پريت جو هڪڙو پلُ ئي سَهي
سندس زال چانهه کڻي آئي. پاڻ ٻڌايائين ته کين ملايا جو پاسپورٽ آهي، پر واپار جي خيال کان سنگاپور ۾ ان بنگلي ۾ مسواڙ تي رهيل آهن.
“اسان سڀ هندستان کان آيل مسواڙ جي گھرن ۾ رهڻ پسند ڪندا آهيون، جيئن هتي جون حالتون جيڪڏهن خراب ٿين ته آسانيءَ سان ڀڄي هندستان واپس هليا وڃون ۽ ڪو خاص نقصان نه ٿئي.” غوث ٻڌايو.
ٻين هندن ۽ ملئي ماڻهن جي رسم مطابق سندن گھر به جُتي ٻاهر لاهي پيرين اگھاڙو گھڙڻو پيو. گھر ۾ سندن ٻار مادري زبان تامل ڳالهائي رهيا هئا ۽ مون سان انگريزي ۽ ٽٽل ڦٽل هندي ملندڙ اڙدوءَ ۾ پڻ ڳالهائڻ لڳا.
ٿورو وقت گانا ٻڌي اسان اٿڻ لڳاسين. غوث به مون سان گڏ چانگي هلي واپس اچڻ چاهيو، جيئن آءٌ اڪيلائي محسوس نه ڪريان. اسان سندس گھر ڀرسان بس اسٽاپ تي اچي بيٺاسين ۽ بس ۾ چانگي ڳوٺ پهتاسين، جو سنگاپور جي بلڪل بارڊر تي آهي. ان کان پوءِ سمنڊ آهي، اسان جلدي جلدي ڳوٺ جو چڪر هنيو، جو غوث ٻڌايو ته ڪلاڪ کان پوءِ جيڪا بس ويندي، اها آخري آهي، ان کان پوءِ صبح جو ويندي. چانگي ڳوٺ ۾ گھڻو ڪري سڀ ننڍڙا ڪاٺ جا گھر آهن. ڪاٺ هتي تمام سستو آهي جو ٻيلن جي کوٽ ڪانهي. ڳوٺ جي هڪ ننڍڙي بازار پڻ هئي جنهن ۾ سڀ اسٽور ايئرڪنڊيشنڊ هئا جن ۾ هر شيءِ سُئي سڳي کان سلائيءَ جي مشين پنکو وغيره مليا ٿي. رستي جي ٻئي پاسي ٿورو پري بار/ مئه خانا ۽ ريسٽورنٽون هيون. شام جو وقت ٿي ويو هو. اوندهه ٿيڻ ڪري بارُن جون نِيان بتيون ٻري رهيون هيون ۽ سازن جو مڌر آواز اچي رهيو هو. بس اسٽاپ جي ويجھو سنگاپوري ڇوڪريون انناس، ناريل جو رس، سمنڊ جون سپون، ڪکن جا ڇٻا ۽ ٽوپلا وڪڻي رهيون هيون ۽ ايندڙ ويندڙ کي سڏي شين وٺڻ لاءِ چئي رهيون هيون. ڪجھه يورپي سياح به هيڏانهن هوڏانهن گھمي رهيا هئا ۽ خريداري پڻ ڪري رهيا هئا. هڪ ڇوڪري چانگي ڳوٺ ۽ سنگاپور جي آس پاس جا فوٽو ڪارڊ وڪڻي رهي هئي. اسان ڪجھه وقت هوٽل ۾ ويهي، اتي جو مشهور فالودو کائي ان ڇوڪريءَ وٽ خريد ڪرڻ لاءِ فوٽو ڏسڻ ۽ بس جو انتظار ڪرڻ لڳاسين. ڀر ۾ هڪ ٻي ڇوڪري ٽيبل تي شيشي جا قيمتي رانديڪا ۽ جيئريون مڇيون ۽ رنگارنگي پوپٽ وڪڻي رهي هئي. ڇوڪري مني اسڪرٽ ۽ ٻانهن کان بغير بلائوز ۾ سمارٽ لڳي رهي هئي. ٻه يورپين سياح سندس شيون ڏسي رهيا هئا. هن بار بار جهڪي ڪو نه ڪو رانديڪو کڻي هنن کي ڏيکاريو ٿي، جھڪڻ وقت، گئس بتين جي روشنيءَ ۾ سندس لسيون ۽ ملائم ڇاتيون چانديءَ جهڙيون سيتل نظر آيون ٿي. هوءَ خود به سمجھي رهي هئي ته اسان جي نظرن جو مرڪز ڇا آهي. هوءَ ٻنهي يورپين ڏي نهاري، مُرڪي پنهنجي جسم جي ڪئنواسنگ به ڪري رهي هئي، شايد. اسان وري ڪارڊ ڏسڻ ۾ لڳي وياسين. ٿوري دير کان پوءِ ڏسون ته ڇوڪري ٺهي ئي ڪا نه ۽ نه خريدار. پٺيان مُڙي ڏٺوسين ته هوءَ ٿنڀ کي ٽيڪ ڏئي بيٺي آهي ۽ ٻن مان هڪ يورپي ڀاڪر پائي ڪجھه مڃائي رهيو آهي، پر هوءَ کلي کين چئي رهي آهي: “نه نه. ان ڳالهه لاءِ ڇوڪريون سامهون بار ۾ اٿَوَ.”
