پڙهيل بک مري سگھي ٿو پر پورهيت نه!
ملايا جي ڳوٺن ۾ چيني عورتون ۽ ڇوڪريون بشرٽ ۽ پجاما اهڙي نموني جا پائين جهڙا اسان وٽ سليپنگ سوٽ ٿين. ملئي وڏي عمر جون عورتون، ڪڇي، ميمڻ ۽ کوجا عورتن جي چولن سان ملندڙ جلندڙ ڊگھا چولا پيرن تائين پائين. ننڍي عمر جون عورتون ۽ ڇوڪريون گھرن ۾ ڪم ڪار وقت هڪ ئي رنگين گوڏ سان جسم کي ائين ويڙهين جيئن سندن بدن ڇاتيءَ کان گوڏن تائين ڍڪجي سگھي ۽ گوڏ جو مٿيون پلئهُ سيني جي وچ ۾ اٽڪائين.
اهڙِي ڊريس ۾ هڪ ڇوڪري، جنهن کي انگريزي به ٿوري گھڻِي آئي ٿي، هاشم کي اچي چيو ته مون کان پڇي ته اسان جي ملڪ ۾ عورتون ڪهڙي ڊريس پائين ٿيون.
“هرقسم جون پائين. پر اهڙي ڊريس (فقط گوڏ) چٽگانگ ۽ سلهٽ جي جابلو علائقن ۾ چڪمي ٻُڌ ۽ بنگالي ڇوڪريون پائين.”
اسان ٽئي ڄڻا پوءِ گھمڻ لاءِ نڪتاسين. ذڪريا ۽ هاشم سڄو ڏينهن مون سان گڏ هئا ۽ گائيڊ جو ڪم ڪندا رهيا. شام جو وري جهاز تي مانيءَ جي دعوت ڏنيمان. کانئن ملايا بابت چڱي معلومات حاصل ٿي، پر سندن وات تي هر وقت اها ڳالهه هئي جا هر هر هنن ڪئي ٿي. ساڳي ڳالهه ملايا جي ٻين نوجوانن جي وات تي به هئي، جيڪي جيڪي مون سان مليا، اها هئي نوڪري ۽ روزگار بابت. هنن اها ئي شڪايت ٿي ڪئي ته هتي نوڪري ڪانهي. اسڪولن ۽ ڪاليجن مان ته پڙهيو ٿا نڪرون پر نوڪري نه ٿي ملي. ڪا جڳهه ئي خالي ڪانهي. هر ڪنهن ٿي پڇيو ته پاڪستان ۾ جي اسان اچون ته اتي نوڪري آسانيءَ سان ملي سگھندي.
اڄڪلهه سڄي دنيا ۾ بيروزگاري وڌي وئي آهي. چاهي آمريڪا هجي يا يورپ، آفريڪا هجي يا ايشيا. خاص ڪري ڪرسي ٽيبل واري نوڪري White Collared Job ته ملڻ مشڪل ٿي پئي آهي. ان ڪري اهي جيڪي تعليم، علم خاطر نه پر نوڪريءَ خاطر وٺي رهيا آهن، انهن کي ڪافي دلشڪستو ٿيڻو پوي ٿو. باقي هٿ جو پورهيو ڄاڻندڙ لاءِ جتي ڪٿي قدر ۽ ضرورت آهي ۽ هر روز دنيا جي هر ملڪ ۾ هر پورهئي جي قيمت وڌندي وڃي پوءِ اهو ڌنڌو کڻي درزڪو هجي يا ڌوٻڪو، رازڪو هجي يا واڍڪو. اڄڪلهه هڪ پڙهيل، ڌارين ملڪن ۾ بک مري ويندو پر ڪنهن پورهيت کي اهڙي تڪليف درپيش نه ايندي، چاهي هن کي ان ملڪ جي زبان سمجھه ۾ اچي يا نه. آمريڪا ۽ يورپ ۾ ته اهي ڏينهن ڪڏهوڪو اچي ويا آهن جو هڪ پورهيت، آفيس ۾ ڪم ڪرڻ واري کان گھڻو ڪمائي ٿو ۽ سکيو ستابو رهي ٿو. هتي ملايا ۾ اصل باشندن/ ملئين کان وڌيڪ چيني سکيا نظر اچن ٿا، جن پوءِ اچي رهائش اختيار ڪئي، ڇاڪاڻ جو هو هنرمند آهن. هڪ پوڙهي چيني درزيءَ ٻڌايو: “منهنجو پُٽ يونيورسٽيءَ ۾ ايم.اي پيو ڪري، موڪلن ۾ مون کي مدد ڪرائيندو آهي. چيو اٿمانس جيڪو وڻنئي سو پڙهه پر پڙهائي بعد ڌنڌو ڪرڻو اٿئي، اباڻو يا ٻيو پر پورهيو ڪرڻو اٿئي.”
هونءَ هتان جا چيني تمام گھڻو پورهيت نظر اچن ٿا. سندن گھر اهڙا آهن جو ان جو اڳيون حصو دڪان، پويون حصو رهڻ لاءِ آهي. بوٽن جو دڪان هوندو ته ڏسبو ته سڄو گھر زال مڙس، ٻار ٻچا جوتن ٺاهڻ ۾ لڳا پيا هوندا. درزيءَ جو دڪان هوندو ته به ساڳيو عالم. ايتريقدر جو ڪو ورڪشاپ هوندو ته ان ۾ به مڙس ويلڊنگ پيو ڪندو، زال ڊينٽ پئي ڪڍندي ته ڌيءُ يا پُٽ پالش پيو ڪندو. ٻيو ڪو ننڍو ٻار پاڻيءَ سان ڌوئيندو پيو ۽ صبح کان رات جو دير تائين ڪم ۾ رڌل رهندا. اهڙي محنت ۽ سڄاڳي ڪنهن ملڪ ۾ اچي وڃي ته اهو ڪڏهن به پٺتي نٿو وڃي سگھي. ڏسندي ئي ڏسندي هي ملڪ جيڪي ٻي جنگ عظيم تائين ڪجھه به نه هئا، يا جيڪي ڪجھه هئن سو وڃائي ويٺا هئا سي هاڻ يورپ جي ملڪن سان ڪلهو هڻڻ جهڙا ٿي ويا آهن. هونءَ جيتوڻيڪ هتي ڪيترن ئي مذهبن ۽ ٻولين جا باشندا رهن ٿا، پر سڀني جو مقصد هڪ آهي: ديس لاءِ محنت ڪرڻ ۽ ديس کي سکيو ستابو بنائڻ.