منھنجا ڪلاس فيلوز

پھرين سال منھنجا روم ميٽ ضلع دادو جي بوبڪ جو رمضان جهيجو ۽ دادو شھر جو اصغر پنھور ھيا جيڪي شريف ۽ پڙھاڪو ڇوڪرا ھيا. ھنن کي شدت سان انھي ڳالھ جو احساس ھيو تہ مائٽن کين تعليم حاصل ڪرڻ لاءِ موڪليو آھي. رمضان جهيجو پھرين ڏينھن کان ”گريز ائناٽامي Grey,s Text Book of Anatomy “ جو ڪتاب َقرآن شريف جيان پلٿي کوڙي پڙھندو ھيو. ڪالوني جي ڪوارٽر 20 جي ٻئي ڪمري ۾ خيرپور ميرس ضلع جا عبدالوھاب نديم، قاسم ملاح ۽ شبير راڄپر رھندا ھيا. جيڪي پڻ پڙھاڪو ھيا جن ۾ وري عبدالوھاب نديم پٺاڻ پڙھائي سان گڏ ڪرڪيٽ ۾ بہ دلچسپي رکندڙ ھيو. آسپاس ڪوارٽرن ۾ پڻ خيرپور ضلع جا شاگرد وڌيڪ ھيا. مونکي نائين ڪلاس کان سياست جا جراثيم چنبڙيل ھيا انڪري پنھنجي ٻيون نمبر وڏي ڀاءُ غلام محمد وٽ موجود نيشنل ڪمپني جي ٻہ بئينڊ ريڊيو تي بي بي سي ٻڌڻ جي عادت ھئي. جڏھن چانڊڪا پڙھڻ لاءِ آيس تہ اھو ريڊيو بہ ساڻ کڻي آيس. خبرن ۾ صبح ۽ شام جو بي بي سي سيربين وارو وقت تہ ريڊيو منھنجي ڪن تي ھوندو ھيو. تن ڏينھن ۾ پاڪستان ۾ ڪا ٻاھرين ڪرڪيٽ ٽيم آيل ھئي، نديم کي ڪرڪيٽ ڪمينٽري ٻڌڻ جو شوق ھوندو ھيو انڪري وھاب نديم مونکان ڪرڪيٽ ڪمينٽري ٻڌڻ لاءِ ريڊيو گهري وٺندو ھيو. جڏھن ڪرڪيٽ نہ ھوندي ھئي تہ ھو سيلون ريڊيو تي بناڪا گيت مالا پروگرام ۾ انڊيا جا گانا ٻڌندو رھندو ھيو. نديم سان منھنجي ويجهڙائي انھي ٻہ بئنڊ نيشنل ڪرائي. جيئن تہ ڪوارٽرن تي مشتمل شيخ زيد ڪالوني ۾ ميس نہ ھئي انڪري سامھون انڊس ھاءِ وي تي ھڪ ھوٽل تي ماني کائيندا ھياسين. اتي ماني ملڻ جو وقت 12 وڳي کانپوءِ ھوندو ھيو. صبح جو اسان ڪاليج لاءِ نيرانا نڪري ويندا ھياسين. ماني کائڻ لاءِ اڪثر مان ۽ قاسم ملاح گڏجي نڪرندا ھياسين. پھرين ۽ ٻئين سال ۾ مون پنھنجي پڙھائي تي بہ ڌيان ڏنو. فرسٽ پروفيشنل ۾ ائناٽامي، فزيالاجي ۽ بايو ڪيمسٽري جي مضمون ھيا جن ۾ منھنجي پسند جو مضمون ائناٽامي ھيو. ائناٽامي ۾ وري ”نيورلاجيNeurology “، “اينجيولاجي Angiology“ ۽ “وينس سرڪيوليشن Venus circulation “ منھنجي دلچسپي بڻجي ويئي ۽ انھي دلچسپي سبب فائينل ييئر تائين مونکي انھي مان گهڻو ڪجهہ ياد ھوندو ھيو. پڙھائي جي ٻئي سال دوران