس ۾ ڇهه ڏينهن رهڻ دوران خوب سير سپاٽا ڪياسين. لاس اينجلس جنهن کي ڏسڻ لاءِ سالن کان اکيون آتيون هيون ۽ اسان اتي بس ٽوئر ورتو. بس شهر جي مُک ماڳن کان علاوه ”بيورلي هل“ وٺي ويئي جتي ”هاليووڊ“ جي اداڪارن جا گھر آهن. بس جي گائيڊ ٻڌائيندي رهي ته هي مائيڪل جيڪسن جو گھر آهي، هي فلاڻي اداڪاره يا اداڪار جو گھر آهي، وغيره. بيوري هل لاس اينجلس ۾ هڪ خوبصورت علائقو آهي جتي تمام گھڻي وڻڪاري ٿيل آهي ۽ ارب پتي ماڻهو رهن ٿا. ٽوئر بس مختلف تاريخي ماڳ ڏيکاريندي رهي ۽ آخري منزل لانگ بيچ هئي، جتي سمنڊ جي تازي هوا ۾ ساهه کنيوسين ۽ گھڻيون ئي ”پوپٽيون“ سمنڊ ڪناري ”سن باٿ“ وٺي رهيون هيون. مٺو اتي به پنهنجي آواز ۾ جھونگاريندو رهيو ۽ کلي چيائين ته جيڪڏهن اهي سهولتون ڪراچي جي سمنڊ کي به مليل هجن ته ملڪ جي روينيو ۾ اضافو ٿي سگھي ٿو. مون وراڻيو ته اهو ناممڪن آهي ۽ اسان ”اسلام جو قلعو“ آهيون. اها ٻي ڳالھه آهي ته گھڻن ئي اسلامي ملڪن ۾ لاس اينجلس جي بيچ کان وڌيڪ آزادي آهي. دبئيءَ جي جميرا بيچ جو مثال ڪافي آهي. جنهن سمنڊ ڪناري پلاسٽڪ جون ٿيلھيون، مڪئي جا ڇوڏا، سگريٽ ۽ جوس جا خالي پيڪيٽ ۽ ٻيو به گند هجي، گڏوگڏ ڪي ايف سي جي ڀرسان سمنڊ ڪناري، ڪراچيءَ جي گٽرن جو گندو پاڻي ڇوڙ ٿئي ۽ چمڙي جي بيمارين جو خدشو هجي، اتي ڪهڙي سولائيزڊ ملڪ جا سياح گھمڻ ايندا؟ خير! بس وري نوان ماڳ گھمي واپس شام جو هوٽل تي پهتاسين. جيئن ته لاس اينجلس جي هر ماڳ جي هڪ الڳ ڪهاڻي آهي، جيڪڏهن انهن تي لکبو ته قصو ڊگھو ٿي ويندو. ٿڪاوٽ سبب ”جَو جو پاڻي“ پيئڻ ضروري هو ۽ پوءِ اسان مٺي جي مڌر آواز ۽ آلاپ تي جھومي رهيا هئاسين.
