مٺو مهيري :جنھن جھنگ ۽ شهر پڙهيا: حفيظ ڪنڀر
اسان عشق تنهنجي ۾ اڙجي وياسين
جيئن چانور ٿا ڇڙجن تيئن ڇڙجي وياسين
ڳائي ڀليڪار ڏني، پوءِ اسان ”ڪڙو منجھه ڪڙي“ ٿي وياسين، منهنجا يار هن جا يار ۽ هن جا دوست منهنجا دوست ٿيندا ويا. هونئن اسان جا ساڳيا دوست ته اڳي ئي ڪافي هئا ۽ پوء اهو ڀائراڻا لاڳاپا ايترا ته وڌي ويا جو اسان هڪٻئي جي گھر جا ڀاتي ٿي وياسين . اسان سنگت ۽ ساٿ ۾ ننڍا وڏا سڀ گڏ هئاسين. مٺو ۽ آئون ٿر بر، ڳوٺ شهر گڏ پئي گھمياسون ۽ رلياسون. سال 2003 يا 2004ع جي ڳالھه آھي، مون کي اوچتو ڊپريشن اچي ورتو. ذهن تي خوف ئي خوف طاري ۽ جسم ۾ ڏڪڻي الڳ هئي. مٺو اوچتو ڪاليج اچي نڪتو، حال احوال وٺندي چيائين ته ”مون کي تون ٺيڪ نه پيو لڳين، خير ته آهي؟ ”چيم“ شديد ڊپريشن ۾ آهيان. گھر کان ڪاليج پهچندي ڪئين اوٿارا ٿا اچن. شديد خوف مان پيو گذران.......“ ۽ پوءِ هن مون کي وڌي اچي ٻانهن مان ورتو. چيائين ”اٿي مٿي! تنهنجو ڊپريشن ٿو ختم ڪريان هل مون سان...!“ آئون کانئس جيستائين پڇان ڪيڏانهن ٿا هلون؟ تيستائين مون کي گاڏيءَ ۾ ويهاري ڪانٽو 80 تي کڻي ڇڪي رکيائين. گاڏي حيدرآباد ڇڏي، پراڻ جي پٽن مان ٿيندي ڀٽن جو ڀر جھلي اچي مٺي شهر ۾ بريڪ هنيو.
مون لاء مٺي مهيريءَ جي انهيءَ صحت جي بحالي واري مهم يا سندس پاران محبتن ذريعي علاج ڪرڻ واري سفر جو پهريون پڙاء مٺيءَ ۾ ٿيو. رات اتي هئاسينستار بلوچ وٽ، جيڪو اتي ايڪسائيز کاتي ۾ انسپيڪٽر هو. ان وقت ننگرپارڪر جو روڊ مڪمل نه ٺهيو هو. گاڏيون ان پاسي گھٽ وينديون هيون. ڪوسٽر خاصمقرر ٽائم تي ننگر پارڪر ويندا هئا. ستار صاحب اسان لاءِ سيٽن جو بندبست ڪيو . اسان شام واري ڪوسٽر ۾ چڙهي رات جو ننگر شهر لٿاسين اتي اسان لاءِڪولھي دوست انتظار ۾ هئا، جن وٽ رهڻ جو بندوبست هو. ٻئي ڏينهن وسڪاري واري من موهيندڙ موسم ۾ اسان ٻئي ڪولھي گائيڊ سان گڏ چهچ سائو ڪارونجھر پئي گھمياسين. نديون پئي ڏٺيون سين ۽ مورن جا ٽهوڪا پئي ٻڌاسين. ايئن جبل جي لاهين چاڙهين جا پئي لطف ورتاسين . ننگر پارڪر کان اسان سان ٽيون همسفر هڪ بئنڪ مئنيجر ڪنڀر صاحب ٿيو ۽ڪجھه سفر طئي ڪرڻ بعد ڪاسبي پهتاسين. هتي به برساتن جي خوبصورت نظارن مان لطف اندوز ٿيندا رهياسين. ڪاسبي ۾ رات ڊاڪٽر شنڪر وٽ ترسياسين ايئن ٻن ڏينهن ۽ راتين جو من موهيندڙ مختصر ٽوئر ڪرائي اسان واپس مٺي آياسين واپسي تي هن مون کي گھر ڇڏيو. هيڏي سفر کانپوءِ منھنجو اعتماد بحال ٿيو. ڪيڏانهن ويو ڊپريشن، ڪيڏانهن ويو خوف! آئون صفا نئوبنو اٺ ڪور ٺيڪ ٿي ويس. اها هئي مٺي جي ڊاڪٽري.