اسانجي الاٽمينٽ ھاسٽل ھڪ جي ڪمري نمبر 72 ۾ ٿي جنھن جي ڀرسان ٻين ڪمرن ۾ منھنجا پاڙيسري قاسم ملاح، شبير راڄپر ۽ نديم وھاب بہ رھندا ھيا. انھي دوران بہ اسانجي ويجهڙائي جو ڪارڻ نيشنل جو ٻہ بئنڊ ريڊيو ھيو جيڪو وھاب نديم اڪثر مونکان کڻي ويندو ھيو. منھجي دوستي ۾ اڪثر شاگرد خيرپور ميرس جا ھيا جيڪي يا تہ پڙھاڪو ھيا يا وري گهمڻ ڦرڻ راند روند جا شوقين ھيا. انجي ڪري منھنجي دوستن جي حلقي ۾ اڪثريت خيرپور وارن جي ھوندي ھئي جن ۾ نديم، قاسم ملاح، شبير راڄپر سان گڏ ربنواز وساڻ، محمد نواز وساڻ، نظير منگي، ماجد منگي، ﷲ بخش خواجہ، ھادي بخش سھتو، امداد لاشاري، مير اشتياق ٽالپر، فيض سومرو، غوث بخش قاضي، علي گوھر بوزدار، ولايت گوپانگ، خدا بخش شيخ شامل ھيا. اسان جڏھن فائينل پروفيشنل جو امتحان ڏئي نڪتاسين تڏھن بئچ مان ٽي ڄڻا اسان ۾ نہ ھيا جنھن ۾ خيرپور جو مير اشتياق ٽالپر ھڪ تنظيمي جهيڙي ۾ جڏھن تہ اسلم راڄپر ۽ رضا شاھ ٻين سبب ڪري فوت ٿي چڪا ھيا. اڄ جڏھن ھي سٽون لکي رھيو آھيان تہ ٽيھ کان وڌيڪ دوست اسان وچ ۾ نہ رھيا آھن جن ۾عبدالقادربلوچ، لالا نديم پٺاڻ، عبدالسميع ڀٽو، احمد خان سومرو، ﷲ داد شيخ، ﷲ ڏنو بروھي، فيض سومرو، غلام سرور شيخ، شبير قادري، اقبال ميمڻ، خادم علي کوسو، ربنواز وساڻ، صادق لاکير، مظفر سمون، نعمت ﷲ وڳڻ، نعمت ﷲ سومرو، نظير شيخ، نرمل چمناڻي، نثار باغي، نور محمد اڄڻ، رشيد احمد چانڊيو، سيد محمد علي شاھ، ولايت گوپانگ، غلام نبي، عمر دراز، افتخار چيمہ، افتخار آرائين، خادم چانڊيو، اسد مڱريو، اڪبر بزدار، جاويد مھيسر، اسرار راجپوت، منھنجو نالي ڀائي حميد شيخ، ذوالفقار جانوري، ھن دنيا ۾ نہ رھيا آھن. ڪاليج ۾ اسانجي اٺين بئچ ھئي جنھن ۾ ساڳي نالي سان عبدالحميد ٻہ، عبدﷲ ٽي، عبدالغني ٻہ، عبدالقادر ٻہ، عبدالرحيم سومرو ٻہ، آفتاب ٽي، اجيت ٻہ، علي گوھر ٻہ، اصغر چار، اشوڪ ٻہ، اياز ٽي، اڪبر ٻہ، غلام مصطفي ٻہ، شبير ٽي، اقبال ڇھ، ڪوثر ٻہ، جگديش ٻہ، جاويد ٻہ، خادم حسين ٻہ، محمد علي ٽي، ممتاز ٻہ، منير ٽي، مظفر ٻہ، نعمت ﷲ ٻہ، نواب ٻہ، نظير ٽي، نثار ٽي، نور محمد ٻہ، نصرت ٻہ، رشيد ٻہ، شفقت ٻہ، سڪندر ٻہ، ظفر ٻہ، شمس ٻہ جڏھن تہ ذوالفقار