ٻي رات سانا جي ڪنوينشن ۾ شريڪ ٿياسين جتي دوستن سان ملاقات ٿي. سان فرانسسڪو جي دوست نثار مهر، نيويارڪ جي علي خاصخيلي، واشنگٽن جي مشتاق راڄپر ۽ نيوجرسيءَ جي علي حسن ڀٽو طرفان ڀليڪار چئي ويئي. سانا جي محفل متل هئي پر اسان ٽئي وائرل انفيڪشن ۾ ورتل هئاسين ۽ ٺيڪ طرح سان ان محفل کي انجواءِ نه ڪري سگھياسين. رات اُتي ئي ترسياسين ۽ ٻئي ڏينهن پنهنجي هوٽل تي هليا آياسين. چوٿين ڏينهن اهو شاهڪار ڏسڻ جو شوق هو، جنهن جي باري ۾ ننڍپڻ کان وٺي ذهن ۾ هڪ اميج ٺهيل هو. اهو هو ”هاليووڊ يونيورسل اسٽوڊيو“ جتي اڪثر فلمون ٺهنديون رهنديون آهن. هوٽل واري کي چيوسين ته ڪا ٽئڪسي گھرائي ڏيو هاليووڊ وڃڻو آهي. ڪجھه دير کانپوءِ هڪ ”لموزاين“ وڏي ڪار هوٽل ۾ داخل ٿي ۽ اسان ٽيئي هاليووڊ ڏانهن روانا ٿياسين. اهو مفاصلو هوٽل کان 25 منٽن جو هو ۽ ٽئڪسي ڊرائيور سئو ڊالر ڪرايو ورتو. يونيورسل اسٽوڊيو ۾ پهچڻ کان پوءِ ٿڪاوٽ لھي ويئي ۽ اسان سان گڏ ويهارو کن خوبصورت ”سندريون“ ريڊڪارپٽ تي هيون. مون کي ائين محسوس ٿيو ته انهيءَ ڏينهن دنيا جون حسين عورتون اتي موجود آهن ۽ ”مٺي جي مٺاس“ چکڻ چاهين ٿيون. گڏوگڏ ڪجھه گھرن تي نظر پئي جن جي ٻاهران لکيل هو ته هن گھر ۾ پرٽي وومين فلم جي شوٽنگ ٿي هئي، هن ۾ قلو پيٽرا ۽ هن ۾ فلاڻي فلم وغيره جي شوٽنگ ٿي. اسان اتي Live Shooting به ڏٺي ۽ ائين محسوس ٿي رهيو هو ته واقعي ڪنهن نئين فلم جي شوٽنگ ٿي رهي آهي.
يونيورسل اسٽوڊيو ايترو ته وڏو آهي جو گھمڻ لاءِ ٻه ڏينهن گھرجن. ٿڪاوٽ سبب مٺو ۽ آئون برگر اسپاٽ اندر ويٺاسين ۽ رفيق جعفري برگر وٺي رهيو هو. اسان جي ڀر ۾ ٻه خوبصورت ”سندريون“ به ويٺل هيون، جنهن تي مٺي مهيريءَ چيو ته جيڪڏهن اڄ شيخ اياز هتي هجي ها ته هنن جي سونهن تي شاعري ڪري ها. واقعي هيون به تمام خوبصورت. اتي مون مٺي کي چيو ته جيڪڏهن شيخ اياز ناهي ته آئون ئي سندن حسن جي تعريف ڪريان ٿو. مون انهن جي حسن جي تعريف ڪرڻ شروع ڪئي ۽ خاص طور هڪ سندريءَ جي زلفن جي، اهي خوش ٿيون ۽ چيائو ن ته زلفن جي باري ۾ تنهنجي ڄاڻ سٺي آهي ۽ ڪجھه دير کان پوءِ اهي ”باءِ“ ڪري هلي ويون. مٺي چيو ته، جيڪڏهن اها تعريف سنڌ ۾ ڪريون ها ته ”ڪارو ڪاري“ ۾ ماريا وڃون ها. خير، ايتري ۾ رفيق جعفري برگر وٺي آيو ۽ پيٽ ۾ ساهه پيو ۽ ان کي سندرين سان ڪچهريءَ بابت ٻڌايوسين. مٺو مهيري کي شُگر هئي ۽ کيس بُک گھڻي لڳندي هئي. هوٽل جي ٻاهر صبح 8 وڳي هڪ موبائيل بس بيهندي هئي جنهن ۾ کائڻ پيئڻ جو بندوبست هوندو هو. مٺو ننڊ مان اٿاري چوندو هو ته ڊاڪٽر هل هنن سان ”انگريچي“ ۾ ڳالھائي ته ناشتو وٺون. هڪ ڏينهن صبح 8 وڳي اها بس نه پهتي ۽ ڪافي انتظار کانپوءِ مون مٺي کي چيو ته اڄ ”ڪڙيو گھنور“ واري بس روٽ بدلائي کورواهه هلي ويئي آهي، جنهن تي هو ڏاڍو کليو هو. خير، پوءِ اسان 7/24 تان کائڻ پيئڻ جون شيون وٺي آياسين.
