ستم ڪندو رهه ستمگر
اسان جي جهاز پينانگ ۾ اچڻ بدران ملائيشيا جي سرزمين جي آخري ريلوي اسٽيشن واري شهر ‘بٽرورٿ’ ۾ اچي لنگر ڪيرايو. اسان کي هتان جهاز ۾ آمريڪا لاءِ رٻڙ ۽ مڇي کڻي وڃڻي آهي. پينانگ ۽ بٽرورٿ جي وچ ۾ هر اڌ اڌ ڪلاڪ کان پوءِ فيري هلي ٿي. پينانگ وڃڻ لاءِ ڪا ٽڪيٽ ناهي، پر موٽڻ تي ٽڪيٽ وٺڻي پوي ٿي. پينانگ ۾ هر شيءِ بنا ٽئڪس جي وڪامي پر اها شيءِ پينانگ کان ٻاهر ڪڍڻ تي ٿورو گھڻو ٽئڪس لڳي ٿو. پينانگ ۾ دنيا جي هر شيءِ تمام سستي ملڻ ڪري، ٻارهو ئي ڌارين مسافرن ۽ ملڪي ماڻهن جو ميلو لڳو پيو آهي. جتي خريداريءَ جهڙو ڪم هجي اتي عورت ذات جو هجڻ تمام ضروري سمجھڻ کپي، ڇو ته خريداري، عورت جي دلپسند وندر آهي. ٻين ڳالهين لاءِ وٽس وقت هجي يا نه پر خريداريءَ لاءِ ضرور هوندو اٿس. پهرئين ڏينهن مون کي خبر نه هئي ته ڪو پينانگ ‘ٽئڪس فري ٻيٽ’ آهي. جتي ڪٿي، لاس پاماس (Canary ٻيٽ) ۽ ٽرنيڊاڊ ٻيٽن (ويسٽ انڊيز) جيان، ڇوڪريون ئي ڇوڪريون نظر پئي آيون. دڪانن تي ميڙ، گھٽين ۾ ميڙ ۽ هوٽلن ۾ سامان جي ڀرين سان گڏ عورتون. ٽيبل جي چؤڌاري ٻن ڪرسين تي پاڻ ويٺيون آهن ته ٻه سامان سان سٿيون پيون آهن. ڪپڙن جا پارسل، ڪوڙن زيورن جون دٻليون، سئنڊلن ۽ رومالن جا کوکا. آءٌ سوچيندو رهيس ته ڳالهه ڇا آهي. اڄ ڪو خاص ڏينهن آهي جيئن حيدرآباد ۽ ڪراچيءَ جي سئنيمائن ۽ چڙيا گھرن ۾ هڪ ڏينهن فقط عورتن لاءِ هوندو آهي. اهڙو ڪو هتي به نمونو آهي، جو مرد ورلي نظر اچن ٿا! يا ته ڪو هتي ويجھڙائيءَ ۾ ڇوڪرين ۽ عورتن جا ڪاليج آهن جو موڪل بعد خريداري لاءِ نڪري پيون آهن. پر پوءِ هتي جي معلومات پڙهڻ بعد خبر پئي ته پينانگ ڊيوٽي فري ٻيٽ آهي جتي هر شيءِ اصلي اگھه تي (يعني ڪارخاني جي اگھه تي) ملي ٿي. پينانگ کان ٻاهر، ملائيشيا جي سرزمين تي آڻڻ لاءِ معمولي ٽئڪس آهي، جيڪو فقط ملائيشيا جي ئي ماڻهن کي ڏيڻو پوي ٿو ۽ اهو ٽئڪس وري سندن ئي ملڪ کي سجائڻ ۽ سندن سُک لاءِ ڪم ۾ آندو وڃي ٿو.
واپسيءَ تي فيريءَ ۾ هڪ محترمه منهنجي ڀرسان ويٺي هئي. صحت ۾ ڪجھه وڌيڪ ئي صحتمند هئي ۽ سندس لاءِ سندس جسم ڍوئڻ ئي ڪافي هو، پر سامان پنهنجي تور کان به ٻيڻو کنيو هئائين. پاسي کان ڪڇُن مان ڪڏهن ڪو پاڪيٽ ڪريو ٿي پيس ڪڏهن ڪو دٻو. منهنجي پاسي وارا ڪرندڙ ٽپڙ ذري ذري مون ٿي کڻي ڏنس ۽ ٻئي پاسي جا سندس ٻئي پاڙيسريءَ. اٿڻ مهل شڪريو چوڻ وقت منهنجي منهن ۾ چتائي، پڇڻ لڳي؛ “ڇا فارينر (پرديسي) آهين؟”
چيومانس؛ “ها. ڪراچيءَ کان آيو آهيان.” منهنجي هٿ ۾ رڳو رسالا ڏسي چوڻ لڳي؛ “توهان ڌارين لاءِ ته هتي معمولي ٽئڪس به معاف آهي پوءِ به تو پينانگ مان ڪجھه نه ورتو آهي. پينانگ کان وڌيڪ سستائي ته چنڊ تي به نه هوندي.”
مون مُرڪي کڻي ماٺ ڪئي. هاڻ محترمه کي ڪير سمجھائي، ته اسان لاءِ جيڪي خدائي فوجدار ڪسٽم آفيسرن جي روپ ۾ ڪراچيءَ ۾ انتظار ڪري رهيا آهن ته رڳو پهچون ته ابتي کل لاهين، انهن کان ڪير بچائيندو. پاڪستاني ڪسٽم آفيسرن وٽ اگھي ته ڪچ نه ته ماڻڪن موٽ وارو حساب! جي راڻا ريجھيل هجن ته ڀلي ڪو ڏينهن ڏٺي جو هاٿي به ڪاهي وڃي ته به پرواهه نه آهي، نه ته ڪوشش اها ڪندا ته ٻاهران آيل مسافر کان چاڪليٽن جي پئڪٽ تي به ٽئڪس جو ٻڌائي، هيسائجي ۽ ڪجھه ڪڍجي. خبر ناهي ڪراچيءَ ڪسٽم جو ايترو سخت رويو ڇو آهي؟ جيڪر اهو ورتاءُ فقط پنهنجن تائين محدود آهي ته پوءِ گھر جي ڳالهه آهي، تون ستم ڪندو رهه ستمگر. پر جيڪڏهن ڌارين آيل مسافرن ۽ سياحن سان به اهڙو غيرقانوني رويو ٿو رکيو وڃي ته اها ملڪ لاءِ ناموس نه آهي. ان سان ڌارين تي ملڪ بابت غلط اثر پوي ٿو، ڇو ته هر ڌاريو ماڻهو، سياح، مسافر يا واپاري ڪنهن به ملڪ ۾ گھڙڻ سان پهرين پهرين ڪسٽم جي عملي سان ملي ٿو ۽ چوندا آهن ته:
First impression is the last impression.
ان ڏس ۾ اسان جي ڪسٽم ۽ اميگريشن جي عملي کي ملڪ جي ناموس لاءِ ڌارين آيلن سان، حد کان وڌيڪ سٺي ۽ آڌرڀاءَ واري لهجي ۾ ڳالهائڻ کپي ۽ نيڪ نيتي سان فرض پورو ڪرڻ سان ڌارئين آيل تي ملڪ بابت سٺو اثر وهي ٿو.