نالي سان ٽي شاگرد پڙھندا ھيا. مٿي ڄاڻايل ٻئي اجيت لاڙڪاڻي شھر جا غيرسياسي نوجوان ھيا جيڪي مون، عبدالمجيد ٻليدائي سميت 28 ڇوڪرن ۾ شامل ھيا جيڪي ايم آر ڊي 83 جي تحريڪ ۾ جلوس ڪڍڻ جي ڏوھ ۾ پڪڙيا ۽ سچ پترا کاڌائون. جن دوستن سان ڪاليج ڇڏڻ کانپوءِ مکا ميل ٿيندو رھيو انھن ۾ عبدالغني شيخ، عبدالحفيظ ابڙو، عبدالمجيد ٻليدائي، عبدالقادر سومرو، عبدالرحمٰن پيرزادو، لالا نديم پٺاڻ، عبدالرحيم سومرو، عبدالوحيد ميمڻ، عبدالسميع ڀٽو، عبدالواحد ٽڳڙ، آفتاب شيخ، آفتاب سولنگي، علم دين بلو، علي گوھر بوزدار، علي گوھر چانڊيو، اصغر پنھور، ارباب جوڻيجو، اصغر سومرو، اشوڪ ڪمار گهوٽڪي وارو، اياز جوکيو، اڪبر خاصخيلي، غلام حيدرابڙو، غلام مصطفي کھڙو، غلام مصطفي عرف گل شيخ، شبير راڄپر، حمز علي پنھور، کيئلداس، کيمچند، ماجد منگي، مڱڻ خان لغاري، اسلم ملاڻو، ايوب شيخ، محمد حسين سومرو، قاسم ملاح، رمضان جهيجو، صادق لاکير، ممتاز ڀٽي، منير ٿلھو، منير ٻگهيو، مسرت کھاوڙ، نعمت ﷲ وڳڻ، نعمت ﷲ سومرو، نظير منگي، نظير شيخ، نرمل چمناڻي، رشيد چانڊيو، سيف ﷲ ڄامڙو، طفيل سيلرو، ولايت گوپانگ، يونس شيخ، آغا زبير شامل آھن. ضلع دادو ۾ نوڪري دوران غني شيخ، عبدالقادر سومرو، مجيد ٻليدائي، اصغر پنھور، رمضان جهيجو، صادق لاکير، رشيد چانديو، اياز جوکيو، اصغر سومرو سان ملاقات رھي. تعلقي اسپتال جوھي ۾ نوڪري دوران علم دين بلو جڏھن ڊپٽي ڪمشنردادو بڻجي اچانڪ دوري تي آيو تہ مون کي پري کان سڃاڻي لڙي اچي مليو. اھا ڳالھ ضلع ۾ ڦھلجي ويئي تہ ڊي سي دادو منھنجو دوست آھي سو ڪم ڪار لاءِ مونکي چوندا ھيا. جڏھن بہ ساڻس ملڻ ٿيو عزت ڏنائين. لاڙڪاڻي ۾ ڊسٽرڪٽ ھيلٿ آفيسر ۽ چانڊڪا ميڊيڪل ڪاليج اسپتال لاڙڪاڻي جو ميڊيڪل سپرينٽينڊنٽ جي نوڪري دوران غلام مصطفي کھڙو، گل شيخ، طفيل سيلرو، سيف ﷲ ڄامڙو، ارباب جوڻيجو، عبدالواحد ٽڳڙ، آفتاب سولنگي، نعمت وڳڻ، نعمت سومرو، امداد شيخ سان ملاقاتون رھيون. گهوٽڪي جي اشوڪ ڪمار، لاڙڪاڻي مان واحد ٽڳر پنھنجي ضلع ۾ ٽي بي ڪنٽرول پروگرام جا ڪوآرڊينيٽر رھيا ان دوران آءُ پڻ دادو ضلع جو ٽِي بي ڪوآرڊينيٽر ھيس ان ڪري ھر ڪوارٽرلي گڏجاڻي تي ساڻن ملڻ ٿيندوھيو ائين