لاس اينجلس کان پوءِ اسان کي لاس ويگاس به وڃڻو هو پر جيئن ته بس جو ٽڪيٽ بُڪ نه ٿيل هو ۽ بس ڪافي دير کان پوءِ وڃڻي هئي، تنهن ڪري ٽئڪسي ڪئي سين. جيڪڏهن بس ۾ وڃون ها ته ٽنهي جو ٽڪيٽ 90 ڊالرن جو هو پر ٽئڪسي ڊرائيور ڇهه سئو ڊالرن مان چار سئو ڊالرن تي راضي ٿيو. شايد ان ٽئڪسي ڊرائيور کي خبر پئجي چڪي هئي ته آئون ۽ رفيق صاحب ”پرنس آف ڪڙيو گھنور“ سان گڏ آهيون، تنهن ڪري ڊالرن جي ڪا ڪمي ناهي ۽ اسان جلد بازيءَ ۾ ٽي سئو ڊالر وڌيڪ ڀريا. لاس ويگاس جنهن کي روشنين جو شهر چيو وڃي ٿو ۽ دنيا جي وڏي جوا به اتي جي ڪيسينو ۾ ٿئي ٿي. لاس ويگاس جي ”ايڪسڪليبر ڪيسينو“ ۾ اسان جو ڪمرو محترم مشتاق راڄپر بُڪ ڪرائي ڇڏيو هو. ان هوٽل ڪيسينو جا چار هزار ڪمرا هئا ۽ خوبصورت هوٽلن مان هئي. اندر گھڙڻ سان ئي ”اکين جي روشني“ وڌي ويئي. ڪمري ۾ سامان رکڻ کان پوءِ فريش ٿي هيٺ آياسين ۽ ڪيسينو جو جائزو وٺڻ لڳاسين. ان ڪيسينو ۾ پهرين ٻن ڏينهن جو ڪرايو 160 ڊالر هو ۽ اها بُڪنگ ٻن ڏينهن جي هئي پر ٽئين ڏينهن Weekend هو ۽ هوٽل انتظاميا چيو ته هاڻي ڪرايو 300 ڊالر ٿيندو ڇو جو توهان جي بُڪنگ ٻن راتين جي هئي. 300 ڊالر هڪ رات جو مطلب ته ان وقت پنجاهه هزار رپيا. پر جيئن ته ”پرنس مٺو“ جو فرمان هو ته ”ڪٿي ٽئڪسي ڪري دربدر ٿينداسين، ڳالھه ساڳي ٿي ويندي، هتي ئي رهون ٿا.“ ان رات اسان هڪ ٻئي ڪيسينو ۾ ”سندرين جي خوبصورت آرٽ“ کي به ڏٺو ۽ داد ڏني. لاس ويگاس خوبصورت شهر آهي پر گرمي سبي، جيڪب آباد ۽ سکر کان به ٻيڻي ٿيندي. جڏهن ٻاهر نڪرندا هئاسين ته گرم هوا برداشت ڪرڻ مشڪل هئي ۽ جلد ئي ڀرواري ڪيسينو ۾ هليا ويندا هئاسين جتي يخ ٿڌ هوندي هئي.
لاس ويگاس کانپوءِ اڳتي منزل سان فرانسسڪو جي هئي ۽ هوائي جھاز جو ٽڪيٽ هڪ ماڻهوءَ جو 120 ڊالر هو ۽ اها فلائيٽ سوا ڪلاڪ جي هئي. هالي ڊي ان هوٽل، دوست علي خاصخيلي اڳ ئي بُڪ ڪرائي ڇڏي هئي. ايئرپورٽ کان هوٽل پهتاسون. ٻئي ڏينهن بس ٽوئر وٺي سان فرانسسڪو کي ڳولڻ لاءِ لھي پياسين. بس ٽوئر جو ٽڪيٽ في ماڻهو جو 50 ڊالر هو. بس خوبصورت نظارا ڏيکاريندي آخر ۾ گولڊن گيٽ برج پهتي جتي دنيا جا سياح ان پُل کي ڏسڻ ايندا آهن ۽ پنهنجي اک جي ڪيمرا ۾ محفوظ ڪندا آهن. سان فرانسسڪو جي موسم لاس اينجلس ۽ لاس ويگاس کان مختلف آهي. هتي سردي هئي ۽ اسان سيءَ ۾ ڏڪي رهيا هئاسين. هن خوبصورت پُل تي جوڙا پيار ڪرڻ جو وچن به ڪري رهيا هئا.
