ڇا اڃا سنڌي سنڌ ۾ رهن ٿا؟
هتي ملايا ۽ سنگاپور ۾ ته اسان وانگر ‘سنڊي شو’ صبح جو ٿئي ۽ ٻيو مڊنائيٽ شو ٿئي. اهو فقط آچر رات ٻارهين کان پوءِ شروع ٿئي. ٻيا فلم شو روزانا چار ٿين. ٻارهين کان ٽي، ٽن کان ڇهه، ڇهن کان نَو ۽ چوٿون نائين کان ٻارهين تائين.
پينانگ ٻيٽ تي ڪيترا ئي هندو سنڌين جا به دڪان آهن، پر ڪنهن سان به چڱيءَ طرح ملاقات نه ٿي سگھي جو موقعو ئي ڪو نه ٿي مليو. هڪ دفعو ٽرانسسٽر خريد ڪرڻ لاءِ ڪجھه دوست ۸۶ بشاپ گھٽيءَ ۾ ‘ڪي. ڊي. واسواڻي ۽ ڪمپني’ نالي دڪان تي چڙهياسين. هڪ ارڙهن اوڻيهن سالن جو ڇوڪرو بيٺو هو. اسان پڇيس؛ “سنڌي آهين؟”
چوڻ لڳو: “ها.”
ٻڌايوسينس ته: “اسان سنڌ کان پيا اچون. تنهنجا وڏا سنڌ جي ڪهڙي شهر سان تعلق رکن ٿا.”
“الائي مون کي ته خبر ناهي!” هن جواب ڏنو ۽ وري ٿورو وقت ترسي اسان کان سوال ڪيو؛ “ڇا اڃا سنڌ ۾ سنڌي رهن ٿا؟ ۽ ڪو سنڌي زبان ڳالهائي؟”
سندس گھٽ معلومات ۽ عقل تي تعجب لڳو، پر پوءِ سوچيم ته ان غلط ڳالهه ۾ هن جو ڪهڙو ڏوهه، جيڪو سنڌ کان هزارين ميل پري رهي ٿو. پاڪستان کان ٻاهر ورلي ڪو هوندو جنهن کي خبر هوندي ته سنڌ ۽ سنڌي زبان جهڙيون شيون به پاڪستان ۾ آهن. پاڪستان جي ٻين ريڊيو اسٽيشنن تان ئي فارين سروسز جي پروگرام ۾ ڪهڙو سنڌي پروگرام ٿو اچي، جو ٻاهر جي دنيا کي خبر پوي ته هن ملڪ ۾ هڪ ڪروڙ کان مٿي اهڙا ساهه کڻندڙ انسان به رهن ٿا، جن جي مادري زبان سنڌي آهي. جن جي هزارها سال پراڻي تهذيب ۽ ثقافت هر لحاظ کان شاهوڪار ۽ مالامال آهي. وڏي ۾ وڏو ڇيهه ٿيندو ته مهيني ڏيڍ ۾ ڪو هڪ دفعو روبينا جي آواز ۾ ٻڌڻ ۾ ايندو: “ڏانچي واليان موڙ مهاڳ وي.” اسان جون ڪهڙيون سنڌي فلمون يا رسالا ٻاهر وڃن ٿا. ڪهڙي ملڪ ۾ اسان جي ملڪ جو سفارتخانو سنڌي ٻولي يا ان جي ثقافت جي پرچار ڪري ٿو، جو ڌارين کي خبر پوي. اسان جي ٻوليءَ کي جنهن نموني سان زندهه دفن ڪرڻ جي ڪوشش ڪئي وئي آهي سا شايد دنيا جي ڪنهن ٻوليءَ سان ٿي هجي. پر ان هوندي به سنڌي ٻولي امر آهي، زندهه آهي ۽ پڪاري رهي آهي:
مونکي جيئرو پوريو ٿو وڃي، تنهنڪري ڀڀوت آهيان مان،
سنڌ جي هڪ ڪروڙ ماڻهن جي، زندگيءَ جو ثبوت آهيان مان.
استاد بخاري
۽ سنڌين پنهنجي زبان کي وڌڻ ويجھڻ لاءِ هميشه پنهنجا سر به صدقي ڪيا آهن، جيل ۽ جبر کي به ڪڏهن نه ليکيو آهي.
تون چئه نه لڇان، تون چئه نه ڪُڇان، پر توکان هڪڙي ڳالهه پڇان،
تون ڪنهن ڪنهن کي خاموش ڪندين؛ اعلان هزارين مان نه رُڳو.
اياز