مٺو مهيري انهن خوشنصيب ماڻهن مان هو جن جي تربيت فاضل راهو صاحب ڪئي، فاضل ۽ پليجي صاحب جي رهنمائيءَ ۾ هو جھرجھنگ هليو. راڄ، تر، ڳوٺ، شهر، ريل، جيل ۽ جبل هن هڪ سياسي ڪارڪن طور جھاڳيا ۽ پڇي راس ٿيو. هن جي سورهيائي به ڏسڻ وٽان هئي. هن کي ظالم ضياء سرڪار سامهون ٿيڻ ڪري گرفتار ڪيو ويو ۽ جيلن جون سختيون سٺيون ۽ ملٽري ڪورٽ ۾ هن مٿان ڪيس هليو ۽ اتان ٻڌايل قيد جي سزا ۽ ڦٽڪا برداشت ڪيائين. هو روشن دل دماغ رکندڙ شخصيت هو. آخري وقت تائين توھم پرستيءَ کان پري رهيو ۽ روشن خيال فڪر سان سلھاڙيل رهيو. هن جي عوامي رنگ کي سنڌ وارن هميشه انجواءِ ڪيو. هن زندگيءَ جي گھاڻي ۾ ڳهندڙ ڳڻتي ورتل ماڻهن کي پنهنجي بي حجاب کل مذاق، ڀوڳ سان کلايو. پنهنجي حاضر جوابي ۽ گفتن سان ڏکويل خلق جي چپن تي مرڪون کيريون ھو ھڪ Laughter Therapist به هو ته مٺي مهيريءَ ۾ هڪ اهڙو اداڪار لڪل هو جو هلندي هلندي يا گلي گھٽيءَ ۾ اڪيلو پرفارم ڪري ويندو هو. هو لطيف جي شاعريءَ سان گڏ سنڌ جي مزاحمتي شاعرن جو حافظ هو. هن لطيف جو ڪلام سدائين خود تي طاري ڪري رکيو هو. هو بيخوديءَ ۾ اچي لطيف کي ايئن پڙهندو، معنائون ٻڌائيندو، تشريح ڪندو ويندو هو جو لٽريچر جا پروفيسر به هن کي ڏسندا رهجي ويندا هئا. هن ۾ اهم ڳالھه اها هئي جو هن جي، لطيف طرف سوچ ۽ سمجھه سگھڙن واري وڙائتي سوچ نه هئي. هو لطيف جي شعر جو لفظ لفظ ڪري سمجھائيندو هو. مون کي ياد آهي ته نظاماڻين جي هڪ ڳوٺ مان هڪ پروگرام ۾ شرڪت ڪري اسان ڪڙيو گھنور پئي آياسين ته هن لطيف جو بيت سر مارئيءَ مان پڙهيو . جنهن جي هڪ سٽ هئي:
”پائر ڏنيون پٺيون، ننڍن نوراپن“
مون کان هن ”نوراپن“ لفظ جي معنيٰ پڇي، مون چيو ته ”مون کي خبر ناهي“ چيائين اڳتي ٿو سمجھايان. ٿورو اڳتي هلياسون ته ٻڪرين جو ڌڻ پئي ويو، هن پاسي تي گاڏي بيهاري. هڪ ننڍي ڇيلي ڏانهن اشارو ڪري چيائين، ”نوراپو اهو اٿئي جنهن جا کُر اڃا ڪچا هجن ان کي نوراپو چئبو آهي.“ مون لطيف جا ڪئين اهڙا لفظ هن کان سمجھيا جيڪي سالن تائين مون کي نٿي آيا. رڳو شاعري نه پر هن جو نثر ۾ به حافظو ڪمال جو هو. هو هندستاني سنڌي اديبن کان وٺي شيخ اياز جي نثر جا ٽڪرن جا ٽڪرا برزبان ٻڌائيندو ويندو هو. هي جھنگ جو ماڻهو جھنگ به پڙهيو ويٺو هو ته شهر به پڙهيو ويٺو هو. ماڻهو به پڙهيو ويٺو هو ته جانور پکي پکڻ، فصل پوکون به پڙهيو ويٺو هو. هن جي پيرن ۾ پنڌ هئا، هو ٻاهريان، ملڪ به گھمي آيو ۽ اتان جي سفرن جون هن وٽ دلچسپ خبرون هيون.
مٺو مهيري ان سنڌ جي گواهي ۽ علامت هو جنهن سنڌ کي لطيف پنهنجي اکين سان ڏٺو ۽ ٻيتن ۾ چٽيو. هن جو سياسي سفر هڪ وڏو داستان هو. هو سياسي طور ڪٿي به هو پر هن وري بهسماجي طور اديبن، شاعرن، ليکڪن سان گڏ انهن ساٿين سنگتين سان به خود کي سلھاڙي رکيو. هن ڪافي شيون رڪارڊ ڪيون هونديون. هن مون کي پنهنجي لئبريري ۽ ناياب ڪتاب ڏيکاريا ۽ ڊائريءَ جو ذڪر به ڪيو هو. مٺي جي هڪ خواهش هئي ته انگريزي پڙهان. انگريزي ته نه پڙهي سگھيو پرڪيترن ئي انگريزي پڙهيلن کان هن سٺو پڙهيو هو. اسان جي ملڪ جي Elite ڪاموري قلمڪار يا اي سي بيڊ روم واري رائٽر، ريڊر، دانشور جي اڳيان جڏهن مٺا مهيري ڳالھائين ٿا ته کانئن حيرت ۾بي اختيار نڪري وڃي ٿو ته ”ڇا سنڌ جي ڳوٺن ۾ هي ماڻهو به آهن جن گھرن ۾ لئبريريون رکيون آهن؟“ مٺي جي بيماريءَ لاءِ آئون سڀني دوستن جيان فڪرمند رهندو هئس. ملڪ ۾ هجان يا ٻاهر، رابطو رهندو هو. آخري رابطو ان ڏينهن ٿيو جنهن ڏينهن مٺو مهيري نه لطيف پئي پڙهي سگھيو، نه جھونگاري پئي سگھيو، نه ماحول خوشگوار بڻائي پئي سگھيو، هن ڏينهن تي هو سڀني کي ڏکارو ڪري ويو ۽ هزارين ماڻهو هن جون ڳالھيون ساريندي دُٻي طرف قبرستان وڃي رهيا هئا.
ساٿي نه پسان سي، جي هئم هيئين ٿوڻيون
ھاڻي ڪنين کي، وڃيو اڱڻ اُڀهان...