مٺو انهن جوڙن کي ڏسڻ کان پوءِ سُر سهڻيءَ جون ڪجھه سٽون چيون ته:
ڏِٺي جن هيڪار، صُورت سَاهَڙَ ڄامَ جي،
سُک ٿي سُتيون ڪينڪي، ڀري ساڻ ڀتارَ،
گھڙيون گھڙنِئان ڌارَ، ڪاهي پيون ڪُنن ۾.
سان فرانسسڪو ڪيليفورنيا رياست ۾ آهي ۽ اها آمريڪا جي رياستن ۾ خوبصورت ۽ مهانگي رياست آهي. چوطرف پهاڙ ۽ وچ ۾ سمنڊ سبب هن جي خوبصورتي پنهنجو مَٽَ پاڻ آهي. ٻئي ڏينهن مٺو مهيري، رفيق احمد جعفري ۽ آئون ٽئڪسي ڪري رهيل ماڳن کي ڏسڻ وياسين جنهن ۾ لومبارٽ اسٽريٽ، اها وروڪڙن واري اسٽريٽ آهي ۽ چوطرف گلن سان سينگاريل آهي. پيئر 39، يونين اسڪوائر جتان اڄ به شهر جي مختلف علائقن ۾ ٽرام هلي ٿي ۽ سياح شوق سان ان ۾ سفر ڪندا آهن. چائنا ٽائون ۽ فشرمين هارف. هتي هڪ ڳالھه ٻڌائڻ لازمي آهي ته لاس ويگاس ۽ لاس اينجلس ۾ برگر کائي کائي بُک مري ويا هئاسين پر يونين اسڪوائر تي پاڪستاني ۽ انڊين هوٽل ڳولي لڌي سون، جنهن ۾ نان به هئا، چانور، مرغي ۽ دال به هئي. ايئن کڻي چئجي ته ماني کائي ورهين جي بُک وسائي ۽ پوءِ روز اتي ئي ماني کائڻ ويندا هئاسين. گھڻن ڏينهن کان پوءِ اسان ٽنهي جا چهرا ٻهڪي اٿيا هئا. رات جو اڃا سمهڻ جي تياري ڪري رهيا هئاسين ته دلبر دوست محترم نثار مهر هوٽل جو دروازو وڄايو. سندس هٿن ۾”آبريشم شربت جو وڏو ڪنگ سائيز شيشو،“ ڊرائي فروٽ ۽ بار بي ڪيو هو ۽ چيائين ته هلو توهان کي سان فرانسسڪو ڏيکاريان ۽ پوءِ رات جو 5 وڳي تائين من مستيون ڪندا رهياسين ۽ واپس هوٽل تي ڇڏيائين. نثار مهر جو پيار هميشه ياد رهندو.