نرمل جيڪو ضلع ڪشمور ڪنڌ ڪوٽ جو پبلڪ ھيلٿ ڪمينيڪيشن ڪوآرڊينيٽر PHCCھيو سان 2010ع جي ٻوڏ کان پوءِ ملاقات رھي جو آءُ دادو ضلع جو PHCC ھيس. ھي ڪم صحت کاتي ۽ يونيسيف 2010ع جي ٻوڏ کانپوءِ گڏجي پئي ڪيو. ائين اوٻاوڙو جي حسين سومرو سان پڻ ملاقاتون رھيون. اسلم ملاڻو سان ڪوٽڙي اسپتال ۾ ڊي ايم ايس مقرر ٿيڻ کانپوءِ سال کان وڌيڪ نوڪري گڏ ڪرڻ جو موقعو مليو. اسلم ملاڻو چانڊڪا ۾ پڙھائي دوران عبدﷲ ميمڻ سان گڏ ھوندو ھيو ۽ صفا پپُو لڳندو ھيو ليڪن 2018ع ۾ سندس منھن تي ڏاڙھي رکيل ھئي. ڪوٽڙي اسپتال ۾ ٿيليسيميا جي ڪم کي سنڀاليندو ھيو. ڪوٽڙي اسپتال ۾ سمورا ملازم کانئس ڪن ڪندا ھيا. پھرين ملاقات ۾ مون کيس سوکڙي طور ڇني جو اگم حلوو ڏنو. ٻئي ڏينھن زور سان ڀاڪر پائي ٽھڪ ڏنائين ۽ زورڏيڻ سان گڏ دعائون پڻ ڏنائين. 2020ع ۾ جڏھن منھنجو 20 گريڊ ۾ پروموشن ٿيو تہ انھي دوران صوبي ليول جي گڏجاڻين ۾ حفيظ ابڙو ۽ آغا زبير سان ملڻ جو موقعو ملندو رھيو. جڏھن تہ سرجن قاسم ملاح سان حيدرآباد ۾ ھجڻ ۽ شبير راڄپر جي رابطي ۾ ھجڻ ڪري وقفي وقفي سان ملاقاتون ٿينديون رھيون. جڏھن مارچ 2017ع ۾ لالا نديم جو انتقال ٿيو تہ عذر خواھي لاءِ خيرپور ويندي شبير راڄپر سان رابطو ڪيو، پاڻ گڏجي لالا جي گهر وارن سان عذر خواھي ڪئي ۽ ساروڻيون ساريون. لالا نديم ۽ عبدالرحمٰن سان پڻ ڪڏھن لاڳيتو ڪڏھن ڇڊو رابطو رھيو. جڏھن آءُ ڪيريئر جي آخر ۾ ڊپٽي ڊائريڪٽر جنرل جي عھدي تي مقررٿيس تہ مون کي ٿرپارڪر ضلع ۾ ڪورونا وئڪسينيشن مھم ڏسڻ لاءِ موڪليو ويو. مان ڄاڻي واڻي چيلھار ويس تہ جيئين ڪلاس فيلو واشديو سان ملجي ليڪن اتي پھچڻ تي ٻڌايو ويو تہ گهڻا سال اڳ ھو ڀارت لڏي ويو آھي. ائين خيرپور ضلع وڃڻ جو موقعو مليو تہ شبير راڄپر، نظير منگي ۽ ماجد منگي کي ڳولي ملندو ھيس. ڪوشش ڪيم تہ ٻين سميت وساڻ ڀائرن سان ملان جن سان منھنجي ڏاڍي لڳندي ھئي. ربنواز ۽ محمد نواز ٻئي جاڙا ڀائر ۽ شادي شدہ ھيا. مان کين چرچو ھڻي چوندو ھيس تہ ٻيلي ڳوٺ وڃو تہ ٻئي گڏجي وڃو ائين نہ ٿئي تہ اچانڪ ھڪڙي ويچاري مڙس بجاءِ ڏير جو اچڻ جو ٻڌي ڏکاري ٿئي. نظير شيخ سان حيدرآباد ۾ اڪثر ملاقاتون ٿينديون رھيون. آءُ جڏھن 2015ع ۾ فيملي