“نه تون هل.” هن پاڻ طرف ڇڪي رازدارانه انداز ۾ چيس. ڇوڪريءَ سندس هٿ تي چُمي ڏئي چيس؛ “دڪان ڇڏي نه هلنديس. ڪلاڪ کان پوءِ منهنجي ڀيڻ اچڻي آهي.”
۽ پوءِ انگريز سامهون بار طرف وڌڻ لڳا ته ڇوڪريءَ ڪجھه سوچي کين سڏُ ڪيو: “هي، ڪم آفٽر ون اور (Hey come after one hour)”
اسان اهو سڀ ڪُجهه لقاءُ ڏسي کلي رهيا هئاسين. هي ٻه يورپين اسان کي تاڙيندو ڏسي اک ڀڃڻ لڳا.
“واٽ نئشنلٽي؟” هڪ مون کان پڇيو.
“پاڪستاني ۽ تنهنجي؟”
“آءٌ انگريز آهيان ۽ هي ٻيو ڊچ.” هن صاف انگريزيءَ ۾ ٻُڌايو.
“ڪير آهيو. ڪنهن جهاز جي عملي جا آهيو؟” پڇيومان.
“نه نه سياحت جي خيال کان آيا آهيون. هتان ملايا وينداسين.” ڊچ گاڏڙ ساڏڙ انگريزيءَ ۾ ٻُڌايو.
“شراب ۽ ڇوڪرين لاءِ بار سامهون آهن.” غوث کين ٻُڌايو.
“ها، اسان کي خبر آهي، پر بار جي ڇوڪرين کان هي سٺيون آهن. بار جون ڇوريون ڇنالون ٿيون ٿين.” ائين چئي زور زور سان کلڻ لڳا ۽ سامهون ‘سوزي ڊانسنگ بار’ طرف هليا ويا.
انهن جي وڃڻ کان پوءِ اسان جهڙو اڳتي وڌياسين ته ساڳي ڇوڪري، اسان کي به ڇڪي پنهنجو سامان ڏيکارڻ لڳي. پيپر ويٽ مون کي ڏاڍا پسند آيا. اهي شيشي جا ٺهيل هئا، جن ۾ مختلف جيت ۽ سامونڊي گاهه ۽ ننڍڙا پکي بند ٿيل هئا ۽ هيٺان سنگاپور جو لفظ لکيل هو. هڪ ۾ سامونڊي گھوڙو هو. سامونڊي گھوڙي ۽ دريائي گھوڙي ۾ فرق آهي. دريائي گهوڙو هاٿي ۽ مينهن وانگر ڳرو چار پيرو جانور ٿئي. سامونڊي گھوڙو وڇونءَ جيڏو سامونڊي مڇي ٿئي. سندس منهن گھوڙي جي منهن جهڙو ٿئي ۽ باقي بدن جل پري مڇيءَ جهڙو.
“هيءُ گھڻي جو آهي؟”
“هنن جي قيمت ڇهه ڇهه ڊالر آهي. (پاڪستاني پنجويهه روپيا کن).” چينيءَ جي خوبصورت گُڏيءَ جهڙي سهڻيءَ سنگاپوري ڇوڪريءَ ٻه پيپر ويٽ (Paper Weight) ڏيکاري قيمت ٻُڌائي.
“هي کپي يا هي؟” هوءَ خاص ادا سان مُرڪندي رهي. انهيءَ دوران چالاڪيءَ سان پنهنجي بلائوز جو مٿيون بٽڻ کولي ڇڏيو. مون کي پوءِ خبر پئي. سندس جوان ڇاتين جون لڪيرون..... نسون..... اڀار ۽ کاهيون..... انهن جا ڪجھه حصا اسان کي نظر اچڻ لڳا. هڪ ٻن ٻين ڳوٺ جي ماڻهن کي لنگھندي ۽ سندس طرف گھوريندو ڏسي هن مٿيون بٽڻ بند ڪيو. ڄڻ ڪا تجسس واري فلم اڌ ۾ ڪٽجي وڃي. سئنيما هال ۾ ڄڻ سيٽيون ۽ واڪا مچي ويا.
“ڇو ٻنهي ۾ فرق آهي ڇا؟” پڇيومانس.
“ها. هي سامونڊي گھوڙو نَرُ آهي ۽ هيءَ مادي.” هوءَ هٿن ۾ جھَلي، هٿ منهنجي اڳيان ڪرڻ لڳي. پاڻ مننجي ايترو ته قريب ٿي بيٺي جو آءٌ سندس ساهه جي گرمائش ۽ جسم جي سُڳنڌ محسوس ڪرڻ لڳس.
“نرُ کپي يا مادي؟” مون کي ڪُجهه دير چُپ ڏسي هن وري سوال ورجايو.