سان فرانسسڪو کان پوءِ ٻي منزل نيويارڪ هئي. منهنجي فلائيٽ مٺو ۽ رفيق کان ٽي ڪلاڪ اڳ هئي پر اسان ايئرپورٽ گڏ پهتاسين. نيويارڪ جي ميريٽ هوٽل دوست علي خاصخيلي بُڪ ڪرائي ڇڏي هئي. هوٽل پهچڻ کان پوءِ هڪ سين ٿيو، جيڪو ٻئي ڪنهن وقت لکبو. اسان ٽيئي انهيءَ کي محسوس ڪندي کلي رهيا هئاسين. ته اها غلطي ڪنهن کان ٿي؟ نيويارڪ ۾ پاڪستاني ماني ڍؤ ڪري کاڌي سين، جيئن ته آئون اڳ به نيويارڪ ٽي دفعا وڃي چڪو هوس ۽ مون کي خبر هئي ته پاڪستاني ماني ڪٿي ملندي آهي. جڏهن پينسلوينيا هوٽل جي ڀر واري گھٽيءَ ۾ پاڪستاني هوٽل تي پهتاسين ته ايئن محسوس ٿيو ته اسان برنس روڊ فوڊ اسٽريٽ پهچي چڪا آهيون. پوءِ جيترا ڏينهن نيويارڪ ۾ هئاسين، انهيءَ هوٽل تي ماني کائڻ ويندا هئاسين ۽ مٺو دعائون ڪندو رهندو هو ۽ چوندو هو ته ”يار ساڳيو ڳوٺ واري مانيءَ جو سواد آهي.“
نيويارڪ، مادام تُساؤ ميڻ جي ميوزيم ۾ هاليووڊ ۽ باليووڊ جي اداڪارن جا مجسما رکيل آهن. مٺي اميتاڀ بچن، ايشوريا راءِ، ماڌوري، ٽام ڪروز ۽ گھڻن ئي هاليووڊ جي اداڪارن سان فوٽو ڪڍرايا. اسان بروڪلن برج، واشنگٽن برج جي ياترا به ڪئي، جتي اڪثر باليووڊ جون فلمون فلمايون وينديون آهن. ٽائيم اسڪوائر جي خوبصورتيءَ جي ڪهڙي ڳالھه ڪجي، شام جو هزارين ”تتليون“ جلوه افروز ٿينديون آهن. مٺو به انهن تتلين جي وچ ۾ ”سوٽيڊ بوٽيڊ“ ويٺل هوندو هو ۽ سندس اکين ۾ ”شرارت“ هوندي هئي. اسان جيترا ڏينهن هئاسين، ٽائيم اسڪوائر ضرور ويندا هئاسين. “Statue of Liberty” جو ٽوئر به شاندار هو. اهو پاڻيءَ جي جھاز وسيلي هو ۽ ان تائين پهچڻ ۾”مين هٽن“ کان اڌ ڪلاڪ لڳيو وڃي. پاڻيءَ جي جھاز ۾ مٺي سان ادبي ۽ سياسي ڪچهري به ٿي، جنهن ۾ خاص طور بدين جي سياست، شهيد فاضل راهو ۽ محترم رسول بخش پليجي سان سندس سالن تي محيط ويجھڙائپ، جنرل ضياءَ جي مارشل لا دوران هاري تحريڪ جي جدوجھد ۾ محترم حسين بخش ناريجي سان گڏ بدين ۾ ڦٽڪا کائڻ، ڀٽائيءَ جي شاعريءَ کي حفظ ڪرڻ ۽ صحيح اچار جي حوالي سان پڻ ڳالھه ٻول ٿيندي رهي ۽ اهو سفر به وسرڻ جوڳو نه آهي.
نيويارڪ ۾ کائڻ پيئڻ حوالي سان ڪجھه شيون مشهور آهن جنهن ۾ جائيرو ڌوئنرو به آهي. منھنجو دوست نواب دين اسان کي هوٽل تان کڻڻ آيو، شهر جو گشت ڪريائين ۽ ريور هڊسن (River Hudson) جو اهو حصو به ڏيکاريائين جتي ڪجھه سال اڳ ايمرجنسيءَ دوران هوائي جھاز ان نديءَ ۾ لينڊنگ ڪئي هئي ۽ مسافر محفوظ رهيا، پوءِ اهو ڌوئنرو به کاڌوسين، جيڪو تمام گھڻو لذيذ هو.