سميت حيدرآباد شفٽ ٿيس تہ نظير شيخ سان اڪثر ملاقاتون ٿينديون ھيون. ھو حيدرآباد جي ھر ثقافتي پروگرام ۾ شريڪ ٿي محفل جو مور لڳو پيو ھوندو ھيو. انھن پروگرامن ۾ ھنجو نچڻ من کي لڀائيندڙ ھوندو ھيو. ايوب شيخ سان بہ حيدرآباد جي سياسي ثقافتي ادبي پروگرامن ۾ ملاقاتون رھيون. ڪاليج ۾ پڙھائي دوران آخري ڪجهہ سالن ۾ شاگرد يونين تي بندش ھئي. اسانجي ڪلاس ۾ چونڊ ڪري پنھنجي ڪلاس جا نمائندہ مقرر ڪيا ويا جن ۾ منير سومرو چيئرمين جڏھن تہ آغا زبير ۽ ملان عبدالغني ميمبر ھيا. اسانجي ڪلاس ۾ ٻارھن ڇوڪريون بہ پڙھنديون ھيون جنجو سياست، ادب يا راندين ۾ ڪو نمايان ڪردار نہ رھيو. جڏھن آءُ ڊي ايس ايف جو صوبائي عھديدار ٿيس تہ ھڪ اڌ ڀيرو صوبائي ڪابينہ جواجلاس جي ايم سيد ھاسٽل جي ڪمري نمبر ھڪ ۾ ٿيو. انھي گڏجاڻي ۾ ادي حميدہ گل بہ آئي جنھن کي رات جو گرلس ھاسٽل ۾ رھايو ويندو ھيو. اھو ڪم عبد الرحمان پيرزادي جي حوالي ھوندو ھيو. عبد الرحمان جي مسرت کھاوڙ ۽ عابدہ ابڙو سان عليڪ سليڪ ھئي انڪري حميدہ گل انھن وٽ رھندي ھئي. ڇوڪرين جي اھا جوڙي ئي ھئي جيڪا پوسٽنگ کان واپسي تي پوائنٽ بس ۾ گرلس ھاسٽل جي گيٽ وٽ ڇوڪرن جي فقرہ بازي تي ”ٻاڪرہ پڙي “ واري جوابي ڪاروائي ڪندي ھئي ۽ بس ۾ ھڪ ئي وقت سينڊلن جو ٺڙاڪ ٺڙاڪ ۽ ٽھڪن جي گونجار ٿيندي ھئي. اڳتي ھلي مسرت کھاوڙ جي شادي عبدالرحمان پيرزادي سان ٿي ۽ ھوءَ منھنجي ڀاڄائي بڻي، اھو ڏير ڀاڄائي وارو احترام جو رشتو جڙيو جيڪو اڄ سوڌو قائم آھي. عبدالرحمان جي اکڙپڻي، رُخائپ جو نہ صرف ڀاڄائي مسرت سان ذڪر ٿيندو آھي بلڪہ اھو تڪرار سندس نياڻين تائين بہ پھتل آھي. نوڪري دوران حيدرآباد ريجن جو ڊائريڪٽر ھجڻ دوارن پڻ ھڪ ڀيرو سي ڊي ايف اسپتال ۾ ڊاڪٽر مسرت سان ملاقات رھي. عابدہ ابڙو گدو اسپتال ۾ سائيڪياٽرست ٿي ڪم ڪيو . سندس سوشل ورڪ ۽ ميڊيڪل ڪئمپون لڳائڻ جون خبرون سوشل ميڊيا ۾ گردش ۾ رھنديون آھن. جڏھن آءُ دادو ۾ نوڪري ڪندو ھيس تہ ڊاڪٽر عابدہ ابڙو منڇر ڍنڍ ۾ پڻ ميڊيڪل ڪئمپ ڪئي ھئي. 2017غ ۾ جڏھن لالا نديم تي لکيل تاثر( جيڪو ھن ڪتاب ۾ پڻ شامل آھي) پنھنجي بئچ جي فيس بوڪ پيج تي ونڊ ڪيم تہ عابدہ ابڙو لکيو“ ادا توھان تہ روئاري ڇڏيو“ .
