حميد سومرو، منھنجو دوست: اسماعيل کوسو

حميد ۽ مان ھاءِ اسڪول جوھي ۾ ڇھين ڪلاس کان مئٽرڪ تائين گڏ پڙھياسين.نائين ڪلاس کان منھنجي حميد سان ويجهڙائپ ٿي.ڊاڪٽر حميد اصل ۾ ڪلاس جو ھوشيار شاگرد ھو ۽ مان پورو سارو Average شاگرد ھيس.ھن جو ڪلاس جو ڪم سدائين پورو ھوندوھو ۽ منھن جو وري ھميشہ اڻپورو.مان ھن کان فيئر ڪاپي وٺي پيو پنھنجو ڪم پورو ڪندو ھوس. اڪثر ڇوڪرا پنھنجي فيئر ڪاپي ڏيڻ کان انڪار ڪندا ھئا پر ھي خوشي سان ڏيندو ھو.حميد مونکي نہ فقط فيئر ڪاپي ڏيندو ھو پر ضرورت پوڻ تي سمجهائيندو بہ ھو.اھا مھربان ۽ شفيق طبيعت ھن جي ننڍپڻ کان آھي.ائين اسانجي دوستي مئٽرڪ تائين صفا پڪي ٿي وئي، جيڪا اڄ تائين بنا بريڪ ھلي پئي.چوندا آھن ”ڪارو ٻڌ ڪمري سان رنگ نہ مٽائي عادت ضرور مٽائي“ سو مون مولوي نما ھن پڙھاڪو شاگرد کي جوھي جي شاگردن جي سياسي استاد اڪبر جسڪاڻي سان ملايو تہ ھنجو قبلو ئي مٽجي ويو.منھن جو اول ئي جيئي سنڌ سان تعلق ھيو،حميد کي بہ اھو ئي در ڏيکاريم.ان کان پوءِ سائين، حميد ڄڻ پيدا ئي سياست ڪرڻ لاءِ ٿيو ھو.ڏسندي ڏسندي اسان سڀني جوھي وارن کان لياقت، توڙي سياست ۾ اڳتي نڪري ويو.جنھن ۾ کيس تڪليفون تمام گهڻيون سھڻيون پيون. حميد ۾ شروع کان ليڊر واريون صلاحيتون ھيون.انھن قائدانہ صلاحيتن جو پھريون استعمال ھن جوھي ۾ 1980ع ۾ ڪيو.جنھن ۾ مون سميت ڇھ ڄڻا فوجين ھٿان گرفتار ٿيبندي ٿيندي بچي نڪتاسين. ٿيو ھيئن جو ڀٽي صاحب جي پھرين ورسي ھئي ان کان ڪجهہ ڏينھن اول جوھي جي اريگيشن بنگلي وٽ فوج جي ڪئمپ قائم ٿي ھئي.ان جو تفصيل ڊاڪٽر ھن ڪتاب ۾ ڏنو آھي تہ فوجي آفيسر ھڪ سپاھي موڪلي اسان کي سڏيو ۽ ملڻ لاءِ چيو. ڊاڪٽر حميد پنھنجي قائدانہ اختيار جو استعمال ڪندي يڪدم فيصلو ڏنو تہ ناھي ھلڻو. پوءِ تہ سڀني چيو ناھي ھلڻو.حميد صاحب جي انھي تڪڙي فيصلي ذري گهٽ سڀني جو سر وڃايو ھو.پوءِ تہ جوھي جي معزز شھرين جي مداخلت تي اسانجي جان بخشي ٿي.مئٽرڪ کان پوءِ ھي دادو ۽ مان حيدرآباد ۾ پڙھيس، پر اسانجي وچ ۾ خط وڪتابت ۽ رابطو باقائدہ رھيو.انھي دوران حميد سومري پنھنجو سياسي سفر جاري ساري رکيو.جنھن جو ذڪر تفصيل سان ھن ڪتاب ۾ ڏنل آھي. جنھن کي لکڻ ورجاءَ ٿيندو. چاچي حاجي ﷲ بخش جو ڪھول جنھن ۾ سندس پٽ مولوي واليڏنو سومرو، حاجي غلام محمد سومرو، پروفيسر عزيز سومرو ۽ انجنيئر عنبدالغفور سومرو پنھنجو مٽ پاڻ آھن ۽ چاچي اللہ بخش وانگر ٿڌو گهڙو آھن. مون سان سندن تعلق ڀائرن وانگر ۽ تمام گهڻي احترام وارو آھي.ڊاڪٽر صاحب جو لائق اولاد جنھن ۾ اللہ بخش، منصور، نديم جھڙو باشعور اولاد رب پاڪ سڀ ڪنھن کي عطا ڪري.