نيويارڪ مان روانگيءَ کان هڪ رات اڳ پياري دوست علي خاصخيلي ۽ ذاڪر بلو، اسان ٽنهي جي اعزاز ۾ ڪوئينز واري علائقي ۾ هڪ دعوت رکي، جنهن ۾ محبوب عباسي، اشفاق آذر، انعام سيال، شير محمد، راجا اسد ۽ تنوير شيخ موجود هئا. ان محفل ۾ سانا ۽ سنڌ جي سياست تي به بحث مباحثو ٿيو پر ”جَو جي پاڻي“ پيئڻ کان پوءِ جڏهن مٺي لطيف، اياز، سرويچ، منشي ۽ استاد بخاريءَ جي شاعريءَ کي پنهنجي خوبصورت آواز ۾ ڳايو ته هر ڪو داد ڏيڻ کان سواءِ رهي نه سگھيو. نيويارڪ مان واپس سنڌ آيس، مٺو ۽ رفيق واشنگٽن لاءِ روانا ٿي ويا جتي هنن وائيٽ هائوس، ايئرو ناٽيڪل ميوزيم، لنڪن ميموريل، نيشنل مال، نيشنل گئلري آف آرٽ، ڪيپيٽال هِل ۽ ٻيا به خوبصورت ماڳ ڏٺا.
مٺي سان ڪچهرين جون گھڻيون ئي يادون نه لکي سگھيو آهيان. ڪڏهن سفرنامو لکڻ جو موقعو مليو ته ضرور لکندس. مٺي سان ڪچهرين ۽ سفر جي ”چاشنيءَ جو سرور“ اڃا ذهن تان لٿو ئي ڪين هو ته اوچتو اطلاع مليو ته مٺو هي جھان ڇڏي ابدي جھان لاءِ روانو ٿي چڪو آهي. مون رفيق کي فون ڪيو جيڪو حيدرآباد کان ڪراچي اچي رهيو هو، تنهن پڻ تصديق ڪئي. مٺي جي موت جي خبر ڄڻ وڄ ڪرڻ وانگر هئي. آئون ۽ رفيق جڏهن آغا خان اسپتال پهتاسين ته اتي صوبائي وزير محترم محمد اسماعيل راهو ۽ ادا محمد ميمڻ موجود هئا. ادا محمد ميمڻ جو چوڻ ته پروسيجر واري ڏينهن اهي محترم ڪشو مل جي فليٽ تي ترسيل هئا ۽ مٺو هشاش بشاش هو ۽ کيس ڪابه تڪليف نه هئي. صبح جو 6 بجي مٺو چانهه کڻي آيو ۽ چيائين ته ادا اهڙي چانهه تو فائيو اسٽار هوٽل ۾ به نه پيتي هوندي ۽ مذاق ڪندو رهيو. مٺو ڏهين بجي، پروسيجر ليب کلندي کلندي ويو. ٻن ڪلاڪن کانپوءِ ڊاڪٽر پريشاني واري حالت ۾ ٻاهر نڪتو ۽ چيائين ته کيس وينٽيليٽر جي ضرورت پوندي. ادا محمد جو چوڻ ته توهان بهتر سمجھو ٿا. وري ڊاڪٽر ڪلاڪ کن کان پوءِ آپريشن ٿيٽر مان ٻاهر آيو، جنهن جي هٿن جي گلووز تي رت جا نشان هئا ۽ وڌيڪ پريشان هو ۽ چيائين ته مٺو جو هيموگلوبن گھٽجي ويو آهي ۽ پوءِ اهو ٻڌايو ويو ته هو هاڻ هن دنيا ۾ ناهي رهيو. پروسيجر جي ڪوتاهين تي آئون اڳ به لکي چڪو آهيان ته مٺي جو موت ”ڊاڪٽرن جي لاپرواهي“ جو نتيجو هو، جنهن جي اسان ڇنڊڇاڻ نه ڪرائي سگھياسين. رات جو هڪ وڳي مٺي جو لاش کڻائي ڳوٺ پهتاسين ۽ صبح جو سندس هزارين چاهيندڙن کيس مٽيءَ ماءُ حوالي ڪيو. مٺو، اڄ اسان وٽ جسماني طور ته موجود ناهي پرسندس آواز ۽ ٽهڪن جا پڙاڏا ڪارونجھر کان ڪينجھر ۽ ڪيٽي بندر کان ڪشمور تائين سدا گونجندا رهندا.