“مردُ هميشه مادي پسند ڪندو آهي.” اکين ۾ اکيون ملائي چيومانس يا شايد رومانٽڪ ٿيڻ جي ڪوشش ڪيم.
“اوهه! توهان ته شاعر ٿيندا وڃو.”
“تو جهڙيون حسين شيون، هر انسان کي شاعر بڻائي ڇڏينديون آهن.” هن پيپر ويٽ ٽيبل تي رکي منهنجي هٿ کي جھلي ڌيمي لهجي ۾ چيو: “توهان کي خبر آهي ته آءٌ ڇا ٿي چاهيان ۽ مون کي خبر آهي ته توهان ڇا ٿا چاهيو. ان ڪري شاعريءَ بدران سودي بازيءَ جي ڳالهه ڪريو.”
“تو جهڙي بي بها شيءِ کي حاصل ڪرڻ لاءِ مون کي دنيا جي بئنڪ سان قرض لاءِ رجوع ٿيڻو پوندو، تنهنجو ملهه هن جهان ۾ ڪير ڪَٿي سگھندو؟ آءٌ ته هي مئل سامونڊي گھوڙي ئي خريد ڪري سگھان ٿو.”
“مون کي توهان غلط سمجھيو آهي. توهان انگلنڊ يا ٿائلنڊ جي راڻيءَ جي ڳالهه ته نه پيا ڪريو؟ منهنجي قيمت توهان آسانيءَ سان ادا ڪري سگھو ٿا.”
مون ڏٺو ته ڀرسان غوث اسان جي گفتگو ٻڌي کلي رهيو هو. دڪاندار ڇوڪريءَ جي ڀيڻُ پڻ اچي چُڪي هئي سا مُرڪي رهي هئي. ايتري ۾ چانگي ڳوٺ کان سنگاپور ويندڙ بس اچي ڀر ۾ بيٺي. اها هن ڳوٺ کان شهر ويندڙ آخري بس هئي. غوث بس ۾ پهرين وهي ان کان اڳ آءٌ جلدي ڇهه ڊالر ڇوڪريءَ جي هٿ تي رکي، ٽيبل تان پيپر ويٽ کڻي، اچي بس ۾ ويٺس. بس ٿورو اڳتي چُري، بارن وٽان ٻيا مسافر کڻڻ لڳي. سامهون هڪ بار جو در ٿورو کولي دربان بيٺو هو. اندر اسٽيج تي ٽي سنگاپوري ڇوڪريون ٽاپ ليس (Top Less) ۾ چيني يا ملئي گاني تي نچي رهيون هيون. ڪجھه يورپي ۽ ڪارا سياح اندر گھڙي رهيا هئا. ڪجھه هٿن ۾ جام جھلي مست هئا. ڀڙڪندڙ لباس ۾ ڇوڪريون آيل مهمانن جو آڌرڀاءُ ڪري رهيون هيون. هڪ گانو ختم ٿيو ۽ ٻيو شروع ٿيو. گانو ڪو مزيدار هو جو منهنجي اڳيان ويٺل هڪ سنگاپوري، پيرن جي ٽاپ سان، ساز وڄائڻ لڳو. سوچيم ته کانئس ان گاني جو مطلب پڇان پر ان وقت اوچتو منهنجي دماغ ۾ امداد حسينيءَ جو هڪ نظم ڦرڻ لڳو:
“ڪوجھو توڻي ڪاڻو آهي، اڄ ته ھر ڪو راڻو آهي،
ماڙي ماڙي واندي آهي، تنهنجي منهنجي چاندي آهي،
ڪو به چوڻ وارو ڪونهي ڪو، ڪو به پُڇڻ وارو ڪونهي ڪو،
تون به نشي ۾، مان به نشي ۾، چنڊُ به آهي پنهنجي لئه ۾،
هل ته هلي اڄ موج ملهايون، ڪاڪ محل جو درُ کڙڪايون،
پريت جو هڪڙو پل ئي سهي، چوريءَ جو هڪ ڇلُ ئي سهي،
کاڌل ئي سهي، پيتل ئي سهي، مومل نه سهي، سومل ئي سهي.”
بس ڪلاڪ کان پوءِ اچي سنگاپور شهر ۾ پهچايو. رستي تي غوث لهي ويو. هن وقت جڏهن هي مضمون جپان مان لکي رهيو آهيان، ٽيبل تي سنگاپور جي ڳوٺ مان ورتل پيپر ويٽ پڻ رکيو آهي. منهنجا هتي جا جپاني دوست اهو کڻي ان ۾ بند ٿيل سامونڊي گھوڙو، هڪ ڪوڏ ۽ سامونڊي گاهه جا پن ڏسندا آهن. پر مون کي ان ۾ انهن شين کان علاوه سنگاپوري دڪاندار ڇوڪري ۽ سندس سونهن پڻ نظر ايندي آهي، جيڪا مختلف شيون وڪڻڻ سان گڏ پنهنجي جسم جو سودو پڻ ڪندي رهي ٿي.