ڊاڪٽر جو ھڪ خوبصورت نوجوان پٽ مقصود 2015ع ۾ نوجواني ۾ مائٽن، اسان سڀني دوستن کان جدا ٿي ويو جنھن جو ڏک اڃا تائين ڄڻ تازو آھي، پرڊاڪٽر جنھن حوصلي ۽ بھادري سان برداشت ڪيو، اھو منھنجي لاءِ حوصلي کان گهٽ ناھي. ان کان سواءِ ڊاڪٽر جي نياڻي صبا ۽ ڊاڪٽر ڪنول سرجن جوھي وارن لاءِ فخر آھي.جھڙو ڊاڪٽر بھترين ماڻھو آھي اھڙي ئي سندس گهر واري اسان جي ڀاڄائي ادي آمنہ ملي اٿس جيڪا پڻ ڊاڪٽر جي دوستن سان عزيزن وانگر مھربان، شفقت سان ملندي آھي.وڏي دل ۽ وسيع دسترخوان رکڻ واري عورت آھي. حميد سومرو کي قدرت بي شمار خوبين سان نوازيو آھي. حميد سائين، پنھنجي خاندان، پاڙي وارن، دوستن جي خير خبر وٺڻ لاءِ برابر رابطي ۾ رھندو اچي. نہ فقط ايترو پر پنھنجي عزيزن کان علاوہ دوستن جي فيملين کي پنھنجي ڪلينڪ ۾ مفت علاج پڻ مھيا ڪندو رھيو.منھنجي فيملي، سڀ ڀائر، سدائين ڊاڪٽر حميد جي ڪلينڪ کي فري ڪلينڪ سمجهندا رھيا. جيترو عرصو ڊاڪٽرجوھي ۾ رھيو، منھن جون پوڙھيون مائٽياڻيون پاڻ کي منھن جي ماسي سڏائي کانئس مفت علاج ڪرائينديون ھيون.منھن جي امان جيسين حيات ھئي ڊاڪٽر حميد کان سواءِ ڪنھن کان علاج نہ ورتائين.مونکي ياد آھي امان جي آخري ڏينھن ۾ ڊاڪٽر اسان جي ڳوٺ اچي امان کي ڏسندو ھو. سياسي طور ڊاڪٽرجنھن بہ ڌر سان رھيو نھايت سچائي ۽ فل ٽائيم ڀرپور طريقي سان ڪم ڪيائين. جنھن ڪري پارٽي کيس ڪا نہ ڪا ذميواري ڏئي ڇڏيندي ھئي.جنھن کي ھن نھايت بھتر انداز ۾ نڀايو.اڪثر سياسي ماڻھو سرڪاري ڊيوٽي ۾ ڏنڊي ھڻندا آھن پر ڊاڪتر حميد جوھي ھجي، دادو يا ڪوٽڙي يا لاڙڪاڻو جتي بہ رھيو پنھنجي ڊيوٽي پابندي سان ڪيائين.ھي صبح جو جلدي اٿڻ وارو پنھنجي ڊيوٽي تي ٽائيم تي پھچي ٻين ڊاڪٽرن لاءِ مشڪل پيدا ڪندو رھيو.وقت جي پابندي ڪو ڊاڪٽر کان سکي. ”ھلڻ ھڪلڻ ٻيلي سارڻ، اي مانجهيان مرڪ“ شعر ڄڻ ڊاڪٽر لاءِ سرجيل آھي.ڪنھن انتظامي عھدي تي ھجي يا ڪا سياسي سماجي ذميواري ادا ڪري رھيو ھجي ماڻھن کان ڪم وٺڻ جو گُر ھن کي خوب اچي ٿو ان ڪري ئي اسان جي جوھي واري سنگت کيس ”گُرو“ سڏيندي آھي. ڊاڪٽر حميد پنھنجو ماتحت ھجي يا ساٿي ھن کي خبر آھي تہ ڪھڙو ماڻھو ڪھڙو ڪم بھتر نموني ڪري سگهي ٿو.انکي اھائي ذميواري ڏيندو.ڊاڪٽر حميد جتي ھوندو آھي ھميشہ ولر ٺاھي گهمندو آھي. جوھي ۾ سندس ڪوشش سان قائم ڪيل اڪبر جسڪاڻي ميوريل لائيبرري ۽ ھاڻي وري حيدرآباد ۾ ”حرف“ ذريعي ھو پنھجو،سياسي، سماجي، شعوري ڪم جاري رکيو پيو اچي. اھا الڳ ڳالھ آھي تہ جوھي ۾ ڊاڪٽر حميد جي غيرموجودگي ۾ جيڪو خال پيدا ٿيو آھي سو اڃا ناھي ڀرجي سگهيو.

آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

جيون جهاڳ اجهاڳ (حصو پھريون)