جڏھن ڳالھ ڪلاس فيلوز جي ڪئي تہ پوءِ استادن جو ذڪر ڪرڻ ضروري آھي. آءُ تمام گهڻو پڙھاڪو ڪونہ ھيس ليڪن اڪيڊيمڪ ڪيريئر ۾ ائناٽامي ۽ پيٿالاجي جا مضمون مون شوق سان پڙھيا ۽ اھي مونکي ياد بہ رھيا. انھي حوالي سان امين چوڌري ۽ ڊاڪٽر اڪرام منھنجي پسند جا استاد ۽ ائناٽامي جو ڪتاب ”گريز “ ۽ پئٿالاجي جو ”رابنس“ ڪتاب منھنجا پسنديدہ ٽيڪسٽ بڪ رھيا. پئٿالاجي جي پروفيسر اڪرام وٽ منھجي ”وائيوا“ زبردست ٿي ۽ ھن مونکي دل کولي مارڪون ڏنيون نتيجي ۾ ٿرڊ پروفيشنل ۾ منھنجون مارڪون ڪلاس ۾ اٺين نمبر تي ھيون. جڏھن نوٽيس بورڊ تي ٽاپ ٽين شاگردن جي لسٽ لڳي تہ ان ۾ منھنجو نالو پڙھي ڪافي چرچا ڀوڳ بہ ٿيا. سفاري سوٽ پائيندڙ پروفيسر نذير سولنگي پڻ نرالي انداز ۾ لوڏ ڏئي ھلندو ھو ۽ دلچسپ نموني پڙھائيندو ھيو. جڏھن“بيلاڊونا “، دوا سمجهائيندو ھيو تہ انجي معني” بيوٽيفل ليڊي“ ائين ڪري ٻڌائيندو ھيو جونذير سولنگي سميت ڪلاس ۾ موجود ٽي سئو واڇون ٽڙِي وينديون ھيون. ميڊيسن جي پروفيسر وزير شيخ جي ”ميل ايبزاربشن سنڊروم Malabsorption Syndrome “ ۽ ﷲ بچائي ميمڻ جو پڙھائڻ جو انداز مونکي ڪڏھن بہ ڇِڪ نہ ڪري سگهيو توڙي جو بحيثيت فزيشن الھبچائي ميمڻ جي ھاڪ ھئي ۽ ھن منھنجي بيماري دوران صرف ھسٽري ٻڌي چيو ھيو تہ توکي ”ھائيپر ٿائيراڊزم Hyper Thyroidism“آھي. سرجري ۾ نيڪ محمد شيخ، ڊاڪتر نور احمد بلوچ، ڊاڪٽر سڪندر شيخ، ڊاڪٽر رحيم ووھرا، اي اين ٽي جي پروفيسر حسن شيخ جي ڪلاسن ۾ پڻ مزو ايندو ھيو. فارماڪالاجي جي پروفيسرچيلا رام جو کھرو انداز ۽ کھري شخصيت ڪڏھن بہ پڙھڻ تي مجبور نہ ڪري سگهي. ھائوس جاب دوران نوراحمد چنا پنھنجي ڏيک ويک اٿڻ ويھڻ ۾ رُخو لڳندو ھيو جڏھن تہ ٻارڙن جي بيمارين جو ٻيو پروفيسر رشيد احمد بلوچ وري چنا صاحب جي طريقہ علاج تي انگشت نمائي ۾ مصروف ھوندو ھيو. ليڪن ”پيڊس“ جو ھائوس جاب ئي مونکي اڳتي ھلي ڪلينڪ ھلائڻ ۾ ڪم آيو. ٻارن ۾ دل جا ”مرمرMurmur “۽ ”ريگرجيٽيشن Regurgitation“ ڏسڻ ۽ سمجهڻ مونکي اتان آيو ۽ پوءِ آءُ ”اسٽينوسس Stenosis “ ۽ ”ريگرجيٽيشن Regurgitation“ جا ڪيس سمجهي ويندو ھيس. . استادن ۾ ٿرپارڪر جي ڊاڪٽرن ڊاڪٽر شنڪر راٺي ۽ ڊاڪٽر راڻو سميت ڪجهہ استادن سان رابطو رھيو جن کان تنظيم جو ھمدرد ھجڻ سبب فنڊ پڻ وٺندو ھيس اھي رابطا مونکي گهنشام پرڪاش ڏنا ھيا. ھائوس جاب، مون ميڊيسن ۽ پيڊياٽرڪس ۾ ڪيو.

آتم ڪٿا / آٽوبايوگرافي

جيون جهاڳ اجهاڳ (حصو پھريون)